Zaburzenia motoryki mowy, dysfagia oraz zaburzenia afatyczne w stwardnieniu zanikowym bocznym (ang. amyotrophic lateral sclerosis, ALS) – postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne
DOI:
https://doi.org/10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2023.12.01.02Słowa kluczowe:
diagnoza/terapia neurologopedyczna, zaburzenia motoryki mowy, dyzartria, dysfagia, zwyrodnienie czołowo-skronioweAbstrakt
W opracowaniu przedstawiono udział neurologopedy w pracy interdyscyplinarnego zespołu zajmującego się opieką nad chorym ze stwardnieniem zanikowym bocznym (ang. amyotrophic lateral sclerosis, ALS; łac. sclerosis lateralis amyotrophica, SLA). W SLA, w zależności od wariantu klinicznego, zaburzenia mowy mogą być pierwszym objawem choroby lub też dołączyć się w jej toku. W diagnostyce różnicowej użyteczne jest określenie rodzaju dyzartrii oraz wykluczenie lub określenie nasilenia i profilu innych zaburzeń, takich jak dysfagia czy zaburzenia afatyczne. Badanie neurologopedyczne ma znaczenie uzupełniające w diagnostyce różnicowej zespołów ze spektrum zwyrodnienia czołowo-skroniowego. Pozwala również na opracowanie optymalnych na danym etapie rozwoju choroby strategii komunikacyjnych i stworzenie zindywidualizowanego programu terapeutycznego mającego na celu podtrzymanie zdolności komunikacyjnych i zapobieganie dysfagii
Bibliografia
Abrahams, S., Newton, J., Niven, E., Foley, J., & Bak, T. B. (2014). Screening for cognition and behaviour changes in ALS. Amyotrophic Lateral Sclerosis and Frontotemporal Degeneration, 1–2, 9–14. https://doi.org/10.3109/21678421.2013.805784
Adamek, D., Tomik, B. (2005). Stwardnienie boczne zanikowe. Wydawnictwo ZOZ Ośrodek UMEA Shinoda-Kuracejo.
Ahmed, R. M., Caga, J., Devenney, E., Hsieh, S., Bartley, L., Highton-Williamson, E., Ramsey, E., Zoing, M., Halliday, G. M., Piguet, O., Hodges, J. R., & Kiernan, M. C. (2016). Cognition and eating behavior in amyotrophic lateral sclerosis: Effect on survival. Journal of Neurology, 263(8), 1593–1603. https://doi.org/10.1007/s00415-016-8168-2
Ash, S., Olm, C., McMillan, C. T., Boller, A., Irwin, D. J., McCluskey, L. Elman, L., & Grossman, M. (2015). Deficits in sentence expression in amyotrophic lateral sclerosis. Amyotrophic Lateral Sclerosis and Frontotemporal Degeneration, 16(1–2), 31–39. https://doi.org/10.3109/21678421.2014.974617
Bak, T. H., O’Donovan, D. G., Xuereb, J. H., Boniface, S., & Hodges, J. R. (2001). Selective impairment of verb processing associated with pathological changes in Brodmann areas 44 and 45 in the motor neurone disease-dementia-aphasia syndrome. Brain, 124, 103–20. https://doi.org/10.1093/brain/124.1.103
Benbrika, S., Desgranges, B., Eustache, F., & Viader, F. (2019). Cognitive, emotional and psychological manifestations in amyotrophic lateral sclerosis at baseline and overtime: a review. Frontiers in Neuroscience, 13, art. 951. https://doi.org/10.3389/fnins.2019.00951
Brooks, B. R., Miller, R. G., Swash, M., & Munsat, T. L. (2000). El Escorial revisited: revised criteria for the diagnosis of amyotrophic lateral sclerosis. Amyotrophic Lateral Sclerosis and Other Motor Neuron Disorders, 1(5), 293–299. https://doi.org/10.1080/146608200300079536
Brown, R. H., & Al-Chalabi, A. (2017). Amyotrophic lateral sclerosis. New England Journal of Medicine, 377, 162–172. https://doi.org/10.1056/NEJMra1603471
Budrewicz, S., Madetko, N., & Koszewicz, M. (2018). Zaburzenia połykania w chorobach układu nerwowego — diagnostyka i leczenie. Varia Medica, 2(2), 135–140.
Cheney, D. M., Siddiqui, M. T., Litts, J. K., Kuhn, M. A., & Belafsky, P.C. (2015). The ability of the 10-Item Eating Assessment Tool (EAT10) to predict aspiration risk in persons with dysphagia. Annals of Otology, Rhinology & Laryngology, 124(5), 351–354. https://doi.org/10.1177/0003489414558107
Costa, J., Swash, M. de, & Carvalho, M. (2012). Awaji criteria for the diagnosis of amyotrophic lateral sclerosis: a systematic review. Archives of Neurology, 69(11),1410–1416. https://doi.org/10.1001/archneurol.2012.254
Costa Franceschini, A. da, & Mourão, L. F. (2015). Dysarthria and dysphagia in amyotrophic lateral sclerosis with spinal onset: a study of quality of life related to swallowing. Neuro Rehabilitation, 36(1),127–134. https://doi.org/10.3233/NRE-141200
Czernuszenko, A. (2016). Postępowanie w dysfagii neurogennej. Otorynolaryngologia, 15(2), 68–74.
Daniels, S. K., McAdam, C. P., Brailey, K., & Foundas, A. L. (1997). Clinical assessment of swallowing and prediction of dysphagia severity. American Journal of Speech-Language Pathology, 6, 17–24. https://doi.org/10.1044/1058-0360.0604.17
Decker, M., Prell, T., Schelhorn-Neise, P., Küpper, H., Witte, O. W., & Grosskreutz, J. (2012). Specially designed palate prosthesis reconstitutes speech in amyotrophic lateral sclerosis. Amyotrophic Lateral Sclerosis: Official Publication of the World Federation of Neurology Research Group on Motor Neuron Diseases, 13(6), 560–561. https://doi.org/10.3109/17482968.2012.699969
DePippo, K. L., Holas, M. A., & Reding, M. J. (1992). Validation of the 3-oz water swallow test for aspiration following stroke. Archives of Neurology , 49(12), 1259–1261. https://doi.org/10.1001/archneur.1992.00530360057018
Duffy, J. R., Peach, R. K., & Strand, E. A. (2007). Progressive apraxia of speech as a sign of motor neuron disease. American Journal of Speech-Language Pathology, 16(3), 198–208. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2007/025)
Dylczyk-Sommer, A. (2020). Dysfagia. Vol. 2: Dysfagia u pacjentów oddziałów intensywnej terapii. Anestezjologia Intensywna Terapia, 52(3), 236–239.
Dziadkiewicz, A., Dzienniak, M., Narożańska, E., & Sitek, E. (2021). Zaburzenia z pogranicza stwardnienia zanikowego bocznego i otępienia czołowo-skroniowego. Neurologia po Dyplomie, 6, 22–28.
Enderby, P. (1980). Frenchay dysarthria assessment. British Journal of Disorders of Communication, 15(3), 165–173. https://doi.org/10.3109/13682828009112541
Esposito, S. J., Mitsumoto, H., & Shanks, M. (2000). Use of palatal lift and palatal augmentation prostheses to improve dysarthria in patients with amyotrophic lateral sclerosis: a case series. The Journal of Prosthetic Dentistry, 83, 90–98. https://doi.org/10.1016/s0022-3913(00)70093-x
Farrero, E., Prats, E., Povedano, M., Martinez-Matos, J. A., Manresa, F., & Escarrabill, J. (2005). Survival in amyotrophic lateral sclerosis with home mechanical ventilation: the impact of systematic respiratory assessment and bulbar involvement. Chest, 127(6), 2132–2138. https://doi.org/10.1378/chest.127.6.2132
Gatkowska, I. (2012). Diagnoza dyzartrii u dorosłych w neurologii klinicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gibbons, Z. C., Richardson, A., Neary, D., & Snowden, J. S. (2008). Behaviour in amyotrophic lateral sclerosis. Amyotrophic Lateral Sclerosis, 9(2), 67–74. https://doi.org/10.1080/17482960701642437
Grossman, M., Anderson, C., Khan, A., Avants, B., Elman, L., & McCluskey, L. (2008). Impaired action knowledge in amyotrophic lateral sclerosis. Neurology, 71, 1396–1401. https://doi.org/10.1212/01.wnl.0000319701.50168.8c
Hanson, E. K., Yorkston, K. M., & Britton, D. (2011). Dysarthria in amyotrophic lateral sclerosis: a systematic review of characteristics, speech treatment and augmentative and alternative communication options. Journal of Medical Speech-Language Pathology, 19(3), 12–30.
Hardiman, O., Al-Chalabi, A., Chio, A., Corr, E. M., Logroscino, G., Robberecht, W., Shaw, P. J., Simmons, Z., & Berg, L. van den (2017). Amyotrophic lateral sclerosis. Nature Reviews Disease Primers, 3, article 17085.
Huynh, W., Ahmed, R., Mahoney, C. J., Nguyen, Ch., Tu, S., Caga, J., Loh, P., Lin, C. S.-Y., & Kiernan, M. C. (2020). The impact of cognitive and behavioral impairment in amyotrophic lateral sclerosis. Expert Review of Neurotherapeutics, 20(3), 281–293. https://doi.org/10.1080/14737175.2020.1727740
Ichikawa, H., Takahashi, N., Hieda, S., Ohno, H., & Kawamura, M. (2008). Agraphia in bulbaronset amyotrophic lateral sclerosis: not merely a consequence of dementia or aphasia. Behavioural Neurology, 20, 91–99. https://doi.org/10.3233/BEN-2008-0219
Ishihara, K., Ichikawa, H., Suzuki, Y., Jun’ichi Shiota, J., Nakano, I., & Kawamura, M. (2010). Is lesion of Exner’s area linked to progressive agraphia in amyotrophic lateral sclerosis with dementia? An autopsy case report. Behavioural Neurology, 23, 153–158. https://doi.org/10.3233/BEN-2010-0276
Jauer-Niworowska, O. (2009). Dyzartria nabyta: Diagnoza logopedyczna i terapia osób dorosłych: Materiały dydaktyczne dla studentów logopedii. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Kamminga, J., Leslie, F. V., Hsieh, S., Caga, J., Mioshi, E., Hornberger, M., Ballard, K. J., Kiernan, M. C., Hodges, J. R., James, R., & Burrell, J. R. (2016). Syntactic comprehension deficits across the FTD-ALS continuum. Neurobiology of Aging, 41, 11–18. https://doi.org/10.1016/j.neurobiolaging.2016.02.002
Kent, R. D. (2000). Research on speech motor control and its disorders: a review and prospective. Journal of Communication Disorders, 33, 391–427.
Kent, R. D., Kent, J. F., & Weismer, G. (2000). What dysarthrias can tell us about the neural control of speech. Journal of Phonetics, 28, 273–302. https://doi.org/10.1006/jpho.2000.0122
Körner, S., Siniawski, M., Kollewe, K., Rath, K. J., Krampfl, K., Zapf, A., Dengler, R., & Petri, S. (2013). Speech therapy and communication device: impact on quality of life and mood in patients with amyotrophic lateral sclerosis. Amyotrophic Lateral Sclerosis and Frontotemporal Degeneration, 14(1), 20–25. https://doi.org/10.3109/17482968.2012.692382
Kuklińska, M., Sitek, E. J., Brockhuis, B., Barczak A., Hintze, B., & Narożańska, E. (2020). Wariant behawioralny otępienia czołowo-skroniowego – wybrane problemy diagnostyczne w neuropsychiatrii. Aktualności Neurologiczne, 20(2), 71–81. https://doi.org/10.15557/AN.2020.0010
Kwong, L. K., Neumann, M., Sampathu, D. M., Lee, V. M.-Y., & Trojanowski, J. Q. (2007). TDP-43 proteinopathy: the neuropathology underlying major forms of sporadic and familial frontotemporal lobar degeneration and motor neuron disease. Acta Neuropathologica, 114(1), 63–70. https://doi.org/10.1007/s00401-007-0226-5
Lillo, P., Caramelli, P., Musa, G., Parrao, T., Hughes, R., Aragon, A., Valenzuela, D., Cea, G., Aranguiz, R., Guimarães, H. C., Rousseff, L., Gambogi, L. B., Mariano, L. I., Teixeira, A. L., Slachevsky, A., & Souza, L. D. de (2020). Inside minds, beneath diseases: social cognition in amyotrophic lateral sclerosis-frontotemporal spectrum disorder. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry, 91(12), 1279–1282. https://doi.org/10.1136/jnnp-2020-324302
Madetko, N., Budrewicz, S., Koszewicz, M., & Słotwiński, K. (2018). Dysfagia ustno-gardłowa w zaburzeniach ruchowych. Polski Przegląd Neurologiczny, 14(2), 105–111.
Maeda, K., Shiraishi, T., Idehara, R. (2015). Agraphia in mobile text messages in a case of amyotrophic lateral sclerosis with frontotemporal dementia. Internal Medicine Journal, 54(23), 3065–3068. https://doi.org/10.2169/internalmedicine.54.4982
Masrori, P., & Van Damme, P. (2020). Amyotrophic lateral sclerosis: a clinical review. European Journal of Neurology, 27(10), 1918–1929. https://doi.org/10.1111/ene.14393
Miller, R. G., Jackson, C. E., Kasarskis, E. J. England, J. D., Forshew, D., Johnston, W., Kalra, S., Katz, J. S., Mitsumoto, H., Rosenfeld, J., Shoesmith, C., Strong, M. J., & Woolley, S. C. (2009). Practice parameter update: the care of the patient with amyotrophic lateral sclerosis: multidisciplinary care, symptom management, and cognitive/behavioral impairment (an evidence-based review): report of the Quality Standards Subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology, 73(15), 1227–1233. https://doi.org/10.1212/WNL.0b013e3181bc01a4
Mirecka, U., & Gustaw, K. (2009). Skala dyzartrii: Wersja dla dzieci. Continuo.
Murphy, J. (2004). Communication strategies of people with ALS and their partners. Amyotrophic Lateral Sclerosis and Other Motor Neuron Disorders, 5, 121–126. https://doi.org/10.1080/14660820410020411
Ogar, J., Slama, H., Dronkers, N., Amici, S., & Gorno-Tempini, M. L. (2005). Apraxiaof speech: an overview. Neurocase: The Neural Basis of Cognition, 11, 427–432. https://doi.org/10.1080/13554790500263529
Palumbo, F., Iazzolino, B., Peotta, L., Canosa, A., Manera, U., Grassano, M., Casale, F., Pellegrino, G., Rizzone, M. G., Vasta, R., Moglia, C., Chiò, A., & Calvo, A. (2022). Social cognition deficits in amyotrophic lateral sclerosis: a pilot cross-sectional population-based study. European Journal of Neurology 29(8), 2211–2219. https://doi.org/10.1111/ene.15388
Pernon, M., Assal, F., Kodrasi, I., & Laganaro, M. (2022). Perceptual classification of motor speech disorders: the role of severity, speech task, and listener’s expertise. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 65(8), 2727–2747. https://doi.org/10.1044/2022_JSLHR-21-00519
Phukan, J., Pender, N. P., & Hardiman, O. (2007). Cognitive impair-ment in amyotrophic lateral sclerosis. Lancet Neurology, 6, 994–1003. https://doi.org/10.1016/S1474-4422(07)70265-X
Plowman, E. K. (2015). Is there a role for exercise in the management of bulbar dysfunction in amyotrophic lateral sclerosis? Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 58(4),1151–1166. https://doi.org/10.1044/2015_JSLHR-S-14-0270
Robertson, S. J. (1987). Dysarthria profile. Communication Skill Builders.
Satoh, M., Takeda, K., & Kuzuhara, S. (2009). Agraphia in intellectually normal Japanese patients with ALS: omission of kana letters. Journal of Neurology, 256, 1455–1460. https://doi.org/10.1007/s00415-009-5136-0
Shefner, J. M., Al-Chalabi, A., Baker, M. R., Cui, L.-Y., Carvalho, M. de, Eisen, A., Grosskreutz, J., Hardiman, O., Henderson, R., Matamala, J. M., Mitsumoto, H., Paulus, W., Simon, N., Swash, M., Talbot, K., Turner, M. R., Ugawa, Y., Berg, L. H van den, Verdugo, R., …, & Kiernan, M. C. (2020). A proposal for new diagnostic criteria for ALS. Clinical Neurophysiology, 131(8), 1975–1978. https://doi.org/10.1016/j.clinph.2020.04.005
Silbergleit, A. K., Johnson, A. F., & Jacobson, B. H. (1997). Acoustic analysis of voice in individuals with amyotrophic lateral sclerosis and perceptually normal vocal quality. Journal of Voice, 11, 222–231. https://doi.org/10.1016/s0892-1997(97)80081-1
Sitek, E. J., & Kluj-Kozłowska, K. (2018). Dyzartria i apraksja mowy w chorobach neurozwyrodnieniowych – przegląd zagadnień. In: W. Tłokiński, S. Milewski, & K. Kaczorowska-Bray (eds.), Gerontologopedia (pp. 523–554). Grupa Wydawnicza Harmonia.
Sitek, E., Kluj-Kozłowska, K., & Narożańska, E. (2021). Nietypowe zaburzenia mowy i pisma jako wczesne objawy choroby neurozwyrodnieniowej. Neurologia po Dyplomie, 16(2), 42–50. https://doi.org/10.5603/PPN.2019.0006
Sitek, E. J., Konkel, A., Międzobrodzka, E, Sołtan, W., Barczak, A., & Sławek, J. (2014). Kliniczne zastosowanie prób fluencji słownej w chorobie Huntingtona. Hygeia Public Health, 49(2), 215–221.
Smith, M. R., Matsou, A., Nathani, N., & Cooney, R. (2014). OC-036 non-invasive ventilation during percutaneous endoscopic gastrostomy insertion in motor neurone disease patients – a safe and effective multi-disciplinary approach. Gut, 63, A17–A18. https://doi.org/10.1136/gutjnl-2014-307263.36
Sławek, J., & Rudzińska, M. (2015). Toksyna botulinowa w praktyce neurologicznej. Vol. 1. Via Medica. Snowden, J. S., Rollinson, S., Thompson, J. C., Harris, J. M., Stopford, Ch. L., Richardson, A. M. T., Jones, M., Gerhard, A., Davidson, Y. S., Robinson, A., Gibbons, L., Hu, Q., DuPlessis, D., Neary, D., Mann, D. M. A., & Pickering-Brown, S. M. (2012). Distinct clinical and pathological characteristics of frontotemporal dementia associated with C9ORF72 mutations. Brain: A Journal of Neurology, 135(3), 693–708. https://doi.org/10.1093/brain/awr355
Spreen, O., & Risser, A. H. (2003). Assessment of Aphasia. Oxford University Press.
Strong, M. J., Abrahams, S., Goldstein, L. H., Woolley, S., Mclaughlin, P., Snowden, J., Mioshi, E., Roberts-South, A., Benatar, M., Hortobágyi, T., Rosenfeld, J., Silani, V., Ince, P. G., & Turner, M. R. (2017). Amyotrophic lateral sclerosis – frontotemporal spectrum disorder (ALS-FTSD): revised diagnostic criteria. Amyotrophic Lateral Sclerosis and Frontotemporal Degeneration, 18(3–4), 153–174. https://doi.org/10.1080/21678421.2016.1267768
Strong, M. J., Grace, G. M., Orange, J. B., & Leeper, H. A. (1996). Cognition, language, and speech in amyotrophic lateral sclerosis: a review. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 18(2), 291–303. https://doi.org/10.1080/01688639608408283
Szłapa, K., Tomasik, I., & Wrzesiński, S. (2021). Kwestionariusz diagnostyczny zaburzeń mowy ze szczególnym uwzględnieniem afazji i dysartrii dla młodzieży i dorosłych: Materiały do badania. Harmonia.
Tan, R. H., Guennewig, B., Dobson-Stone, C., Kwok, J. B. J., Kril, J. J., Kiernan, M. C., Hodges, J. R., Piguet, O., & Halliday, G. M., (2019). The under acknowledged PPA-ALS: a unique clinicopathologic subtype with strong heritability. Neurology, 92(12), 1354–1366. https://doi.org/10.1186/s40478-023-01670-2
Tanchip, C., Guarin, D. L., McKinlay, S., Barnett, C., Kalra, S., Genge, A., Korngut, L., Green, J. R., Berry, J., Zinman, L., Yadollahi, A., Abrahao, A., & Yunusova, Y. (2022). Validating automatic diadochokinesis analysis methods across dysarthria severity and syllable task in amyotrophic lateral sclerosis. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 65(3), 940–953. https://doi.org/10.1044/2021_JSLHR-21-00503
Tena, A., Clarià, F., Solsona, F., & Povedano, M. (2022). Detecting bulbar involvement in patients with amyotrophic lateral sclerosis based on phonatory and time-frequency features. Sensors, 22(3), article 1137. https://doi.org/10.3390/s22031137
Tomik, B., & Guiloff, R. J. (2010). Dysarthria in amyotrophic lateral sclerosis: a review. Amyotrophic Lateral Sclerosis, 11(1–2), 4–15. https://doi.org/10.3109/17482960802379004
Tomik, B., Krupinski, J., Glodzik-Sobanska, L., Bala-Slodowska, M., Wszolek, W., Kusiak, M., & Lechwacka, A. (1999). Acoustic analysis of dysarthria profile in ALS patients. Journal of the Neurological Sciences, 169, 35–42. https://doi.org/10.1016/s0022-510x(99)00213-0
Tomik, J., & Solowska, B. (2015). Zaburzenia połykania. Neurolingwistyka Praktyczna, 1, 27–41.
Toro, J., & Reyes, S. (2014). Tongue fasciculations in amyotrophic lateral sclerosis. New England Journal of Medicine, 371(5), article e7. https://doi.org/10.1056/NEJMicm1309849
Trapl, M., Enderle, P., Nowotny, M., Teuschl, Y., Matz, K., Dachenhausen, A., & Brainin, M. (2007). Dysphagia bedside screening for acute-stroke patients: the Gugging Swallowing Screen. Stroke, 38(11), 2948–2952. https://doi.org/10.1161/STROKEAHA.107.483933
Traynor, B. J., Codd, M. B., Corr B., Frost, E., & Hardiman, O. M. (2000). Clinical features of amyotrophic lateral sclerosis according to the El Escorial and Airlie House diagnostic criteria: a population-based study. Archives of Neurology, 57, 117–126. https://doi.org/10.1001/archneur.57.8.1171
Tsuji-Akimoto, S., Hamada, S., Yabe, I., Tamura, I., Otsuki, M., Kobashi, S., & Sasaki, H. (2010). Writing errors as a result of frontal dysfunction in Japanese patients with amyotrophic lateral sclerosis. Journal of Neurology, 257, 2071–2077. https://doi.org/10.1007/s00415-010-5662-9
Turner, G. S., & Tjaden, K. (2000). Acoustic differences between content and function words in amyotrophic lateral sclerosis. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, , 43, 769–781. https://doi.org/10.1044/jslhr.4303.769
Weismer, G., Martin, R., Kent, R. D., & Kent, J. F. (1992). Formant trajectory characteristics of males with amyotrophic lateral sclerosis. Journal of the Acoustical Society of America, 1, 1085–1098. https://doi.org/10.1121/1.402635
Yabe, I., Tsuji-Akimoto, S., Shiga, T., Hamada, S., Kenji Hirata, K., Otsuki, M., Kuge, Y., Tamaki, N., & Sasaki, H. (2012). Writing errors in ALS related to loss of neuronal integrity in the anterior cingulate gyrus. Journal of the Neurological Sciences, 315(1–2), 55–59. https://doi.org/10.1016/j.jns.2011.11.039
Yorkston, K. M. (2002). Management of dysarthria in amyotrophic lateral sclerosis. Geriatrics & Aging, 5, 38–41.
Yoshizawa, K., Yasuda, N., Fukuda, M., Yukimoto, Y., Ogino, M., Hata, W., Ishizaka, I., & Higashikawa, M. (2014). Syntactic comprehension in patients with amyotrophic lateral sclerosis. Behavioural Neurology, 1–7, article 230578. https://doi.org/10.1155/2014/230578
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
