Co to znaczy być „dobrym wilkiem”? O dyskursach ogrodu zoologicznego
DOI:
https://doi.org/10.31261/ZOOPHILOLOGICA.2022.09.06Słowa kluczowe:
zoo, panopticon, antropocentryzm, animal studies, zwierzęta w zooAbstrakt
W artykule idea ogrodu zoologicznego została odczytana w kontekście Foucaultowskiej koncepcji uprzestrzennienia dyskursu. Inspiracją do refleksji stała się książka Larsa Bergego Dobry wilk. Tragedia w szwedzkim zoo. Autorka tekstu odnosi się do historii ogrodów zoologicznych, starając się osadzić tę placówkę na tle historii idei, zwłaszcza dziewiętnastowiecznych konceptów ekonomizacji, scjentyzmu, kolekcjonowania i taksonomii. W dalszej części rozważań sytuuje ogród zoologiczny w kontekście praktyk wizualnych, zwłaszcza roli spojrzenia w dialektyce władzy/wiedzy. Pokazuje, że ogród zoologiczny, funkcjonując w odniesieniu do spojrzenia politycznego, hierarchizującego, zawsze pozostanie domeną tego, co kulturowe i antropocentryczne. Podejmuje również kwestie postrzegania ogrodów zoologicznych w dobie antropocenu jako nowoczesnych arek Noego i etycznego wymiaru „socjalizacji” zwierząt.
Bibliografia
Acampora, Ralph. „Zoos and Eyes: Contesting Captivity and Seeking Successor Practices”. Society & Animals, vol. 13(1) (2005): 69–88. https://doi.org/10.1163/1568530053966643.
Augusiak, Michalina. „Słoń a sprawa miejska. Ogród zoologiczny w Warszawie i konflikty wokół nowoczesnej sfery publicznej (1872−1914)”. Almanach Antropologiczny. Communicare, vol. 8: Miasta / zwierzęta (2021): 112–122. http://dx.doi.org/10.31338/uw.9788323548805.pp.112-122.
Baratay, Eric, and Elisabeth Hardouin-Fugier. Zoo: A History of Zoological Gardens in the West. Translated by Oliver Welsh. London: Reaktion Books, 2002.
Berge, Lars. Dobry wilk. Tragedia w szwedzkim zoo. Przełożyła Irena Kowadło-Przedmojska. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2019.
Figura, Michał, i Robert W. Mysłajek. „Canis lupus politicus – dyskurs polityczny związany z ochroną wilka we współczesnej Polsce”. Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies, nr 5: Tanatos (2019): 367–379. http://doi.org/10.31261/ZOOPHILOLOGICA.2019.05.30.
Foucault, Michel. Narodziny kliniki. Przełożył Paweł Pieniążek. Warszawa: Wydawnictwo KR, 1999.
Foucault, Michel. Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych. Przełożył Tadeusz Komendant. Wyd. 2. Gdańsk: słowo / obraz terytoria, 2006.
Gray, Jenny. „Challenges of Compassionate Conservation”. Journal of Applied Animal Welfare Science, vol. 21 (2018): 34–42. https://doi.org/10.1080/10888705.2018.1513840.
Gzyra, Dariusz. „Zwierzęta w zoo cierpią. To żadna atrakcja”. Wyborcza.pl – Warszawa. 28.01.2018, 9:00. https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,22944500,zwierzeta-w-zoo-to-nie-atrakcja-z-innej-banki.html (dostęp: 23.03.2021).
Jakubowicz-Prokop, Zofia. „Zooptykon. O zwierzętach i ludziach w dziewiętnastowiecznych ogrodach zoologicznych”. W Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, pod redakcją Anny Barcz i Magdaleny Dąbrowskiej, 153–166. Lublin: E-naukowiec, 2014.
Jamieson, Dale. „Przeciwko ogrodom zoologicznym”. W W obronie zwierząt, pod redakcją Petera Singera. Przełożyła Monika Betley, 192–208. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2011.
Jedzok, Dariusz. „Znikające pręty. U progu trzeciego wieku ogrodów zoologicznych”. Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies, nr 5: Tanatos (2019): 83–95. https://doi.org/10.31261/ZOOPHILOLOGICA.2019.05.08.
Kowalski, Andrzej. „Stereotypie jako wskaźnik dobrostanu zwierząt”. Medycyna Weterynaryjna, T. 61(12) (2006): 1335–1339. http://www.medycynawet.edu.pl/images/stories/pdf/digital/2005/20051213351340.pdf (dostęp: 25.05.2022).
Kreger, Michael K., and Michael Hutchins. „Ethics of Keeping Mammals in Zoos and Aquariums.” W Wild Mammals in Captivity: Principles & Techniques for Zoo Management, edited by Devra G. Kleinman, Katerina V. Thompson and Charlotte K. Baer, 3–10. 2nd ed. Chicago: The University of Chicago Press, 2010.
Mamzer, Hanna. Zgubne skutki wymuszanych relacji międzygatunkowych. Academia. https://www.academia.edu/42640599/Zgubne_skutki_wymuszanych_relacji_mi%C4%99dzygatunkowych (dostęp: 23.02.2021).
Nowicki, Tomasz. „Zoo jako projekt socjalizacyjny”. Ars Educandi, nr 14 (2017): 139–151. https://doi.org/10.26881/ae.2017.14.09.
Żółkoś, Monika. „Voyeuryzm ogrodu zoologicznego”. Didaskalia, nr 111 (2012): 26–33.
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
