Wpływ rodzinnej polityki językowej na żywotność języka odziedziczonego
DOI:
https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.34.05Słowa kluczowe:
rodzinna polityka językowa, język zagrożony, język odziedziczonyAbstrakt
Język odziedziczony, którym posługują się dzieci emigrantów, w coraz większym stopniu wykazuje tendencję utraty żywotności. Przeciwdziałać takiemu stanowi rzeczy mogą działania na rzecz języka podejmowane w rodzinie. Rodzinna polityka językowa (RPJ) jest stosunkowo nową dziedziną. W jej zakres wchodzą badania praktyk oraz ideologii językowych rodziców, a także sposobów zarządzania językiem. Niniejszy tekst przybliża pojęcie RPJ w odniesieniu do polszczyzny jako języka odziedziczonego, pokazując jej złożone uwarunkowania kontekstowe. Podkreśla też istotną rolę działań rodziców i znaczenie jakości ich językowego inputu.
Bibliografia
Curdt-Christiansen X.L., 2009, Invisible and Visible Language Planning: Ideological Factors in the Family Language Policy of Chinese Immigrant Families in Quebec, „Language Policy”, no. 8 (4), s. 351–375.
Curdt-Christiansen X.L., 2013, Family Language Policy: Sociopolitical Reality Versus Linguistic Continuity, „Language Policy”, no. 12, s. 1–6.
Curdt-Christiansen X.L., Lanza E., 2018, Language Management in Multilingual Families: Efforts, Measures and Challenges, „Multilingua”, no. 37 (2), s. 123–130.
Dębski R., 2009, Dwujęzyczność angielsko-polska w Australii. Języki mniejszościowe w dobie globalizacji i informatyzacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Gajda S., 2013, Współczesna polityka językowa, w: 70 lat współczesnej polszczyzny. Zjawiska – procesy – tendencje. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Mazurowi, red. A. Dunin-Dudkowska, A. Małyska, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 61–74
Goczyła-Ferreira A., 2024, „We Have to Respect the Language People Speak” – Polish Heritage Language and its Speakers in Brazil, w: Polish as a Heritage Language Around the World: Selected Diaspora Communities, eds. P. Romanowski, A. Seretny, Routledge, London [w druku].
King K.A., Fogle L.W., 2017, Family Language Policy. In Language Policy and Political Issues in Education, w: Encyclopedia of Language and Education, eds. T. McCarty, S. May, Springer, Cham, Switzerland, s. 315–326.
King K.A., Fogle L.W., Logan-Terry A., 2008, Family Language Policy, „Language and Linguistic Compass”, no. 2, s. 907–922.
Lanza E., 2018, Language Mixing in Infant Bilingualism: A Sociolinguistic Perspective, Clarendon Press, Oxford, UK.
Lanza E., 2021, The Family as a Space: Multilingual Repertoires, Language Practices and Lived Experiences, „Journal of Multilingual and Multicultural Development”, no. 42 (8), s. 763–771.
Lipińska E., 2002, Dwujęzyczność dzieci na emigracji – jak ją osiągnąć?, „Przegląd Polonijny”, z. 4, s. 105–113.
Lipińska E., 2013, Polskość w Australii – o dwujęzyczności, edukacji i problemach adaptacyjnych Polonii na
antypodach, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Lipińska E., 2017, Polska polityka językowa wobec zagranicznego języka ojczystego, w: Nowe perspektywy w nauczaniu języka polskiego jako obcego IV, red. E. Kubicka, M. Berend, M. Rittner, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 81–97.
Lipińska E., 2020, Niczyje czy wspólne? O naturalnych i sztucznych językach mieszanych, „Acta Universitatis Lodziensis”, t. 26, Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, s. 41–59.
Lipińska E., 2024, Maintenance of the Inherited Language and Culture in the Polish Diaspora Communities in Australia, w: Polish as a Heritage Language Around the World: Selected Diaspora Communities, eds. P. Romanowski, A. Seretny, Routledge, London [w druku].
Lipińska E., Dudek I., Tokarz D., 2022, Raport z projektu badawczego pt.: „Polszczyzna odziedziczona jako język potencjalnie zagrożony”, http://okp.krakow.pl/2022/04/raport-z-projektu-badawczego-polszczyzna-odziedziczona-jako-jezyk-potencjalnie-zagrozony/ [dostęp: 20.04.2022].
Lisek G., 2011, Polityka językowa Polski i jej sąsiadów na przykładzie Republiki Czeskiej i Republiki Słowackiej, „Język, Komunikacja, Informacja”, nr 6, s. 79–89.
Lubaś W., 1975, Społeczna rola języka a polityka językowa, „Zaranie Śląskie”, t. 38, z. 2, s. 235–253.
Lubaś W., 2012, O polskiej polityce językowej, „Poradnik Językowy”, nr 6, s. 11–33.
Markowski A., 2017, Polityka językowa a kultura języka, „Poradnik Językowy”, nr 2, s. 25–33.
Mazur J., 2021, Glottodydaktyczne aspekty polskiej polityki językowej, w: Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego. Konteksty – dylematy – trendy, red. A. Seretny, E. Lipińska, Univeristas, Kraków, s. 141–170.
Mejnartowicz A., Kuźniak D., 2017, Strategie migracyjne. Integracja językowa a utrzymanie języka polskiego w rodzinach w dwujęzycznych regionach Hiszpanii – przykład Katalonii i Balearów, „Studia Humanistyczne AGH”, nr 16 (1), s. 53–69.
Murrmann J., 2014, Wielojęzyczność jako źródło cierpień? Pozytywy i negatywy rozbudowanych kompetencji językowych z perspektywy społecznej i lingwistycznej, „Socjolingwistyka”, nr 28, s. 29–47.
Murrmann J., 2019, Rodzinna polityka językowa. Strategie komunikacyjne w wychowywaniu dzieci trójjęzycznych, „Socjolingwistyka”, nr 33, s. 193–207.
Niedzielski H., 1992, Demokracja w nauczaniu języka polskiego w rodzinach polonijnych lub szkołach i na uczelniach poza Polską, w: Nauczanie języka polskiego jako ojczystego, etnicznego i obcego, red. I. Nowakowska-Kempna, s. 145–154.
Nowosielska E., 2024, Changing Faces of the Polish Diaspora in the United Kingdom, w: Polish as a Heritage Language Around the World: Selected Diaspora Communities, eds. P. Romanowski, A. Seretny, Routledge, London [w druku].
Okita T., 2002, Invisible Work: Bilingualism, Language Choice, and Childrearing in Intermarried Families, John Benjamin, Amsterdam.
Pawłowski A., 2008, Zadania polskiej polityki językowej w Unii Europejskiej, w: Polska polityka językowa w Unii Europejskiej, red. J. Warchala, D. Krzyżyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 113–147.
Piller I., Gerber L., 2018, Family Language Policy Between the Bilingual Advantage and the Monolingual Mindset, „International Journal of Bilingual Education”, no. 24, s. 622–635.
Pułaczewska H., 2017, Nastawienia wychowawcze rodziców wobec przekazywania języka rodzimego na emigracji na przykładzie języka polskiego w Ratyzbonie, „Edukacja”, nr 4 (143), s. 90–105.
Redding S., 2009, Rodzice a uczenie się, w: Nauczanie w praktyce, t. 1, red. A. Janowski, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa, s. 67–89.
Romanowski P., 2022, Koncepcja rodzinnej polityki językowej na przykładzie rodzin polsko-australijskich, „Roczniki Humanistyczne”, t. 70, z. 6, s. 329–343.
Romanowski P.A., 2021a, A Deliberate Language Policy or a Perceived Lack of Agency: Heritage Language Maintenance in the Polish Community in Melbourne, „International Journal of Bilingualism” no. 25, s. 1214–1234.
Romanowski P.A., 2021b, Family Language Policy in the Polish Diaspora: A Focus on Australia, Routledge, London.
Schwartz M., 2010, Family Language Policy: Core Issues of an Emerging Field, „Applied Linguistics Review”, no. 1, s. 171–192.
Seretny A. i in., 2023, Raport z projektu badawczego „Rodzinna polityka językowa wobec polszczyzny na obczyźnie”, https://odnswp.pl/vademecum-dla-rodzicow-dzieci-z-doswiadczeniem-migracji/ [dostęp: 23.07.
Seretny A., 2021, Polszczyzna w szkole, czyli język jako narzędzie poznania, w: Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego. Konteksty – dylematy – trendy, red. A. Seretny, E. Lipińska, Universitas, Kraków, s. 113–140.
Silverstein M., 1979, Language Structure and Linguistic Ideology, w: The Elements: A Parasession on Linguistic Units and Levels, eds. P. Clyne, W. Hanks, C. Hofbauer, Chicago Linguistic Society – University of Chicago, Chicago, s. 193–247.
Smolicz J., 1999, Współkultury Australii, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Spolsky B., 2004, Language Policy, Cambridge University Press, Cambridge.
Spolsky B., 2005, Language Policy, w: Proceedings of the 4th International Symposium on Bilingualism, eds. J. Cohen, K.T. McAlister, K. Rolstad, J. MacSwan, Cascadilla Press, Sommerville, MA, s. 2152–2164.
Spolsky B., 2007, Family Language Management. Some Preliminaries, w: Studies in Language and Language Education. Essays in Honor of Elite Olshtain, ed. A.S. Kupferberg, The Magnes Press, Hebrew University, s. 429–449.
Spolsky B., 2012, Family Language Policy – the Critical Domain, „Journal of Multilingual and Multicultural Development”, no. 33, s. 3–11.
Stępkowska A., 2017, Rodzinna polityka dwujęzyczności w Polsce na wybranym przykładzie, „Scripta Neophilologica Posnaniensia”, t. 17, s. 329–343.
Stępkowska A., 2019, Pary dwujęzyczne w Polsce, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Świątek D. i in., 2016, Polish your Polish – Badania i popularyzacja języka polskiego wśród Polonii amerykańskiej, Fundacja Dobra Polska Szkoła (Nowy Jork) – Think! (Warszawa) – Rada Języka Polskiego przy Polskiej Akademii Nauk (PAN), https://biblioteka.womczest.edu.pl/new/wp-content/uploads/2018/05/Polish-Your-Polish-Badania-i-popularyzacja-języka.pdf [dostęp: 23.07.2024].
Tannenbaum M., 2012, Family Language Policy as a Form of Coping or Defense Mechanism, „Journal of Multilingual and Multicultural Development”, no. 33, s. 57–66.
Wąsikiewicz-Firlej E., Daly M., 2023, Family Language Policy in the Context of Return Migration: A Case Study, „Glottodidactica”, no. L/1, s. 213–240.
Wąsikiewicz-Firlej E., Lankiewicz H., 2019, The Dynamics of Family Language Policy a Trilingual Family: A Longitudinal Case Study, „Applied Linguistics Papers”, no. 26 (1), s. 169–184.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
