Zapakować przeszłość – Vicki Baum w poszukiwaniu „Heimatu”

Abstrakt

W 1932 roku bestsellerowa austriacka pisarka Vicki Baum wyruszyła w podróż statkiem do Ameryki; dla żydowskiej autorki emigracja szybko jednak przyjęła postać wygnania. Świadomość utraty ojczyzny – „Heimatlosigkeit” – oraz poczucie wykorzenienia, które prześladowały wówczas Vicki Baum, były jednak bardziej emocjonalne i duchowe niż czysto fizyczne. Jako dziecko żydowskich imigrantów w antysemickim społeczeństwie dziewiętnastowiecznego Wiednia Baum wcześnie zaczęła dociekać, co tak naprawdę znaczy „Heimat”, który pojmowała jako znacznie wykraczający poza ramy prostej definicji domu czy ojczyzny. Odcięta od Heimatu wyruszała w dalekie podróże w poszukiwaniu wartości i moralno-etycznych wskazówek, które pomogłyby międzywojennej Europie zbudować lepszą przyszłość. Spisywała swoje doświadczenia w powieściach, w których przedstawiała zarówno krajobrazy i zwyczaje, jak i wewnętrzne dylematy społeczności, z którymi się stykała. Wieloletnia nieufność wobec komunikacji werbalnej popychała ją ku przekraczaniu barier językowych, choć w jej własnym mniemaniu to jej płeć najbardziej pomogła jej w interpretowaniu i zrozumieniu innych kultur. W listach i tworzonych na podstawie doświadczeń z podróży dziełach skupia się bardziej na cechach wspólnych dla wielu obcych sobie kultur niż na różnicach. Analizując balijskie przygody Baum z perspektywy postkolonialnej, w artykule pokazano, że wyspa stała się dla autorki miejscem transcendencji, w którym mieszkańcy posługiwali się wartościami nieobecnymi już w kulturze zachodniej.