Od pamięci XX wieku do świadectwa współczesności. Trzydzieści lat polskiej literatury faktu we Włoszech
DOI:
https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.34.07Słowa kluczowe:
Ryszard Kapuściński, polski reportaż, pamiętnikarstwo, literatura faktuAbstrakt
Przedmiotem artykułu jest analiza obecności polskiej literatury faktu we Włoszech od 1990 roku z ograniczeniem się do dwóch dominujących nurtów. Z jednej strony będzie to gatunek określany po włosku mianem memorialistica: jest to obszerna kategoria, w której oprócz „pamiętnikarstwa” mieszczą się również wspomnienia, biografie, autobiografie itp. Drugim nurtem jest polski reportaż, począwszy od włoskiego odkrycia Ryszarda Kapuścińskiego ponad 30 lat temu. Właściwym celem badania nie jest wskazanie, jacy autorzy i jakie dzieła są obecne na włoskim rynku wydawniczym, ani też ustalenie hipotetycznego kanonu gatunku, lecz przede wszystkim refleksja nad „siłami” determinującymi odbiór literatury faktu we Włoszech. Nie bez znaczenia w tym kontekście jest rola, jaką odgrywają tłumacze, instytucje zapewniające finansowanie publiczne oraz strategiczne wybory domów wydawniczych, ściśle związane z horyzontem oczekiwań coraz to bardziej zglobalizowanego czytelnika włoskiego (na co wskazuje m.in. międzynarodowy fenomen popularności reportażu). Przeprowadzone analizy statystyczne pokazują, że Włoscy odbiorcy nadal widzą polską kulturę przez pryzmat wielkich i tragicznych wydarzeń XX wieku (stąd nieustanne powodzenie wśród
włoskiej publiczności gatunków autobiograficznych), przy czym mają dość ograniczoną wiedzę i raczej mgliste pojęcie o całości i złożoności polskiej historii. Ponadto badania potwierdzają międzynarodowe zjawisko stopniowej utraty zainteresowania literaturą piękną na rzecz literatury faktu, postrzeganej przez czytelników jako lektura gwarantująca rzetelny obraz wydarzeń i, tym samym, dostęp do prawdy.
Bibliografia
Literatura
Białoszewski M., 2021, Memorie dell’insurrezione di Varsavia, trad. L. Bernardini, Adephi, Milano.
Bikont A., 2019, Il crimine e il silenzio. Jedwabne 1941. Un massacro in cerca di verità, trad. A. Amenta, D. Prola, Einaudi, Torino.
Bulaj M., 2011, Boży ludzie. Podróż po kres Europy, Bosz, Lesko.
Bulaj M., 2017, Nur. Zapiski afgańskie, Burda NG Polska, Warszawa.
Czapski J., 2005, La morte indifferente. Proust nel gulag, trad. M.Z. Ciccimarra, L’Ancora del Mediterraneo, Napoli.
Czapski J., 2015, Proust a Grjazovec, trad. G. Girimonti Greco, Adelphi, Milano.
Czapski J., 2023, La terra inumana, trad. A. Ceccherelli, Adelphi, Milano.
Domosławski A., 2012, La vera vita di Kapuściński: reporter o narratore?, trad. R. Belletti, Fazi, Roma.
Frukacz K., 2019, Polski reportaż książkowy. Przemiany i adaptacje, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Górecki W., 2003, Pianeta Caucaso. Dalla Circassia alla Cecenia: un reportage dai confini dell’Europa, trad. V. Verdiani, Bruno Mondadori, Milano.
Górecki W., 2009, La terra del vello d’oro. Viaggio in Georgia, trad. V. Verdiani, Bollati Boringhieri, Torino.
Hen J., 1993, Via Novolipie. A Varsavia prima del ghetto, trad. C. e M. Madonia, Giuntina, Firenze.
Herling-Grudziński G., 1958, Un mondo a parte, trad. G. Magi, Laterza, Bari.
Herling-Grudziński G., 1992, Diario scritto di notte, trad. D. Tozzetti, Feltrinelli, Milano.
Hugo-Bader J., 2014, Febbre bianca, trad. M. Borejczuk, Keller, Rovereto.
Hugo-Bader J., 2018, I diari della Kołyma, trad. M. Vanchetti, Keller, Rovereto.
Jagielska G., 2021, L’amore di pietra. Una vita con un corrispondente di guerra, trad. M. Borejczuk, Keller, Rovereto.
Jagielski W., 2005, Le torri di pietra. Storie di Cecenia, trad. L. Costantino, L. Quercioli-Mincer, Mondadori, Milano.
Jagielski W., 2010, Vagabondi notturni, trad. M. Borejczuk, Nottetempo, Milano.
Kapuściński R., 1990, La prima guerra del football e altre guerre di poveri, trad. V. Verdiani, Serra e Riva, Milano.
Kapuściński R., 2000, Il cinico non è adatto a questo mestiere, trad. M. Nadotti, Edizioni E/O, Roma.
Kapuściński R., 2003, Autoritratto di un reporter, trad. V. Verdiani, Feltrinelli, Milano.
Kapuściński R., 2003, Il Negus. Splendori e miserie di un autocrate, trad. V. Verdiani, Feltrinelli, Milano.
Kapuściński R., 2004, Taccuino d’appunti, trad. S. De Fanti, Forum, Udine.
Kapuściński R., 2006, L’incontro con l’Altro: la sfida del 21° secolo, trad. S. De Fanti, Forum, Udine.
Kapuściński R., 2007, Ho dato voce ai poveri: dialogo con i giovani, trad. M. Szymków, Il margine, Trento.
Kapuściński R., 2009, Nel turbine della storia: riflessioni sul XXI secolo, trad. V. Verdiani, Feltrinelli, Milano.
Karski J., 2013, La mia testimonianza davanti al mondo: storia di uno stato segreto, trad. L. Bernardini, Adephi, 2013.
Korczak J., 1997, Diario del ghetto, trad. M. Bacigalupo, Luni Editrice, Milano.
Korczak J., 2013, Diario del ghetto, trad. E. Angelini Schäfer, Castelvecchi, Roma.
Krall H., 2010, Arrivare prima del signore Iddio, trad. L. Ryba e J. Pastrello, Giuntina, Firenze.
Krall H., 1993, Ipnosi e altre storie, trad. C. Madonia, Giuntina, Firenze.
Krall H., 1995, La festa non è la vostra, trad. C. Madonia, Giuntina, Firenze.
Krall H., 1997, Il dibbuk e altre storie, trad. G. Tomassucci, Giuntina, Firenze.
Krall H., 2006, La linea della vita, trad. C. e M. Madonia, Giuntina, Firenze.
Laskier R., 2008, Diario, trad. L. Quercioli Mincer, Bompiani, Milano.
Marczewski M., 2011, Gli invisibili: l’ombra degli aborigeni in Australia, trad. V. Verdiani, Bianca & Volta, Povoletto.
Moczarski K., 2008, Conversazioni con il boia, trad. V. Verdiani, Bollati Boringhieri, Torino.
Nowacka B., Ziątek Z., 2012, Ryszard Kapuściński. Biografia di uno scrittore, trad. S. De Fanti, Forum, Udine.
Olszański T., 2003, E adesso mio fratello ti ammazzerà: reportage e riflessioni sulla guerra in Jugoslavia 1990–1994, trad. A. Fonseca, Zane Editrice, Melendugno.
Rejmer M., 2022, Bucarest. Polvere e sangue, trad. M. Vanchetti, Keller, Rovereto.
Rubinowicz D., 2002, Il diario di Dawid Rubinowicz, trad. F. Lucentini, Einaudi, Torino.
Sierakowiak D., 1997, Il diario di Dawid Sierakowiak, trad. G. Guastalla, CDE, Milano.
Szabłowski W., 2019, L’assassino dalla città delle albicocche: reportage dalla Turchia, trad. L. Masi, Keller, Rovereto.
Szabłowski W., 2022, Orsi danzanti: storie di nostalgici della vita sotto il comunismo, trad. L. Masi, Keller, Rovereto.
Szczygieł M., 2009, Gottland, trad. M. Borejczuk, Nottetempo, Milano.
Szczygieł M., 2011, Reality, trad. M. Borejczuk, Nottetempo, Milano.
Szczygieł M., 2012, Fatti il tuo paradiso, trad. M. Borejczuk, Nottetempo, Milano.
Szczygieł M., 2021, Quello che non c’è. Quindici storie vere, trad. M. Borejczuk, Nottetempo, Milano.
Szpilman W., 2004, Il pianista. Varsavia 1939–1945, trad. L. Lax, Loescher, Torino.
Tochman W., 2010, Come se mangiassi pietre, trad. M. Borejczuk, Keller, Rovereto.
Tochman W., 2015, Oggi disegneremo la morte, trad. M. Borejczuk, Keller, Rovereto.
Tokarczuk O., 2019, Czuły narrator, The Nobel Prize, 7.12.2019, https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2018/tokarczuk/104870-lecture-polish/ [dostęp: 31.07.2024].
Wilk M., 2019, Uomini renna, trad. B. Delfino, G. Randone, La Parlesia Editore, Maddaloni.
Yahalomi A., 2015, Finalmente salvo!… Memorie di un ebreo polacco sopravvissuto a 11 Lager nazisti, trad. A. Fonseca, DeltaEdit, Arnesano.
Netografia
https://www.edizioninottetempo.it/it/quello-che-non-c-e [dostęp: 31.07.2024].
https://www.lafeltrinelli.it/autoritratto-di-reporter-libro-ryszard-kapuscinski/e/9788807890130 [dostęp: 31.07.2024].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
