Dacza jako metafora sowieckiego bytu: „habitus daczy” w powieści Jeleny Czyżowej „Grzybnia”
DOI:
https://doi.org/10.31261/pr.13853Słowa kluczowe:
Jelena Czyżowa, proza rosyjska, dacza, habitus, heterotopiaAbstrakt
DACZA JAKO METAFORA SOWIECKIEGO BYTU:
„HABITUS DACZY” W POWIEŚCI JELENY CZYŻOWEJ GRZYBNIA
Artykuł traktuje o „habitusie daczy” w powieści Eleny Czyżowej Planeta grzybów. Jego nosicielami są bohaterowie, których osobowość ukształtowała się w określonym czasie pod wpływem kultury i działań związanych z sowiecką daczą. „Habitus daczy” w utworze odnosi się do dwóch różnych okresów historycznych (sowieckiego i postsowieckiego) i jednocześnie do dwóch pokoleń. Jego warianty i modyfikacje służą Czyżowej do odzwierciedlenia najważniejszych problemów i przemian we współczesnej Rosji. Obraz sowieckiej daczy, będący metaforą życia w ZSRR, jest ponury i pesymistyczny, co nie jest typowe dla wspomnień z dzieciństwa i młodości. Z kolei postsowiecka dacza to zjawisko reprezentujące procesy gospodarcze i społeczne w okresie przejścia do kapitalizmu i odrzucenie spuścizny socjalizmu. Analiza powieści Planeta grzybów prowadzi do wniosku, że bohaterowie Czyżowej reprezentują różne formy przystosowania się do nowych warunków ekonomicznych i społecznych, ale przy życiu pozostaje tylko człowiek, który nie jest w stanie wydostać się z „sowieckości”.
Bibliografia
Bogdanova, Ol'ga. Usad'ba i dacha v russkoy literature XIX – XXI vv. Topika – dinamika – mifologiya. Moskva: IMLI RAN, 2019 [Богданова, Ольга. Усадьба и дача в русской литературе XIX – XXI вв. Топика – динамика – мифология. Москва: ИМЛИ РАН, 2019]
Burd'yë, P'yer. Sotsial'noye prostranstvo: polya i praktiki. Sankt-Peterburg: Aleteyya, 2014 [Бурдьё, Пьер. Социальное пространство: поля и практики. Санкт-Петербург: Алетейя, 2014]
Caldwell, Melissa L. Dacha Idylls. Living Organically in Russia’s Countryside. Berkeley: University of California Press, 2010.
Chekhovskikh, Irina. Gorodskiye semeynyye strategii v neformal'noy ekonomike: trud na dache. Dissertatsiya na soiskaniye uchenoy stepeni kandidata ekonomicheskikh nauk, Sankt-Peterburg 2000 [Чеховских, Ирина. Городские семейные стратегии в неформальной экономике: труд на даче. Диссертация на соискание ученой степени кандидата экономических наук, Санкт-Петербург 2000]
Chikil'dina, Anna. Grazhdansko-pravovoy rezhim dachnykh, sadovykh i ogorodnykh zemel'nykh uchastkov. Dissertatsiya na soiskaniye uchenoy stepeni kandydata yuridicheskikh nauk, Volgograd 2010. 15 Apr. 2022 <https://refdb.ru/look/2741312-pall.html> [Чикильдина, Анна. Гражданско-правовой режим дачных, садовых и огородных земельных участков. Диссертация на соискание ученой степени кандидата юридических наук, Волгoград 2010. 15 Apr. 2022 <https://refdb.ru/look/2741312-pall.html>]
Chikil'dina, Anna. Istoriya grazhdansko-pravovogoregulirovaniya otnosheniy v sfere vedeniya sadovodstva, ogorodnichestva i dachnogo stroitel'stva. 12 Apr. 2022 <http://domir.ru/rehkolovo/?file=sad-istoria.php> [Чикильдина, Анна. История гражданско-правового регулирования отношений в сфере ведения садоводства, огородничества и дачного строительства. 12 Apr. 2022 <http://domir.ru/rehkolovo/?file=sad-istoria.php>]
Chizhova,Yelena. Planeta gribov. Moskva: Izdatel'stvo AST, 2014. 15 Apr. 2022 <http://www.flibusta.site/b/375191/read> [Чижова, Елена. Планета грибов. Москва: Издательство АСТ, 2014. 15 Apr. 2022 <http://www.flibusta.site/b/375191/read>]
Deotto, Patrizia. "Peterburgskiy dachnyy byt XIX v. kak fakt massovoy kul'tury." Europa Orientalis 16 1997: 357–372 [Deotto, Patrizia. "Петербургский дачный быт XIX в. как факт массовой культуры." Europa Orientalis 16 1997: 357–372]
Deotto, Patrizia. "Dachnaya kul'tura v Serebryanom veke." Europa Orientalis 2004: 335–348 [Deotto, Patrizia. "Дачная культура в Серебряном веке." Europa Orientalis 2004: 335–348]
Fuko, Mishel'. Intellektualy i vlast': Izbrannyye politicheskiye stat'i, vystupleniya i interv'yu. ch. 3. Moskva: Praksis, 2006 [Фуко, Мишель. Интеллектуалы и власть: Избранные политические статьи, выступления и интервью. ч. 3. Mосква: Праксис, 2006]
Fuko, Mishel'. Slova i veshchi. Arkheologiya gumanitarnykh nauk. Sankt-Peterburg: A-cad, 1994 [Фуко, Мишель. Слова и вещи. Археология гуманитарных наук. Санкт-Петербург: A-cad, 1994]
Halbwachs, Maurice. Społeczne ramy pamięci. Warszawa: PWN, 1969.
Kasatkina,Aleksandra. "Dachnayaidilliya Melissy Kolduell. Retsenziya na knigu: Melissa Caldwell. Dacha Idylls. Living Organically in Russia’s Countryside. Berkeley; Los Angeles; L.: University of California Press, 2011. 200 p." Antropologicheskiy forum 16 2012: 453-460. 20 Apr. 2022 <https://anthropologie.kunstkamera.ru/files/pdf/016/16_reviews.pdf> [Касаткина, Александра. "Дачная идиллия Мелиссы Колдуэлл. Рецензия на книгу: Melissa Caldwell. Dacha Idylls. Living Organically in Russia’s Countryside. Berkeley; Los Angeles; L.: University of California Press, 2011. 200 p." Антропологический форум 16 2012: 453-460. 20 Apr. 2022 <https://anthropologie.kunstkamera.ru/files/pdf/016/16_reviews.pdf>]
Konechnyy, Al'bin. "Peterburgskiye dachi." Antropologicheskiy forum 3 2005: 444–474 [Конечный, Альбин. "Петербургские дачи." Антропологический форум 3 2005: 444–474]
Konfektov, Mikhail. Kartografirovaniye tipov zastroyki podmoskov'ya po kosmicheskim snimkam. Avtoreferat dissertatsii na soiskaniye stepeni kandidata geograficheskikh nauk. Moskva 2015. 22 Apr. 2022 <https://www.dissercat.com/content/kartografirovanie-tipov-zastroiki-podmoskovya-po-kosmicheskim-snimkam/read> [Конфектов, Михаил. Картографирование типов застройки Подмосковья по космическим снимкам. Автореферат диссертации на соискание степени кандидата географических наук. Москва 2015. 22 Apr. 2022 <https://www.dissercat.com/content/kartografirovanie-tipov-zastroiki-podmoskovya-po-kosmicheskim-snimkam/read>]
Lebedev, Andrey, ed. Vita sovietica. Neakademicheskiyslovar' – inventar' sovet·skoy tsivilizatsii. Moskva:Avgust, 2012 [Лебедев, Андрей, ed. Vita sovietica. Неакадемический словарь – инвентарь советской цивилизации. Москва: Август, 2012]
Lotman, Yuriy. Istoriya i tipologiya russkoy kul'tury. Sankt-Peterburg: Iskusstvo – SPB, 2002 [Лотман, Юрий. История и типология русской культуры. Санкт-Петербург: Искусство – СПБ, 2002]
Lоvell, Stephen. Summerfolk: A History of the Dacha 1710–2000. Ithaca: Cornell University Press, 2003.
Lovell, Stiven. Dachniki. Istoriya letnego zhitiya v Rossii 1710–2000. Sankt-Peterburg: Akademicheskiy proyekt Izdatel'stvo DNK, 2008 [Ловелл, Стивен. Дачники. История летнего жития в России 1710–2000. Санкт-Петербург: Академический проект Издательство ДНК, 2008]
Lovell, Stiven. "Dachnyy tekst vrusskoy kul'ture XIX veka." Voprosy literatury 32003: 34-73 [Ловелл, Стивен. "Дачный текст в русской культуре XIX века." Вопросы литературы 3 2003: 34-73]
Malinova-Tziafeta, Ol'ga. "(Post)sovet·skiye dachi i dachniki, voobrazhayemyye i real'nyye." Novoye literaturnoye obozreniye 6 (124) 2013: 359-366. 12 Apr. 2022 <https://www.nlobooks.ru/magazines/novoe_literaturnoe_obozrenie/124_nlo_6_2013/article/10714/> [Малинова-Тзиафета, Ольга. "(Пост)советские дачи и дачники, воображаемые и реальные." Новое литературное обозрение 6 (124) 2013: 359-366. 12 Apr. 2022 <https://www.nlobooks.ru/magazines/novoe_literaturnoe_obozrenie/124_nlo_6_2013/article/10714/>]
Pogorelaya, Yelena. "V poiskakh ozvuchennogo vremeni. Yelena Chizhova." Voprosy literatury 3 2010. 10 Apr. 2022 <https://voplit.ru/article/v-poiskah-ozvuchennogo-vremeni-elena-chizhova/> [Погорелая, Елена. "В поисках озвученного времени. Елена Чижова." Вопросы литературы 3 2010. 10 Apr. 2022 <https://voplit.ru/article/v-poiskah-ozvuchennogo-vremeni-elena-chizhova/>]
Pushkin,Aleksandr. Sobraniye sochineniy v 10 tomakh. Tom 5. Romany, povesti. Moskva: GIKHL, 1960. 12 Apr. 2022 <https://rvb.ru/pushkin/01text/06prose/02misc/01misc/0872.htm> [Пушкин, Александр. Собрание сочинений в 10 томах. Том 5. Романы, повести. Москва: ГИХЛ, 1960. 12 Apr. 2022 <https://rvb.ru/pushkin/01text/06prose/02misc/01misc/0872.htm>]
Rumjanzewa, Marina. Auf der Datscha: eine kleine Kulturgeschichte und ein Lesebuch. Zurich: Dorlemann, 2009.
Seredina,Yelena. "Transformatsiyadachnogo otdykha (Chast' 1)." Vestnik RMAT 3 2017: 123-131. 10 Apr. 2022 <https://cyberleninka.ru/article/n/transformatsiya-dachnogo-otdyha-chast-1> [Середина, Елена. "Трансформация дачного отдыха (Часть 1)." Вестник РМАТ 3 2017: 123-131. 10 Apr. 2022 <https://cyberleninka.ru/article/n/transformatsiya-dachnogo-otdyha-chast-1>]
Shchukin, Vasiliy. Mif dvoryanskogo gnezda. Geokul'turologicheskoye issledovaniye po russkoy klassicheskoy literature. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1997 [Щукин, Василий. Миф дворянского гнезда. Геокультурологическое исследование по русской классической литературе. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1997]
Sołdra-Gwiżdż, Teresa. "Społeczne ramy zbiorowej pamięci rodziny." Family Forum 3 2013: 115-130.
Sternin, Grigoriy. Russkaya khudozhestvennaya kul'tura vtoroy poloviny XIX nachala XX veka, Moskva: Sovetskiy khudozhnik, 1984 [Стернин, Григорий. Русская художественная культура второй половины XIX начала XX века, Москва: Советский художник, 1984]
Tsiv'yan, Tat'yana. Dacha i dachniki v russkom predstavlenii. Predvaritel'nyye materialy. 10 Mar. 2022 <https://studylib.ru/doc/3975812/dacha---institut-mirovoj-kul._tury-mgu> [Цивьян, Татьяна. Дача и дачники в русском представлении. Предварительные материалы. 10 Mar. 2022 <https://studylib.ru/doc/3975812/dacha---institut-mirovoj-kul._tury-mgu>]
Yeremin,Vasiliy. Vspominaya SSSR. Sovet·skiye dachi. 10 Apr. 2022 <https://cont.ws/@eremin762/1295470> [Еремин, Василий. Вспоминая СССР. Советские дачи. 10 Apr. 2022 <https://cont.ws/@eremin762/1295470>]
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
