Peripheral Presence. A Problem of Reception of the Old Serbian Literature in Poland
DOI:
https://doi.org/10.31261/PLS.2020.10.01.03Keywords:
problem of translation, reception process, Polish translation, Orthodox Slavs, old Serbian literature, circle of the Slaviae Orthodoxae, circle of the Slaviae Latinae, peripheral character, literary geneticsAbstract
In the article, a problem of translation of the old Serbian literary texts into Polish is discussed together with the basic mechanisms of the reception process of creativity revealed by the Orthodox Slavs from the Balkan region, that is, in other words, the works arisen in the circle of the Slaviae Orthodoxae and their presence in the Polish culture’s space which belonged to the circle of the Slaviae Latinae. The considerations regard the essence and function of translation, presence and absence of translated literature — its initial version in the target space, and their foundation is located in the collections of translations existing in the Polish reading circuit. The issue of the presence or position of the old South Slavonic literatures, namely, the old Serbian texts in their Polish translation, is featured in several possible perspectives. The problem is exposed in the aspect of these texts’ peripheral character and literary genetics. By dint of the first reference, a phenomenon of asymmetry in the realm of translated literatures is emphasized, which results from the domination of the so-called world literatures and the marginalization of the so-called small literatures along with the translated literary texts’ place — their initial (Old Church Slavonic) status from the view-point of the target (Polish) culture’s space, and their situation in this specific polysystem. The genetic studies’ path, however, is used in order to expose a form of the translated literature’s presence (old Serbian texts in their Polish translation), and to indicate the strategy of its introduction, namely, anthology as a supporting platform of the initial (source) literature in the space of the target culture together with its presentation, dialogical, and intercultural function derived from the authorized genre. In the article’s conclusion, the author accentuates the fact that the collections or individual publications of the old Serbian works, omitting various values of the particular projects and realizations, exist in the Polish reading circuit in order to reflect largely their presence status, knowledge, and need for those concrete South Slavonic literature.
References
Balcerzan E., 1982: Kręgi wtajemniczenia. Czytelnik. Badacz. Tłumacz. Pisarz. Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Bourdieu P., Wacquant L.J.D., 2001: Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. A. Siwisz, przeł. Warszawa, Oficyna Naukowa.
Brzostowska-Tereszkiewicz T., 2011: Parateksty w przekładzie literaturoznawczym. „Między Oryginałem a Przekładem”, t. 17, s. 217—229.
Brzozowski J., 2001: Czytelnik projektowany w przekładzie: problem paratekstu. W: I. Piechnik, M. Świątkowska, red.: Ślady obecności. Traces d’une présence. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 61—69.
Brzózka A., 2011: Czy strategia redukcji może służyć egzotyzacji, czyli gdzie się podziała Sierotka Marysia w angielskim przekładzie. „Przekładaniec”, nr 22—23, s. 146—158.
Ciesielski R.T., 2003: Pierre’a Bourdieu rzeczywistość pól. „Filo-Sofija”, nr 1 (3), s. 137—143.
Danek D., 1980: Dzieło literackie jako książka. Warszawa, PWN.
Dollerup C., 1995: Translation as Imposition vs. Translation as Requisition. W: M. Snell-Hornby, Z. Jettmarova, K. Kaindl, eds.: Translation as Intercultural Communication. Amsterdam, John Benjamins Publishing Company.
Even-Zohar I., 2009: Miejsce literatury tłumaczonej w polisystemie literackim. M. Heydel, przeł. W: M. Heydel, P. Bukowski, red.: Współczesne teorie przekładu. Kraków, Znak, s. 197—203.
Genette G., 1982: Palimpsestes: La Littérature au second degree. Paris, Seuil.
Genette G., 1987: Seuils. Paris, Seuil.
Genette G., 2014: Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia. T. Stróżyński, A. Milecki, przeł. Gdańsk, Słowo / Obraz Terytoria.
Głowiński M., 1986: O intertekstualności. „Pamiętnik Literacki”, 4, nr 77, s. 75—100.
Jarniewicz J., 2002: Tłumacz jako twórca kanonu. W: R. Lewicki, red.: Przekład, język, kultura. Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Juvan M., 2014: Literatura światowa a przekład. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 5, cz. 1, s. 34—51.
Kawecka A., Petrov I., Skowronek M., 2009: Z problematyki przekładu starej literatury kręgu „Slavia Orthodoxa” na język polski (cz. 1); Aneks do bibliografii powojennych przekładów starej literatury kręgu „Slavia Orthodoxa” na język polski (do roku 2007). W: M. Kuczyńska, W. Stępniak-Minczewa, J. Stradomski, red.: „Krakowsko-Wileńskie Studia Slawistyczne”, t. 4. Kraków, Instytut Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 247—255, 256—273.
Kawecka A., Petrov I., Skowronek M., 2010: Z problematyki przekładu starej literatury kręgu „Slavia Orthodoxa” na język polski (cz. 2); Aneks do bibliografii przekładów starej literatury kręgu „Slavia Orthodoxa” na język polski. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Rossica”, nr 3, s. 175—188, 189—193.
Kawecka A., Petrov I., Skowronek M., 2011: Z problematyki przekładu starej literatury kręgu „Slavia Orthodoxa” na język polski (cz. 3); Aneks do bibliografii przekładów starej literatury kręgu „Slavia Orthodoxa” na język polski (ks. protojerej Stanisław Strach, przekłady w rubryce Język naszej liturgii, „Przegląd Prawosławny”, 1996—2010). „Rozprawy Komisji Językowej”, LVI, s. 67—90.
Kawecka A., Petrov I., Skowronek M., 2011: Z problematyki przekładu starej literatury kręgu „Slavia Orthodoxa” na język polski (cz. 4); Aneks do bibliografii przekładów starej literatury kręgu „Slavia Orthodoxa” na język polski. W: A.N. Naumow, S. Temčinas, red.: „Krakowsko-Wileńskie Studia Slawistyczne”, t. 6 (Piśmiennictwo cerkiewnosłowiańskie i sztuka cerkiewna w kulturze Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Polskiej). Kraków, Instytut Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 309—314, 315—325.
Kokoszka M., 2017: Wybory autorskie. Przyczynek do charakterystyki zjawiska. W: M. Kokoszka, B. Szałasta-Rogowska, red.: Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 50—61.
Kornhauser J., 2005: Antologia jako projekt historycznoliteracki. „Pamiętnik Słowiański”, 55, nr 1, s. 123—129.
Kozak J., 2009: Przekład literacki jako metafora. Między „logos” a „lexis”. Warszawa, PWN.
Lalak M., 1994: Słowo kuszące. O perswazyjności tekstu okazjonalnego. W: I. Iwasiów, J. Madejski, red.: Rozgrywanie światów. Formy perswazji w kulturze współczesnej. Szczecin, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 291—300.
Lis-Wielgosz I., 2017: Przekład omówiony, czyli o statusie i funkcji paratekstu (na przykładzie serii Biblioteka Duchowości Europejskiej). „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 8, cz. 1, s. 37—56.
Loewe I., 2004: Parateksty, pre-teksty czy możliwe para-gatunki? W: D. Ostaszewska, red.: Gatunki mowy i ich ewolucja. Tekst a gatunek. T. 2. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 180—188.
Loewe I., 2007: Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Markowski M., 1997: Kolekcja: między autonomią i reprezentacją. „Teksty Drugie”, 46, nr 4, s. 89—103.
Mayenowa M.R., 1974: Teoria tekstu a tradycyjne zagadnienia poetyki. W: M.R. Mayenowa, red.: Tekst i język. Problemy semantyczne. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Naumow A., 1974: Przekład z języka cerkiewnosłowiańskiego wobec problemów warstwy pośredniczącej i segmentacji tekstu. W: J. Baluch, red.: Z teorii i historii przekładu artystycznego. Kraków, Uniwersytet Jagielloński, s. 85—93.
Naumow A., 1992: О przekładaniu starych tekstów cerkiewnych na język polski. „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Slawistyka”, 6, s. 195—201.
Naumow A., 1995: Czy język jest konfesyjny? Uwagi przy przekładaniu Franciszka Skoryny. „Roczniki Humanistyczne”, 43, 7, s. 33—41.
Naumow A., 1996: Trudna sztuka przekładania. „Orthodoxia — Przegląd Prawosławny”, 129, nr 3, s. 15—17.
Ocieczek R., 1990: Rama utworu. W: T. Michałowska, red.: Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze. Renesans. Barok. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 775—779.
Ocvirk A., 2010: Teorija primerjalne literarne zgodovine (1936). Dostępne w Internecie: http://nl.ijs.si:8080/fedora/get/ezmono:tplz/VIEW/ [dostęp: 22.09.2017].
Papadima M., 2011: Głos tłumacza w peritekście jego przekładu: przedmowa, posłowie, przypisy i inne zwierzenia. „Między Oryginałem a Przekładem”, t. 17, s. 13—31.
Piętkowa R., 2001: Paratekst w tekstach naukowych — informacja i/lub reklama. W: B. Witosz, red.: Stylistyka a pragmatyka. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Piętkowa R., 2004: Paratekstualność w dyskursie naukowym. W: M. Ruszkowski, red.: Wielojęzyczność w perspektywie stylistyki i poetyki. Kielce, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, s. 119—134.
Prokop-Janiec E., 1992: Zasady wyboru i wydania. W: E. Prokop-Janiec, red.: Międzywojenna poezja polsko-żydowska. Antologia. Kraków, Universitas.
Skibińska E., 2009: O przypisach tłumacza. Wprowadzenie do lektury. W: E. Skibińska, red.: Przypisy tłumacza. Wrocław—Kraków, Księgarnia Akademicka, s. 7—19.
Skwarczyńska S., 1954: Schemat konstrukcyjny dzieła literackiego z aspektu kompozycji. W: S. Skwarczyńska: Wstęp do nauki o literaturze. T. 1, cz. 3. Warszawa, Pax.
Słomak I., 2017: ’Aνθολογία w czasach antycznych i późniejsza recepcja pojęcia: europejskie anthologiae nowożytne (rekonesans). W: M. Kokoszka, B. Szałasta--Rogowska, red.: Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 34—49.
Smulski J., 2017: Antologia — ewolucja i dzisiejszy status gatunku. Kilka elementarnych oczywistości. W: M. Kokoszka, B. Szałasta-Rogowska, red.: Antologia literacka. Przemiany, ekspansja i perspektywy gatunku. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 16—17.
Soliński W., 2012: Parateksty przekładu literackiego a polikulturowość (zarys problematyki). W: W. Bolecki, E. Kraskowska, red.: Kultura w stanie przekładu. Translatologia — komparatystyka — transkulturowość. Warszawa, Wydawnictwo IBL PAN.
Stradomski J., 2011: O obecności i recepcji tekstów średniowiecznej literatury Słowian południowych w dawnej Rzeczpospolitej (uwagi o tekstach Jana Egzarchy Bułgarskiego w rękopisach cerkiewnych w Polsce). W: A.N. Naumow, S. Temčinas, red.: „Krakowsko-Wileńskie Studia Slawistyczne”, t. 6 (Piśmiennictwo cerkiewnosłowiańskie i sztuka cerkiewna w kulturze Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Polskiej). Kraków, Instytut Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 137—161.
Tatarkiewicz W., 1980: Przedmowa. W: I. Wojnar, red.: Antologia współczesnej estetyki francuskiej. Warszawa, PWN.
Tokarz B., 2010: Spotkania. Czasoprzestrzeń przekładu artystycznego. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Urbanek D., 2006: Egzystencjalne problemy tłumaczenia a ideologizacja postawy tłumaczy. W: P. Fast, P. Janikowski, red.: Dialog czy nieporozumienie? (z zagadnień krytyki przekładu). Katowice—Warszawa—Częstochowa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Lingwistycznej, s. 21—36.
Venuti L., 1995: The Translator’s Invisibility. A History of Translation. London−New York, Routledge.
Venuti L., 1999: The Scandals of Translation. London, Routledge.
Zarycki T., 2007: Interdyscyplinarny model stosunków centro-peryferyjnych. Propozycje teoretyczne. „Studia Regionalne i Lokalne”, 27, nr 1, s. 5—26.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
