The Duchy of Karniów and Rybnik and its history till the beginning of the sixteenth century
DOI:
https://doi.org/10.31261/SPiP.2020.16.05Keywords:
Silesian dukes, Přemyslids of Opava, medieval Silesia, Rybnik, Krnov, UpperSilesian Piast dynastyAbstract
The Duchy of Karniów [Krnov] and Rybnik was established in 1437 as a result of dividing the inheritance that was left by Jan II Żelazny [the Iron-born], the Duke of Racibórz. The duchy was inherited by his son Mikołaj and it retained its territorial integrity till 1465/1466. This is when Jan Starszy [the Elder] and Vaclaus III, who were Mikołaj’s sons, carried out a division that resulted in the establishment of two duchies. The first duchy was the Duchy of Karniów (including Karniów, Bruntal, and Wodzisław) and the other was the Duchy of Rybnik (including Rybnik, Żory, and Pszczyna). What had a pervasive influence on the history of those two small duchies was the war over the Czech crown, which took place in the 1470s between the Jagiellonians and Maciej Korwin. The two brothers were forced to monoeuvre between the two sides of the conflict, which led to rejection of them and treason accusations by both sides of the conflict. Vaclaus ruled unreasonably and then died without an heir in 1478, which brought an end to the Duchy of Rybnik. The Pszczyna part was confiscated by King Maciej Korwin and it was put in pledge with Hynek of Podiebrady. Rybnik and Żory (and half of Baborów) were put in pledge as well. In the case of the Duchy of Karniów King Maciej Korwin was equally intransigent, since he confiscated the Karniów part from Jan Starszy [The Elder] (1474) and took over the Wodzisław part after the duke’s death without an heir (1483). The sisters of the late dukes, Duchess Margaret of Oświęcim and Zator and Barbara of Oświęcim, made efforts to regain the inheritance, but the success was only partial. After a few years’ battle Margaret gave up her rights to Rybnik and Żory (with compensation) and handed them over to Jan IV Młodszy [the Younger] of Racibórz. She lost the competition over the Pszczyna district that she had entered with Duke Casimir of Cieszyn. In turn, Barbara used the death of King Maciej Korwin (1490) to try to regain Karniów, but she only managed to co-rule (till her death) in the Duchy of Karniów with her son-in-law Jiři of Šelmberk, who became the new heir in accordance with the decision made by King Ladislaus the Jagiellonian.
References
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Pszczynie: Archiwum Książąt Pszczyńskich, dok. sygn. II-15, II-16, II-18, II-34, II-38; Księga radziecka miasta Pszczyny (1466—1544), sygn. M Pna 369.
Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka w Katowicach: Copiarius monasteri ad S. Venceslaum. Diplomatarius Silesiacarum — mikrofilm syg. Mf. 166, 1—2 (oryginał w Bibliotece Narodowej w Pradze, sygn. 6 XVI 8).
Źródła drukowane
Archiv český, čili staré písemné pámatky české i moravské. Díl. 4, 5, 15, 18. Edd. F. Palacký, J. Kalousek. Praga 1846, 1862, 1896, 1900.
Bellerode B.: Geschichtlische Untersuchungen über die Plessner Lehnsurkunden 1474—1500. In: B. Bellerode: Beiträge zur Schlesischen Rechtsgeschichte. Heft 1. Breslau 1897.
Bellerode B.: Urkunden über die Besitz- und Rechts-Verhältnisse der Herrschaft Pless 1517—1854. In: B. Bellerode: Beiträge zur Schlesischen Rechtsgeschichte. Heft 2. Breslau 1898.
Codex diplomaticus Poloniae. T. 4. Wyd. M. Bobowski. Warszawa 1887.
Codex diplomaticus Silesiae. Bd. 2, 6. Hrsg. W. Wattenbach, C. Grünhagen. Breslau 1859, 1865.
Eschenloher P.: Historia Wratislaviensis. Hrsg. H. Margraf. In: Scriptores rerum Silesiacarum. Bd. 7. Breslau 1872.
Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Ks. 12. Tłum. J. Mrukówna. Warszawa 2004, 2006.
Joannis Dlugossii Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae. Lib. 12. Ed. J. Wyrozumski. Warszawa 2003—Kraków 2005.
Katalog średniowiecznych dokumentów przechowywanych w Archiwum Państwowym we Wrocławiu. Wyd. R. Stelmach. Wrocław—Racibórz 2014.
Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen Fürstenthümer im Mittelalter. Hrsg. C. Grünhagen, H. Markgraf. T. 1—2. Leipzig 1881—1883.
Listinář Těšínska. Codex diplomaticus ducatus tesinensis. Sv. 3: 1460—1495. Zprac. E. Němec. Český Těšín 1960.
Listinář Těšínska. Codex diplomaticus ducatus tesinensis. Sv. 4: 1495—1526. Zprac. E. Němec. Český Těšín 1961.
Materiały do dziejów wielkich Katowic (1299—1799). Wyd. L. Musioł. Katowice 1936 (Pamiętnik Instytutu Śląskiego, T. 2).
Musioł L.: Dokument sprzedaży Księstwa Pszczyńskiego z dn. 21 lutego 1517 r. „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku” 1930, T. 2.
Opavský Listinář. Díl. 5. Ed. F. Šigut. Opava 1996.
Politische Correspondenz Breslaus im Zeitalter des Königs Matthias Corvinus (1469—1479). Hrsg. B. Kronthal, H. Wendt. In: Scriptores rerum Silesiacarum. Bd. 13. Breslau 1893.
Ratiborer Chronik. Hrsg. A. Weltzel. „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens“ 1862, Bd. 4.
Schaeffer H.W.F.: Kronika wolnego państwa stanowego a od 1827 r. księstwa pszczyńskiego. Cz. 1—2. Wyd. B. Spyra. Pszczyna 1997.
Silesiacarum Rerum Scriptores. Bd. 1. Hrsg. F. Sommersberg. Lipsiae 1729.
Starodawne prawa polskiego pomniki. T. 2: Z ksiąg rękopiśmiennych dotąd nie użytych, głównie zaś z ksiąg dawnych sądowych ziemskich i grodzkich ziemi krakowskiej. Wyd. Z. Helcel. Kraków 1870.
Zimmermann F.: Beyträge zur Beschreibung von Schlesien. Bd. 2. Brieg 1783.
Opracowania
Baczkowski K.: Walka Jagiellonów z Maciejem Korwinem o koronę czeską w latach 1471—1479. Kraków 1980.
Biermann G.: Geschichte der Herzogthümer Troppau und Jägerndorf. Teschen 1874.
Blažek C.: Der abgestorbene Adel der preussischen Provinz Schlesien. Th. 1. Nürnberg 1887.
Čapský M.: Górny Śląsk w okresie późnego średniowiecza (1327—1526). W: Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu. Red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek. Gliwice 2011.
Čapský M., Radek D.: Paralela ke zhořeleckému vévodství? K rodové politice Matyáše Korvina v Horním Slezsku. „Historie — Otázky — Problémy” 2015, 1 (7).
Chocholatý F.: Genealogie opavských Přemyslovců 1255—1525. „Listy Genealogické a Heraldické Společnosti v Praze. Acta Genealogica ac Heraldica” 1978, Ř. 6.
Dworzaczek W.: Genealogia. T. 2. Warszawa 1959.
Dziewulski W.: Dzieje Raciborza od najdawniejszych czasów do zaboru Śląska przez Prusy. W: Szkice z dziejów Raciborza. Katowice 1967.
Fukala R.: Jiři ze Šelmberka. V: Biografický slovník Slezska a severní Moravy. Č. 11. Ostrava 1998.
Górecki T., Wieczorek M.: Książęta Górnego Śląska. Wybór postaci. Żory 2008.
Grotefend H.: Stammtafeln der schlesischen Fürsten bis zum Jahre 1740. Breslau 1889.
Horváth R.: Itineraria regis Matthiae Corvini et regine Beatricis de Aragonia (1458—[1476]—1490). Budapest 2011.
Hyckel G.: Geschichte der Stadt Ratibor. Das Mittelalter. Augsburg 1956.
Idzikowski F.: Geschichte Stadt und ehemaligen Herrschaft Rybnik in Oberschlesien. Breslau 1861.
Jasiński K.: Rodowód Piastów śląskich. Kraków 2007.
Jurek T.: Panowie z Wierzbnej. Studium genealogiczne. Kraków 2006.
Kalous A.: Matyáš Korvín (1443—1490). Uherský a český král. České Budějovice 2009.
Kiryk F.: Małgorzata (Machna). W: Polski słownik biograficzny. T. 19. Kraków 1974.
Kopetzky F.: Zur Geschichte und Genealogie der Přemyslidischen Herzoge von Troppau. „Archiv für österreichische Geschichte“ 1869, Bd. 41.
Kouřil P., Wihoda M., Prix D.: Hrady českého Slezska. Brno—Opava 2000.
Krejčík T.: Jan (kolem r. 1435 † 1483). V: Biografický slovník Slezska a severní Moravy. Č. 4. Opava—Ostrava 1995.
Krejčík T.: Přemyslovci Opavští. V: Biografický slovník Slezska a severní Moravy. Č. 4. Opava—Ostrava 1995.
Krejčík T.: Václav (okolo 1440 † 1478). V: Biografický slovník Slezska a severní Moravy. Č. 4. Opava—Ostrava 1995.
Książęta i księżne Górnego Śląska. Red. A. Barciak. Katowice 1995.
Kubiciel R.: Ziemia pszczyńska i jej właściciele do połowy XVI wieku. W: Ziemia pszczyńska przez wieki. Stan badań, archiwalia, problemy badawcze. Red. A. Barciak. Suszec 2002.
Mika N.: Dzieje ziemi raciborskiej. Kraków 2010.
Mika N.: Przemyślidzi opawsko-raciborscy. Blaski i cienie panowania. „Ziemia Raciborska. Rocznik historyczno-przyrodniczy” 2006, 9 (69).
Musioł L.: Najstarszy protokół miasta Pszczyny. „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku” 1931, T. 3.
Musioł L.: Pszczyna. Monografia historyczna. Katowice 1936.
Opava. Edd. K. Müller, R. Žáček. Praha 2006.
Palacký F.: Dějiny národu českého v Čechách a v Moravě. Praha 1908.
Panic I.: Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528 roku). Cieszyn 2010.
Panic I.: Żory pod rządami Przemyślidów i Habsburgów. Z badań nad historią miasta w latach 1327—1742. Żory 2002.
Pietrzyk I.: Kancelaria i dokument Przemyślidów opawskich w XIV—XV wieku. Katowice 2008.
Pilnáček J.: Rody starého Slezska. Díl. 1—5. Brno 1991.
Pindur D.: Książę czasów przełomu. Kazimierz II cieszyński (1459—1528) i jego władztwo. Wrocław 2010.
Polak J.: Poczet panów i książąt pszczyńskich. Cz. 1. Pszczyna 2007.
Prus K.: Z przeszłości Mikołowa i jego okolicy. Mikołów 1996.
Rajman J.: Jan (Janusz) IV. W: Piastowie. Leksykon biograficzny. Red. S. Szczur, K. Ożóg. Kraków 1999.
Rajman J.: Pogranicze śląsko-małopolskie w średniowieczu. Kraków 1998.
Šefčík E.: Barbara (ok. 1445—1510/1511). W: Książęta i księżne Górnego Śląska. Red. A. Barciak. Katowice 1995.
Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu. Cz. 1. Oprac. J. Laberschek, Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, J. Wiśniewski. Wrocław—Kraków 1980—1986.
Sperka J.: Do 1532 roku. W: Rybnik. Dzieje miasta i jego dzielnic. Red. Z. Hojka, B. Kloch. T. 1. Rybnik 2017.
Sperka J.: Kazimierz Jagiellończyk wobec książąt i księstw górnośląskich. Zarys relacji politycznych. W: Jagiellonowie i ich świat. Dynastia królewska w drugiej połowie XV i w XVI wieku. Red. B. Czwojdrak, J. Sperka, P. Węcowski. Kraków 2016.
Sperka J.: Koligacje rodzinne Przemyślidów opawskich linii raciborskiej z możnowładztwem Królestwa Polskiego do początku XVI wieku. „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2019, T. 11 (15).
Sperka J.: Małżeństwa Mikołaja V księcia opawsko-raciborskiego pana na Rybniku (zm. 1452 r.). W: Silesia — Polonia — Europa. Red. J. Sperka. Katowice—Bielsko-Biała 2019.
Sperka J.: Pszczyna i ziemia pszczyńska — dzieje polityczne do 1517 roku. W: Pszczyna. Monografia historyczna. Red. R. Kaczmarek, J. Sperka. Pszczyna 2014.
Sperka J.: Tragiczne losy księcia rybnickiego Wacława III (zm. 1478). Epizod z dziejów rywalizacji między Jagiellonami a Maciejem Korwinem o koronę czeską. „Studia z Dziejów Średniowiecza” 2016, T. 20.
Stibor J.: Bruntálští z Vrbna. V: Biografický slovník Slezska a severní Moravy. Č. 10. Ostrava 1998.
Tęgowski J.: Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów. Poznań—Wrocław 1999.
Trunkhardt A.: Kronika Rybnicka. (Dzieje miasta Rybnika i dawniejszego państwa rybnickiego na Górnym Śląsku na podstawie wydanej w 1861 r. Kroniki Franciszka Idzikowskiego). Rybnik 1925.
Turek A., Jisl L.: Ostravsko za česko-uherské válký ve světle písmných pramenů i archeologických nálezů. „Časopis Slezského muzea. Serie B — védy historické” 1953, 3.
Weltzel A.: Geschichte der Stadt Sohrau in Oberschlesien. Sohrau 1888.
Weltzel A.: Geschichte der Stadt und Herrschaft Ratibor. Ratibor 1881.
Weltzel A.: Historia miasta Żory na Górnym Śląsku. Żory 1997.
Zivier E.: Geschichte des Fürstentums Pless. Bd. 1. Kattowitz 1906.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
