Teatralne dwudziestolecie od nowa – rewizje oparte na inscenizacjach Sprawy Dantona Stanisławy Przybyszewskiej z 2008 roku
DOI:
https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.34.11Słowa kluczowe:
teatr, rewolucja, dwudziestolecie międzywojenne, Stanisława PrzybyszewskaAbstrakt
Artykuł jest efektem udziału autorki w projekcie proponującym interdyscyplinarne spojrzenia na współczesne rewizje dwudziestolecia międzywojennego, w tym dwudziestolecia w teatrze. Zmianę w sposobie interpretowania kultury tego okresu autorka przedstawiła na przykładzie dwóch przedstawień Sprawy Dantona Stanisławy Przybyszewskiej z 2008 roku, zainscenizowanych przez ważnych reżyserów działających po 1989 roku: Jana Klatę (Teatr Współczesny we Wrocławiu) oraz Pawła Łysaka (Teatr Polski w Bydgoszczy). Prezentowane studium przypadku proponuje ujęcie koncepcji teatru publicznego opowiadanego mikrologiczne; artykuł opiera się na wnioskach Krystyny Duniec i podejmuje idee jej monografii Dwudziestolecie. Przedstawienia z 2017 roku. Pozwala to wysunąć na plan pierwszy nie monumentalny teatr Leona Schillera, budowany na polskim romantyzmie jako kontynuacji tradycji wolnościowej, lecz na programie odrzuconych – zarówno w latach 30. XX wieku, jak i w okresie PRL-u – lewicowych idei, ważnych dla społeczno-kulturowego postępu. Wspomniane inscenizacje XXI wieku zwracają uwagę na nurt zaangażowania estetyczno-politycznego w polskim teatrze międzywojennym, wpisują ten temat w program demontażu wcześniejszych, dwudziestowiecznych hierarchii teatralnych budowanych na koncepcji narodowej wspólnoty scalanej mitem romantycznym. Mimo że Stanisława Przybyszewska nie należała do ruchów feministycznych, odnawianie znaczeń i formy jej dramatu może być dziś związane, po pierwsze, z docenieniem w jej wypowiedziach ważnego głosu świadomej politycznie i społecznie autorki, proponującej teatr w stylu brechtowskim, a po drugie, z rewizją widzianego na nowo dwudziestolecia międzywojennego jako momentu dochodzenia do głosu kobiet przełamujących męskocentryczny porządek życia społecznego.
Bibliografia
Cieślak J., 2008, „Danton”: Klata kontra Wajda, “Rzeczpospolita”, 26 marzec, archiwum.rp.pl, https://www.rp.pl/teatr/art16292671-danton-klata-kontra-wajda/ [access: 12.08.2023].
Duniec K., 2017, Dwudziestolecie. Przedstawienia, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa.
Fik M., 1975, Za co kochamy Przybyszewską, “Twórczość”, nr 12, pp. 127–133.
“HyPaTia – The Women’s History of Polish Theater,” https://www.hypatia.pl [access: 10.07.2022].
Kordjak J., 2018, Przyszłość będzie inna, in: Szklane domy. Wizje i praktyki modernizacji społecznych po roku 1918, red. J. Kordjak, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa.
Kosicka J., Gerould D., eds., 1989, A life of Solitude. Stanisława Przybyszewska: A Biographical Study with Selected: Letters, Northwestern University Press, Illinois.
Kościelniak M., 2022, Theatre without Playwrights, in: A History of Polish Theatre, eds. K. Fazan, M. Kobialka, B. Lease, University Press, Cambridge, pp. 374–387.
Kowalczyk I., 2011, Theatre in the Age of Convergence Culture, in: Liberated Energy, eds. J. Baranowska, P. Sztarbowski, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa, pp. 118–123.
Krakowska J., 2019, Demokracja. Przedstawienia, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa.
Kuligowska-Korzeniewska A., 2015. Faktomontaże Leona Schillera, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa, pp. 14–15.
Lewandowski T., 1982, Dramat intelektu. Biografia literacka Stanisławy Przybyszewskiej, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.
Niziołek G., 2022, The Politics of Non-Political Theatre, in: A History of Polish Theatre, eds. K. Fazan, M. Kobialka, B. Lease, University Press, Cambridge, pp. 275–290.
Potęga kontekstu, J. Jaworska, J. Krakowska, C. Morawski et al. (discussion), “Dialog”, July–August 2009, https://e-teatr.pl/potega-kontekstu-a78568/ [access: 12.08.2023].
Przybyszewska S., 1989, The Danton Case. Thermidor. Two Plays, trans. B. Taborski, with Introduction by D. Gerould, Northwestern University Press, Illinois.
Szturc W., 2017, Danton. Wektory interpretacji filmu Andrzeja Wajdy, “Przestrzenie Teorii”, nr 27, pp. 59–76.
Szydłowski R., 1967, Przegląd wydarzeń kulturalnych. Z perspektywy Wrocławia, “Nowe Drogi”, czerwiec, p. 134.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
