“Handing-over” speeches: on the possible rhetorical kinship of genres
DOI:
https://doi.org/10.31261/SSP.2020.16.06Keywords:
oratio dedicatoria, dedication, genre, rhetorical mode, oratoryAbstract
Dedication speeches serve to exemplify a broader problem of classifying oratory according to rhetorical modes and circumstances. A review of selected lectures on rhetoric from the 17th and 18th centuries (printed and in manuscripts) as to their treatment of dedication theory enables me to show both the practical constraints of perceiving dedications through the lens of the conventions governing printed dedications in books, and the connection of this form with the broader category of dedication speeches delivered when handing over a gift, a post, or even a bride during wedding ceremonies. The examples from the Polish oratory practice show the functioning of dedication speeches in the oral realm (when handing over an encomium during a wedding or a funeral). Moreover, in accordance with the politeness rule common in the Polish oratory, the relevant dialogues include both offering and thanking, and oratory also comes into play when thanking for a dedication.
References
Arystoteles, 1988: Retoryka. W: Idem: Retoryka. Poetyka. Przeł., wstęp i komentarz H. Podbielski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Barłowska Maria, 2001: „Drogi klejnot i piastującemu ozdobny”. Sejmowe mowy przy przekazywaniu pieczęci. W: Sarmackie theatrum. W: Wartości i słowa. Red. R. Ocieczek przy współ. B. Mazurkowej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Barłowska Maria, 2010: Dwie „rzeczy przy pogrzebie”. Glosa do recepcji prozy Jana Kochanowskiego. W: Sarmackie theatrum. T. 6: Między księgami. Red. M. Jarczykowa, A. Sitkowa. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Barłowska Maria, 2011: Głosy zwycięzców i nieprzyjacielskie chorągwie – oratorski fragment rycerskiej tradycji. W: Wojny, bitwy i potyczki w kulturze staropolskiej. Red. W. Pawlak, M. Piskała. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Bednarski Stanisław, 1933: Upadek i odrodzenie szkół jezuickich w Polsce. Kraków: Wydawnictwo Księży Jezuitów.
Ciszewska Małgorzata, 2016: Tuliusz domowy. Świeckie oratorstwo szlacheckie kręgu rodzinnego (XVII–XVIII wiek). Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Cyceron Marcus Tullius, 1998: Mowy. Tłum. i oprac. S. Kołodziejczyk, J. Mrukówna, D. Turkowska. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
Dux oratorius, BJ 1984: Dux oratorius, seu sacrae et humanae eloquentiae praecepta ex Cicerone, Ari[istote]le, Quintiliano, Hermogene et aliis antiquissimis rhetoribus, rękopis Biblioteki Jagiellońskiej 1984.
Jaroszewicki Hilarion, 1703: Arbor Tulliana Iasinsciano…, k. 139 [http://www.medievist.org.ua/2013/01/arbor-tulliana-iasinsciano.html].
Juvencius Josephus, 1712: Candidatus rhetoricae. Paryż: apud Joannem Barbou.
Kazania i mowy, 1750: Kazania i mowy na walnym pogrzebowym akcie ś.p. Jaśnie Oświeconej Księżny Jejm[oś]ci Anny z Książąt Sanguszków Radziwiłłowej, kanclerzyny wielkiej W[ielkiego] Ks[ięstwa] Lit[ewskiego], miane, tudzież krótkie tegoż aktu opisanie z wyrażeniem castri doloris w kościele nieświskim Societatis Jesu wspaniałą i misterną strukturą erygowanego roku 1747, na wieczną w potomne wieki pamięć do druku podane. Wilno: w Drukarni JKM Akade[miae] Societatis Iesu.
Keckermann Bartłomiej, 1612: Systema rhetoricae, in quo artis praecepta plane et methodice traduntur… Hanoviae: apud haeredes Gulieimi Antonii.
Kołozwarski Jan, BOss Lw 7832 I: Rhetor Polonus seu praecepta universe Polonae nobilitatis ordini percommoda, rękopis Lwowskiej Naukowej Biblioteki Ukrainy im. Wasyla Stefanyka, fond 5, 7832 I.
Korolko Mirosław, 1993: Retoryka w polskich kolegiach jezuickich. W: Jezuici a kultura polska. Red. L. Grzebień SJ, S. Obirek SJ. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Krzywy Roman, 2014: Poezja staropolska wobec genologii retorycznej. Wprowadzenie do problematyki. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Kwiatkiewicz Jan, 1690: Suada civilis huius aevi genio et nostratis politiae ingenio […] accomodata, w: tenże, Suada civilis et Phoenix rhetorum opus bipartitum. Praga: Typis Universitatis Carolo Ferdinandaae in Collegio S[ocietatis] Iesu ad S. Clementem.
Lubomirski Stanisław Herakliusz, 1745: Mowa J[aśnie] W[ielmożnego] J[ego] M[oś]ci P[ana] Lubomirskiego marsz[ałka] w[ie]lk[iego] kor[onnego] oddaiąc pieczęć mniejszą kor[onną] J[aśnie] W[ielmożnemu] J[ego] M[oś]ci Panu Tarłowi woj[ewodzie] lubelskiem. W: J. Ostrowski-Danejkowicz: Swada polska i łacińska. Lublin: w Drukarni JKM Collegium Societatis Iesu, t. 1, cz.1, s. 218.
Marszałkowski Józef, BŚl 78 II: Liber rhetorices dulcis plenumq[ue] antiquitatis, rękopis Biblioteki Śląskiej 78 II.
Maskiewicz Bogusław Samuel, BJ przybytki 217/61: Miscellanea spraw publicznych i osobistych XVII w., rękopis Biblioteki Jagiellońskiej, przybytki 217/61.
Niedźwiedź Jakub, 2003: Nieśmiertelne teatra sławy. Teoria i praktyka twórczości panegirycznej na Litwie w XVII i XVIII w. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Opaliński Łukasz, 1668: Łukasz Opaliński marszałek koronny oddaje pieczęć mniejszą J[ego] M[ości] P[anu] Jerzemu Ossolińskiemu. W: J. Pisarski: Mówca polski. T.1. Kalisz: Drukarnia Collegium Societatis Iesu. s. 121–123.
Orator Polono-politicus, BBaw 476: Orator Polono-politicus, rękopis Biblioteki Baworowskich 476.
Orator Polonus, BOss 1937 I: Orator Polonus inter praecepta rhetorica orationum praxes eruditionem historicam ac symbolicam doctrinis, rękopis Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich 1937 I.
Otwinowska Barbara, 1990: Retoryka. W: Słownik literatury staropolskiej. Red. T. Michałowska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pawłowska Anna, 2015: Kultura retoryczna dominikanów z kręgu konwentu pw. Świętej Trójcy w Krakowie w 1 poł. XVII wieku na podstawie listów dedykacyjnych tekstów drukowanych w latach 1600–1650. Rozprawa doktorska UJ.
Pelletier Gerard, 1657: Reginae palatium eloquentiae. Lugduni: sumptibus Ioannis Amati Candy, typographi regii.
Potocki Wacław, 1987: Poetae nascuntur, non fiunt. W: Idem: Dzieła. T. 2: Ogród nie plewiony i inne utwory z lat 1677–1695. Oprac. L. Kukulski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Quintilianus Marcus Fabius, 1958: The Institutio oratoria of Quintilian with an English Translation. Vol. 1. Transl. H.E. Butler. London–Cambridge–Massachusetts: William Heinemann LTD, Harvard University Press.
Rapal Stanisław, 1717: Via ad eloquentiam quatuor passibus epistolarum, chriarum, syllogismorum et orationum constans. Praga: Typis Universitatis Carolo Ferdinandaaein Collegio S[ocietatis] Iesu ad S. Clementem.
Relacyja pogrzebu, 1737: Relacyja pogrzebu świętej pamięci Jaśnie Wielmożnego J[ego]M[o]ści Pana Humieckiego, wojewody podolskiego, lisiatyckiego, gajowskiego etc. etc. starosty, dnia 28 stycznia w kościele archikatedralnym lwowskim odprawionego. Lwów: w Drukarni Brackiej Trójcy S. i JKM.
Sarbiewski Maciej Kazimierz, 1954: O poezji doskonałej czyli Wergiliusz i Homer (De perfecta poesi sive Vergilius et Homerus) O poezji doskonałej (De perfecta poesi sive Vergilius et Homerus). Tłum. M. Plezia. Oprac. S. Skimina. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Słomak Iwona, 2015: Teksty zalecające z perspektywy teorii wymowy i w praktyce. Ujęcie Jana Kwiatkiewicza. W: Wypowiedzi zalecające w książce dawnej i współczesnej. Red. M. Jarczykowa, B. Mazurkowa, M. Marcinkowska. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Trębska Małgorzata, 2008: Staropolskie szlacheckie oracje weselne. Genologia, obrzęd, źródła. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Trębska Małgorzata, 2013: Vita iter est. Oratorskie i listowne pożegnania i salutacje XVII i XVIII wieku. Rekonesans. „Barok” nr 40.
Ulčinaitè Eugenija, 1984: Teoria retoryczna w Polsce i na Litwie w XVII wieku. Próba rekonstrukcji schematu retorycznego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Verani Gaetano, 1670: Pantheon argutae elocutionis omnia politioris litteraturae genera complectens, in decem libros distributum. Messanae: ex Typographia Iacobi Matthaei.
Vossius Gerard, 1640: Rhetorices contractae sive partitionum orationum libri quinque. Lugduni: ex Officina Ioannis Maire 1640.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
