Wpaść w słowo mordercom. Paul Celan wobec recepcji własnej twórczości w kontekście powojennych niemieckojęzycznych dyskursów artystyczno‑politycznych

Autor

DOI:

https://doi.org/10.31261/NoZ.2018.04.15

Słowa kluczowe:

antysemityzm, Paul Celan, poezja, powojenne stosunki niemiecko-żydowskie, Zagłada

Abstrakt

Artykuł stanowi próbę analizy mechanizmów przemocy dyskursywnej i symbolicznej, które ujawniały się w przebiegu niemieckojęzycznej recepcji twórczości poety Paula Celana. Na krytykę (m.in. autorstwa Guntera Blöckera i Hansa Egona Holthusena), formułowaną nierzadko z pobudek antysemickich, Celan reagował w silnie afektywny sposób, rejestrując z niepokojem nawrót retoryki przypominającej nazistowską propagandę. Wyraz swoim niepokojom dał poeta w serii listów oraz w kilku wierszach – autor niniejszego tekstu dokonuje ich interpretacji.

Bibliografia

Améry J.: Resentymenty. W: J. Améry: Poza winą i karą. Próby przełamania podjęte przez złamanego. Przeł. R. Turczyn. Kraków 2007, s. 145–187.

Benjamin W.: Karl Kraus. Przeł. A. Lipszyc. W: W. Benjamin: Konstelacje. Wybór tekstów. Przeł. A. Lipszyc, A. Wołkowicz. Kraków 2012, s. 177–215.

Blöcker G.: Wiersze jako twory graficzne. W: P. Celan, I. Bachmann: Czas serca. Listy. Przeł. M. Łukasiewicz. Kraków 2010, s. 124–126.

Bobrowski J.: Gertrude Kolmar. Przeł. J.S. Buras. „Literatura na Świecie” 1994, nr 6, s. 217.

Böttiger H.: Paul Celan. Miasta i miejsca. Przeł. J. Ekier. Olsztyn 2002.

Buck T.: Muttersprache, Mördersprache. Aachen 1993.

Celan P.: Jakikolwiek podnosisz kamień. Przeł. J.S. Buras. „Literatura na Świecie” 1994, nr 6, s. 105.

Celan P.: La Contrescarpe. Przeł. P. Piszczatowski. W: P. Piszczatowski: Znacze//nie wiersza. Apofazy Paula Celana. Warszawa 2014, s. 300–301.

Celan P.: Mohn und Gedächtnis. Stuttgart 1952.

Celan P.: Południk. Mowa z okazji otrzymania Nagrody Georga Büchnera. Przeł. A. Kopacki. „Literatura na Świecie” 2010, nr 1–2, s. 13–29.

Celan P.: Przemówienie z okazji przyjmowania Nagrody Literackiej Wolnego Hanzeatyckiego Miasta Bremy. Przeł. F. Przybylak. W: P. Celan: Utwory wybrane. Oprac. R. Krynicki. Kraków 1998, s. 315–317.

Celan P.: Towarzysz podróży. Przeł. A. Szyc‑Lipski, A. Szyc‑Lipska. W: A. Lipszyc: Czas wiersza. Paul Celan i teologie literackie. Kraków–Budapeszt 2015, s. 194.

Celan P.: Wilcza fasola. Przeł. A. Kopacki. W: A. Kopacki: Bachmann – Celan – Frisch. Miłość w listach i książkach. „Literatura na Świecie” 2010, nr 1–2, s. 133–136.

Celan P.: Wytrawiona. W: P. Celan: Psalm i inne wiersze. Przeł. R. Krynicki. Kraków 2013, s. 203.

Celan P., Bachmann I.: Czas serca. Listy. Przeł. M. Łukasiewicz. Kraków 2010.

Celan P., Celan‑Lestrange G.: Listy. Przeł. T. Swoboda. „Literatura na Świecie” 2010, nr 1–2, s. 29–103.

Celan P., Sachs N.: Listy. Przeł. J.S. Buras. „Literatura na Świecie” 1994, nr 6, s. 137–155.

Felstiner J.: Paul Celan. Poeta, ocalony, Żyd. Przeł. M. i M. Tomalowie. Kraków–Budapeszt 2010.

Gadamer H.‑G.: Kim jestem Ja, kim jesteś Ty? Komentarz do cyklu wierszy Celana „Atemkristall”. W: H.‑G. Gadamer: Czy poeci umilkną? Przeł. M. Łukasiewicz. Bydgoszcz 1998, s. 67–165.

Holthusen H.E.: Fünf junge Lyriker. „Merkur“ 1954, 8. Jahrgang, Heft 73, s. 284–294.

J.S. [sic!]: Anderswo hin, ganz unfreiwillig – Hinweise auf einige Studien und Beiträge zu Jean Améry, der dieses Jahr 100 Jahre alt geworden wäre. Dostępne w Internecie: http://literaturkritik.de/id/17352 [data dostępu: 30.09.2017].

Kahler E.: Jews and Germans. In: E. Kahler: The Jews among the Nations. New York 1967, s. 95–121.

Klemperer V.: LTI: notatnik filologa. Przeł. J. Zychowicz. Warszawa 1989.

Kopacki A.: Bachmann – Celan – Frisch. Miłość w listach i książkach. „Literatura na Świecie” 2010, nr 1–2, s. 107–157.

Levine M.G.: A Weak Messianic Power. Figures of Time to Come in Benjamin, Derrida and Celan. New York 2014.

Lipszyc A.: Czas wiersza. Paul Celan i teologie literackie. Kraków–Budapeszt 2015.

Lyons J.K.: Paul Celan and Martin Heidegger: An Unresolved Conversation, 1951–1970. Baltimore 2006.

Mościcki P.: Augenwende. Prolegomena do teorii obrazu Paula Celana. W: Paul Celan: język i Zagłada. Red. A. Lipszyc, P. Piszczatowski. Warszawa 2015, s. 127–156.

Piontek H.: [b.t.]. „Welt und Wort“ 1953, Bd. 8, s. 200–201.

Piszczatowski P.: Znacze//nie wiersza. Apofazy Paula Celana. Warszawa 2014.

Roszak J.: Miejsce i imię. Niemieckojęzyczni poeci pochodzenia żydowskiego. Warszawa 2014.

Weigel H.: In Memoriam. Wien 1979.

Wodziński C.: Kairos. Konferencja w Todtnaubergu. Celan – Heidegger. Gdańsk 2010.

Pobrania

Opublikowane

2018-11-11

Jak cytować

Zając, A. (2018). Wpaść w słowo mordercom. Paul Celan wobec recepcji własnej twórczości w kontekście powojennych niemieckojęzycznych dyskursów artystyczno‑politycznych. Narracje O Zagładzie, (4), 283–297. https://doi.org/10.31261/NoZ.2018.04.15

Numer

Nr 4 (2018): Narracje o Zagładzie 2018, nr 4: Izraelskie narracje o Zagładzie

Dział

Artykuły i rozprawy

Licencja

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).