Echolalia jako zachowanie komunikacyjne
DOI:
https://doi.org/10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2022.11.01.07Słowa kluczowe:
echolalia, mowa echolaliczna, autyzm, komunikacjaAbstrakt
Echolalia to naturalne zjawisko w rozwoju mowy dziecka, ale utrzymujące się po 30 miesiącu życia staje się zjawiskiem patologicznym, najczęściej związanym z deficytami zdolności do inicjowania i podtrzymywania kontaktów społecznych. Naukowcy spierają się o rolę echolalii w nabywaniu umiejętności językowych i komunikacyjnych osób ze spektrum autyzmu. Próbują odpowiedzieć na pytanie, czy echolalia jest czynnikiem hamującym akwizycję języka, czy też może być jednym z głównych predykatorów dalszego rozwoju mowy. Rozróżnianie echolalii i mowy echolalicznej w komunikacji osób autystycznych zaproponowane przez Jacka Błeszyńskiego powoduje konieczność zrewidowania dotychczasowych definicji echolalii i przedstawienia tego zjawiska z perspektywy koncepcji sformułowanej przez Dana Sperbera i Deirdre Wilson.
Bibliografia
American Psychiatric Association. (1987). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Firth edition. DSM-III. Washington, DC: Author.
American Psychiatric Association. (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Fourth edition. DSM-IV. Washington, DC: Author.
American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Fourth edition. Text revision. DSM-IV-TR. Washington, DC: Author.
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Fifth edition. DSM-5. Arlington, VA: Author.
Bae, H., Park, J.Y., & Yang, Y. (2019). Improvement of post stroke echolalia after using selective serotonin reuptake inhibitors. Dementia and Neurocognitive Disorders, 18(1), 30–32.
Baer, D., Wolf, M., & Risley, T. (1968). Some current dimensions of applied behavior analysis. Journal of Applied Behavior Analysis, 1, 91–97.
Bernard-Opitz, V. (1982). Pragmatic analysis of the communicative behaviour of an autistic child. Journal of Speech and Hearing Disorders, 47, 99–109.
Białek, A. (2010). Patrz, gdzie patrzę. Psychologiczne aspekty podejmowania cudzej perspektywy. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Bilikiewicz, A., & Strzyżewski, W. (Eds.). (1992). Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wydawnictwa Lekarskie PZWL.
Błeszyński, J. (1998). Mowa i język dzieci z autyzmem. Wybrane zagadnienia. Słupsk: Wydawnictwa Uczelniane WSP.
Błeszyński, J. (2010). Czy echolalia w autyzmie jest problemem komunikacyjnym?. In: B. Winczura (Ed.), Autyzm. Na granicy zrozumienia (pp. 101–110). Kraków: Impuls.
Bobkowicz-Lewartowska, L. (2005). Autyzm dziecięcy. Zagadnienia diagnozy i terapii. Kraków: Impuls. Cameron, A.D. (2005). Psychiatria. Wrocław: Urban & Partner.
Cempa-Włodarczyk, K. (2016). Echolalia: zabawa słowem czy zaburzenie mowy? (Na przykładzie zachowań językowych autystycznej dziewczynki). Słowo. Studia Językoznawcze, 7, 173–183.
Carr, E. (1979). Teaching autistic children to use sign language: Some research issues. Journal of Autism and Developmental Disorders, 9, 345–359.
Charlop, M. (1983). The effects of echolalia on acquisition and generalization of receptive labeling in autistic children. Journal of Applied Behavior Analysis, 16(1), 111–126.
Creak, M. (1961). Schizophrenic syndrome in childhood (Progress Report of a Working Party, April, 1961). Cerebral Palsy Bull, 3, 501–504.
Enfield, N.J., & Levinson, S.C. (2006). Introduction: human sociality as a new interdisciplinary field. In: N.J. Enfield & S.C. Levinson (Eds.), Roots of human sociality: Culture, cognition and interaction (pp. 1–35). Oxford: Berg Publisher.
Faria Saad, A. de, & Goldfeld, M. (2009). A ecolalia no desenvolvimento da linguagem de pessoas autistas: uma revisão bibliográfica. Pro Fono, 21(3), 255–260.
Fay, W.H., & Butler, B.V. (1971). Echo-reaction as an approach to semantic resolution. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 14(3), 645–651.
Frith, U. (Ed.). (2005). Autyzm i zespół Aspergera, tłum. B. Godlewska. Warszawa: Wydawnictwa Lekarskie PZWL.
Gałkowski, T. (1993a). Autyzm w rodzinie. Ujęcie interdyscyplinarne. Kultura i Edukacja, 2, 85–102.
Gałkowski, T. (1993b). Autyzm. In: T. Gałkowski, T. Tarkowski & Z. Zaleski, Z. (Eds.), Diagnoza i terapia zaburzeń mowy (pp. 171–184). Lublin.
Gernsbacher, M.A., Geye, H.M., & Weismer, S.E. (2005). The role of language and communication impairments within autism. In: P. Fletcher & J.C. Miller (Eds.), Language disorders and developmental theory (pp. 73–93). Philadelphia: Benjamins.
Gernsbacher, M.A., Morson, E.M. & Grace, E.J. (2015). Language and speech in autism. Annual Review of Linguistics, 4, 413–425. https://doi.org/10.1146/annurev-linguistics-030514-124824.
Giambattista, C., et al. (2019). Subtyping the Autism Spectrum Disorder: Comparison of Children with High Functioning Autism and Aspereger Syndrom. Journal of Autism and Developmental Disorders, 49(1), 138–150.
Gladfelter, A., & VanZuiden, C. (2020). The Influence of Language Context on Repetitive Speech use in Children with Autism Spectrum Disorder. American Journal of Speech Language Pathology, 29(1), 327–334.
Grabias, S. (2007). Język, poznanie, interakcja. Mowa. Teoria-Praktyka. In: T. Woźniak & A. Domagała (Eds.), Język, interakcja, zaburzenia mowy. Metodologia badań (pp. 355–377). vol. II. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grabias, S. (2019). Język w procesie interakcji. Biologiczne i społeczne uwarunkowania zachowań językowych. In: M. Kielar-Turska & S. Milewski (Eds.), Język w biegu życia (pp. 60–99). Gdańsk: Harmonia.
Heller-Roazen, D. (2012). Echolalie. O zapominaniu języka. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
Hobson, R.P. (1993). Autism and development of mind. Hove: Erlbaum.
Jakobson, R. (1968). Child language, aphasia and phonological universals. Mouton: The Hague.
Jarema, M. (Ed.). (2016). Psychiatria: podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Kanner, L. (1943). Autistic disturbances of affective contact. Nervous Child, 2, 217–250.
Kanner, L. (1973). How far can autistic children go in matters of social adaptation? In: L. Kanner (Ed.), Childhood psychoses: Initial studies and new insights (pp. 189–214). Washington, DC: Winston.
Kominek, A. (2020). „Mówienie za kimś” jako język bez komunikacji. LingVaria, 2(30), 135–148.
Korendo, M. (2013). Językowa interpretacja świata w wypowiedziach osób z zespołem Aspergera. Kraków: UP.
Lam, K.S., & Aman, M.G. (2007). The repetitive behavior scale-revised: independent validation in individuals with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37, 855–866.
Landry, S., & McEvoy, R. (1988). The functions of immediate echolalia in autistic children: a developmental perspective. Journal of Autism and Developmental Disorders, 4, 657–668.
Lecavalier, L., et al. (2006). Validity of the autism diagnostic interview-revised. American Journal of Mental Retardation, 111, 199–215.
Lew-Koralewicz, A. (2020). Znaczenie echolalii odroczonej w procesie komunikacji dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Fides et Ratio, 42(2), 2082–7067.
Lim, H.A. (2012). Developmental Speech-Language Training through Music for Children with Autism Spectrum Disorder. Theory and Clinica Application. London Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers.
Lovaas, O.I. (1993). Nauczanie dzieci niepełnosprawnych umysłowo. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Lovaas, O.I., Schriebman, L., & Koegel, R.L. (1974). A behavioral modification approach to the treatment of autistic children. Journal of Autism and Childhood Schizophrenia, 4, 111–129.
Makarewicz, R. (2012). Kilka uwag o relewancji w poszerzonym dyskursie szkolnym. Prace Językoznawcze, 14, 177–185.
Morton, A., Morton, E., & Grace, E. (2016). Language and speech in autism. Annual Review of Linguistics, 2, 413–425.
Prizant, B., & Duchan, J. (1981). The functions of immediate echolalia in autistic children. Journal of Speech and Hearing Disorders, 46, 241–249.
Przybyla, O. (2008). O procesie komunikacji i rozwijaniu kompetencji językowej w zaburzeniach autystycznych. Forum Logopedyczne, 15, 11–14.
Przybyla, O. (2019). Facilitated communication in autism. A case study. Logopedia Silesiana, 8, 351–362.
Przybyla, O., & Kasica-Bańkowska, K. (2016). Wychowanie słuchowe małego dziecka. In: K. Kaczorowska-Bray & S. Milewski (Eds.), Wczesna interwencja logopedyczna (pp. 546–581). Gdańsk: Harmonia Universalis.
Riper, V. (1963). Speech correction. New Yersey: Prentice–Hall.
Roberts, J.M.A. (1989). Echolalia and comprehension in autistic children. Journal of Autism and Developmental Disorders, 19(2). 271–281.
Roberts, J.M.A. (2014). Echolalia and language development in children with autism. In: J. Arciuli & J. Brock (Eds.), Communication in autism (pp. 55–73). Amsterdam: Benjamins.
Schreibman, L., & Carr, E. (1978). Elimination of echolalic responding to questions trough the training of a generalized verbal response. Journal o Apllied Behavior Analysis, 11, 453–463.
Siegel, K. (2012). Echolalia w mowie dziecka z całościowymi zaburzeniami rozwoju. Sposób na ucieczkę czy komunikację? Studia Pragmalingwistyczne, 4, 59–70.
Simon, N. (1975). Echolalic speech in childhood autism. Consideration of possible underlying loci of brain damage. Archives of General Psychiatry, 32(11), 1439–1446.
Shield, A., Cooley, F., & Meier, R.P. (2017). Sign language echolalia in deaf children with autism spectrum disorder. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 60, 1622–1634.
Skinner, B.F. (1957/2014). Verbal behavior. Brattleboro: Echo Point Books & Media.
Skudrzykowa, A., & Urban K. (2000). Mały słownik terminów z zakresu socjolingwistyki i pragmatyki językowej. Kraków–Warszawa: Spółka Wydawniczo-Księgarska.
Sperber, D., & Wilson, D. (2004). Relevance Theory. In: G. Ward & L. Horn (Eds.), Handbook of pragmatics (pp. 607–632). Oxford.
Stiegler, L.N. (2015). Examining the echolalia literature: where do speech-language pathologists stand. American Journal of Speech Language Pathology, 24, 750–762.
Stribling, P., Rae, J., & Dickerson, P. (2007). Two forms of spoken repetition in a girl with autism. International Journal of Language and Communication Disorders, 42(4), 427–444.
Wardyn, M., & Gałkowski, T. (2002). Echolalia u dzieci z autyzmem i jej rozwojowe uwarunkowania. Audiofonologia, 2, 147–177.
World Health Organization. (s.a.). ICD-11: International classification of diseases 11th revision: The global standard for diagnostic health information. icd.who.int/en [access: 2.06.2020].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
