БОЛЬШЕ, ЧЕМ САТИРИК. ВИКТОР ШЕНДЕРОВИЧ
DOI:
https://doi.org/10.31261/pr.17087Ключевые слова:
Виктор Шендерович, новейшая политическая сатира, диссидент, нападение России на Украину, «Лец. 20 век» – альбом.Аннотация
В статье представлен обзор деятельности Виктора Анатольевича Шендеровича (род. 1958, Москва) – писателя-сатирика, драматурга, сценариста культовой телепередачи «Куклы», афориста, либерального публициста, диссидента. Шендерович, как самый откровенный критик Путина, ныне живет в эмиграции. Автор статьи, анализируя творческую биографию Шендеровича, указывает на важнейшие его достижения. Шендерович как драматург является автором ряда пьес в жанре политической сатиры, в которых часто обращается к самым актуальным событиям российской истории и злободневным вопросам ее современности. В статье также представлена диссидентская деятельность Шендеровича, который в 2010 году стал лауреатом премии Хельсинкского фонда по правам человека в номинации «Защита прав человека средствами культуры и искусства». Писатель на протяжении многих лет активно протестует против политики Кремля, подписывая многочисленные обращения и протесты на имя президента РФ. С начала агрессии России на Украину Шендерович публично осуждал войну, а также входил в группу художников и активистов, призывавших к деэскалации конфликта и прекращению боевых действий. В декабре 2021 года имя Шендеровича было внесено в список «иностранных агентов», что стало – из-за опасения за свою безопасность – непосредственной причиной решения Шендеровича покинуть Россию. Автор статьи рассказывает и о связи писателя с польской культурой, в частности о создании его оригинального проекта под названием Lec. XX век.
Библиографические ссылки
Anioły na deskach teatru. Codzienna gazeta w Internecie rc.fm w Kaliszu, 18.04.2009, <https://m.rc.fm/kulturalne/anioly-na-deskach-teatru.html>.
Babczenko, Arkadij. Dziesięć kawałków o wojnie. Rosjanin w Czeczenii. Transla. Romanowska, Karolina. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2009.
Dębowska, Anna, S. “Znany pisarz skazany zaocznie w Rosji na 8 lat więzienia. Bo mówił prawdę o wojnie w Ukrainie.” Gazeta Wyborcza 8.08.2023 <https://wyborcza.pl/7,75517,30054140,pisarz-dmitrij-gluchowski-skazany-w-rosji-na-osiem-lat-wiezienia.html >.
Gordowicz, Kira. Элементы сатиры в современной русской прозе. W. Supa (Ed.). Satyra w literaturach wschodniosłowiańskich VII. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008.
Jastrzębska, Katarzyna. “Współczesny moralitet, czyli komedia Четыре человека, два ангела Wiktora Szenderowicza.” Studia Wschodniosłowiańskie 2024, t. 23.
Klimowicz, Tadeusz. Przewodnik po współczesnej literaturze rosyjskiej i jej okolicach (1917-1996), Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1996.
Kośka, Lidia. Lec. Autobiografia słowa. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, 2015.
Kurczab-Redlich, Krystyna. Wowa, Wołodia, Władimir. Tajemnice Rosji Putina. Warszawa: 2022.
Lec, Stanislav, Eži. Nepričesannye mysli. Transl. Rosselʹs, Vladimir. Moskva: Progress, 1978.
[Лец, Станислав, Ежи. Непричесанные мысли. Transl. Россельс, Владимир. Москва: Прогресс, 1978].
Meždunarodnoe obraŝenie pisatelej po povodu vojny – k tem, kto govorit na russkom âzyke. Sredi podpisantov – Sorokin i Aleksievič. Sredi podderžavših – Mûller i Kutzee [Международное обращение писателей по поводу войны – к тем, кто говорит на русском языке. Среди подписантов – Сорокин и Алексиевич. Среди поддержавших – Мюллер и Кутзее] <https://meduza.io/feature/2022/03/05/mezhdunarodnoe-obraschenie-pisateley-po-povodu-voyny-k-tem-kto-govorit-na-russkom-yazyke>.
Norris, Stephen. “War, Cinema, and the Politics of Memory in Putin 2.0 Culture.” The Future of the Soviet Past, Weiss-Wendt, Anton Weiss-Wendt and Adler Nanci (Eds.). Bloomington: Indiana University Press, 2021.
Plotnikov, Valerij. “Uvidetʹ Solsveri i ne umeretʹ.” [Плотников, Валерий. “Увидеть Сaлсвери и не умереть.”] <https://www.israelculture.info/uvidet-solsberi-i-ne-umeret/>.
Płóciennik, Jarosław and Sikora-Krizhevska, Karolina. “Wokół wojny w Ukrainie. Retropia i postpamięć we współczesnej kulturze rosyjskiej.” Teksty Drugie 2023, no. 2.Pokotylo, Mihail. “Satira v kontekste russkoj literatury XX v.: ontologičeskij status i funkcii.” Vestnik Ûžno-Uralʹskogo gosudarstvennogo gumanitarno-pedagogičeskogo universiteta 2014, no. 8 [Покотыло, Михаил. “ Сатира в контексте русской литературы XX в.: онтологический статус и функции.” Вестник Южно-Уральского государственного гуманитарно-педагогического университета 2014] https://cyberleninka.ru/article/n/satira-v-kontekste-russkoy-literatury-hh-v-ontologicheskiy-status-i-funktsii.
Przebinda, Grzegorz. Ostatnia wojna Putina. Rozprawa filologa z Rosją. Kraków: Wydawnictwo Znak 2023.
Radziwinowicz, Wacław. “Rosja odbierze niepokornym pisarzom mieszkania i majątki. Twórca ustawy: Niech zdychają jak psy ostatnie.” Gazeta Wyborcza 04.02.2024,
<https://wyborcza.pl/7,75399,30664382,rosja-odbierze-niepokornym-pisarzom-mieszkania-i-majatki-tworca.html#S.TD-K.C-B.9-L.1.duzy>.
Radziwinowicz, Wacław. “W Rosji agentem każdy być może. Duma przegłosowała kuriozalną ustawę.” Gazeta Wyborcza 21.11.2019 <https://wyborcza.pl/7,75399,25435476,w-rosji-agentem-kazdy-byc-moze-duma-przeglosowala-kuriozalna.html>.
Rosyjscy dysydenci próbują zapobiec wojnie w Ukrainie, „Rzeczpospolita” 2.02.2022.
Sidoruk, Elżbieta. Granice satyry. Poetyka i horyzonty tradycji. Białystok: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu w Białymstoku, 2018.
Spisok pisatelej-inoagentov. Polnyj spisok pisatelej, priznannyh Minûstom RF inostrannymi agentami [Список писателей-иноагентов. Полный список писателей, признанных Минюстом РФ иностранными агентами] <https://godliteratury.ru/articles/2023/02/20/spisok-pisatelej-inoagentov>.
Supa, Wanda (Ed.). Satyra w literaturach wschodniosłowiańskich, t. 7. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008.
Šenderovič, “Viktor. Lec – velikij graždanin mira.” Besed. Evgenij Klimakin. Culture.pl, 8.12.2017. [Шендерович, “Виктор. Лец – великий гражданин мира.” Бесед. Евгений Климакин, Culture.pl, 8.12.2017] <https://culture.pl/ru/article/viktor-shenderovich-lec-velikiy-grazhdanin-mira>.
Šenderovič, Viktor. “Lično â ne somnevaûsʹ, čto Putin hočet pokinutʹ svoj post, no ujti beznakazanno on vrâd li smožet – na vyhode iz Spasskih vorot Kremlâ ego budut ždatʹ neskolʹko oligarhov i celyj čečenskij narod.” Bulʹvar Gordona 2007, no. 39 (137).
[Шендерович, Виктор. “Лично я не сомневаюсь, что Путин хочет покинуть свой пост, но уйти безнаказанно он вряд ли сможет – на выходе из Спасских ворот Кремля его будут ждать несколько олигархов и целый чеченский народ.” Бульвар Гордона 2007, nо. 39 (137)] <https://www.bulvar.com.ua/gazeta/archive/s39_32539/3838.html>.
Šenderovič, Viktor. “Petruha.” Tekuŝij moment i drugie pʹesy. Moskva: Internet-izdatelʹstvo „Webkniga”, 2012. [Шендерович, Виктор. “Петруха.” Текущий момент и другие пьесы, Интернет-издательство „WebKniga”, Москва: 2012].
Šenderovič, Viktor. “Publicistika. Rečʹ na vručenii MHG.” [Шендерович, Виктор. “Публицистика. Речь на вручении МХГ.”] <http://www.shender.ru/paper/text/?.file=405>.
Śliwowski, René. “Przedmowa”. Kto jest kto? Rosyjskie jednoaktówki komediowo-satyryczne”. Warszawa: Czytelnik, 1981.
Tynânov, Ûrij. “Podporučik Kiže.” Ûmor serʹeznyh pisatelej, Moskva: „Hudožestvennaâ literatura”, 1990. [Тынянов, Юрий. “Подпоручик Киже.” Юмор серьезных писателей, Москва: „Художественная литература”, 1990].
Ukraińska lotnik w rosyjskim więzieniu: dwa miesiące głodówki, „Rzeczpospolita” 10.02.2015.
Vo vtorom čtenii prinâty popravki o priznanii fizlic Inosmi-inoagentami [Во втором чтении приняты поправки о признании физлиц иноСМИ-иноагентами] <http://duma.gov.ru/news/47001/>.
“W polskich instytucjach nie powinno być miejsca dla rosyjskiego reżimu.” <https://www.gov.pl/web/kultura/w-polskich-instytucjach-kultury-nie-powinno-byc-miejsca-dla-poparcia-rosyjskiego-rezimu>.
Wysocki, Grzegorz. “Jerzy Czech, tłumacz literatury rosyjskiej: Minęło 80 lat od wojny, a klozet wciąż jest dla Rosjan tajemnicą.” Gazeta Wyborcza 17.06.2022, <https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,28567384,jerzy-czech-tlumacz-literatury-rosyjskiej-minelo-80-lat-od.html>.
„Zakazani” pisarze w Rosji. Kradną im utwory, przekazują książki na makulaturę, „Rzeczpospolita” 5.02.2024.
Zakrzewska, Dorota. “Zemsta Zacheuszka.” Jak Władimir Putin poradził sobie z jedną z rosyjskich telewizji <https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,169490,28580450,zemsta-zacheuszka-jak-wladimir-putin-poradzil-sobie-z-jedna.html>.
Sources
“Петров и Боширов за Кадром (Пародия).” YouTube. <https://www.youtube.com/watch?v=Vax3Y2Z9XE4>.
“Ekspedycja”. VOD. <https://vod.tvp.pl/teatr-telewizji,202/ekspedycja,337996>.
“Виктор Шендерович и Гжегож Пшебинда – в беседе.” YouTube. Przebinda Pisze. <https://www.youtube.com/watch?v=irSROh8upyk >.
“Виктор Шендерович: Презентация альбома 'Лец XX век'.” YouTube. <https://www.youtube.com/watch?v=ibnJiECVrqU (12.02.2024)>.
“Дмитрий Быков о генезисе русского фашизма. Ведуший: проф. Гжегож Пшебинда.” YouTube. Przebinda Pisze. <https://www.youtube.com/watch?v=a03o7BcTfFg>.
“Два часа Бориса Акунина – в разговоре с Гжегожем Пшебиндой.” YouTube. Przebinda Pisze. https://www.youtube.com/watch?v=bzdE20s0OZc.
“Час Людмилы Улицкой в разговоре с Гжегожем Пшебиндой в Ягеллонском университете. YouTube. Przebinda Pisze. <https://www.youtube.com/watch?v=AidBwFZjQbo>.
Загрузки
Опубликован
Как цитировать
Выпуск
Раздел
Лицензия
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
