„Opisywać trzeba tak, jakby się widziało pierwszy raz w życiu”. Językowe środki opisu zwierząt oraz relacji człowiek–zwierzę według Michała Książka
DOI:
https://doi.org/10.31261/ZOOPHILOLOGICA.2021.08.09Słowa kluczowe:
nature writing, Michał Książek, ekokrytyka, metafory, synestezjaAbstrakt
Głównym celem artykułu jest scharakteryzowanie językowych środków opisu zwierząt oraz relacji człowiek-zwierzę. Analiza opiera się na dwóch publikacjach świadczących o rosnącym zainteresowaniu literatury kwestiami ekologicznymi: Droga 816 (2015) oraz Północny wschód (2017) Michała Książka. Obie książki reprezentują tzw. nature writing: tradycję literacką o ugruntowanej pozycji w literaturze angloamerykańskiej, mało znaną w polskim krajobrazie literackim.
Bibliografia
Teksty źródłowe
Książek, Michał. Droga 816. Białystok: Fundacja Sąsiedzi, 2015.
Książek, Michał. Północny wschód. Białystok: Fundacja Sąsiedzi, 2017.
Literatura uzupełniająca
“Antropomorfizacja.” Accessed November 2, 2018. https://sjp.pwn.pl/sjp/antropomorfizacja;2550250.html.
Barcz, Anna. Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk,” 2016.
Bąba, Stanisław. Innowacje frazeologiczne współczesnej polszczyzny. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1989.
Buell, Lawrence. The Future of Environmental Criticism. Environmental Crisis and Literary Imagination. Malden, MA: Blackwell, 2005.
Byrska, Aleksandra, and Piotr Jemioło. “Mówiłem do was jak do zwierząt.” Fragile, no. 2 (32) (2016): 74–79.
Clark, Timothy. The Cambridge Introduction to Literature and Environment. Cambridge: Cambridge University Press, 2011.
Czapliński Przemysław, Joanna B. Bednarek, and Dawid Gostyński. Literatura i jej natury. Poznań: Wydawnictwo Rys, 2017.
Człowiek w relacji do zwierząt, roślin i maszyn w kulturze, edited by Justyna Tymieniecka‑Suchanek. Vol. 1, 2. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2014.
Dalasiński, Tomasz. “‘Człowiek-po-człowieku.’ Zasada współrzędności i antropocentryzm inkluzyjny w ‘Ósmym wierszu ekozoficznym’ Jacka Podsiadły.” In Ekokrytyka, edited by Krzysztof Wojciechowski, 92–104. Poznań: Wydawnictwo WBPiCAK, 2018.
Dobrzyńska, Teresa. Mówiąc przenośnie… Studia o metaforze. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 1994.
Durczak, Joanna. Rozmowy z ziemią. Tradycja przyrodopisarska w literaturze amerykańskiej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2010.
Dziamska-Lenart, Gabriela. Innowacje frazeologiczne w powojennej felietonistyce polskiej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, 2004.
The Ecocriticism Reader. Landmarks in Literary Ecology, edited by Cheryll Glotfelty and Harold Fromm. Athens–London: The University of Georgia Press, 1996.
Ekokrytyka, edited by Krzysztof Wojciechowski, 92–104. Poznań: Wydawnictwo WBPiCAK, 2018.
Fiedorczuk, Julia. Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2015.
Ginter, Anna. “Barwne synestezje Vladimira Nabokova.” In Synestezja a sztuka, edited by Aleksandra Rogowska and Julia Kaleńska-Rodzaj, 97–108. Kraków: Wydawnictwo Aureus, 2016.
Glotfelty, Cheryll. “Literary Studies in an Age of Environmental Crisis.” W: The Ecocriticism Reader. Landmarks in Literary Ecology, edited by Cheryll Glotfelty and Harold Fromm, xv–xxxvii. Athens–London: The University of Georgia Press, 1996.
Grabias, Stanisław. O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1981.
Haraway, Donna. The Companion Species Manifesto. Dogs, People and Significant Otherness. Chicago: Chicago University Press, 2003.
Information und Menschenbild, edited by Michael Bölker, Mathias Gutmann and Wolfgang Hesse. Berlin−Heidelberg: Springer, 2010.
Keil, Geert. Kritik des Naturalismus. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1993.
Keil, Geert. 2010. “Naturalismuskritik und Metaphorologie.” In Information und Menschenbild, edited by Michael Bölker, Mathias Gutmann and Wolfgang Hesse, 155−171. Berlin−Heidelberg: Springer, 2010.
Kozłowska, Zuzanna. “Synestezyjna poezja Haliny Poświatowskiej.” In Synestezja a sztuka, edited by Aleksandra Rogowska and Julia Kaleńska-Rodzaj, 109–128. Kraków: Wydawnictwo Aureus, 2016.
Kronenberg, Anna. Geopoetyka. Związki literatury i środowiska. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2015.
Książek, Michał. “O ptakach, puszczy i przyrodzie.” Dzikie Życie, no. 4/298 (2019). Accessed May 5, 2020. https://dzikiezycie.pl/archiwum/2019/kwiecien-2019/optakach-puszczy-i-przyrodzie-rozmowa-z-michalem-ksiazkiem.
Lakoff, George, and Mark Johnson. Metafory w naszym życiu. Translated by Tomasz P. Krzeszowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988.
Lilley, Deborah. “New British Nature Writing.” Accessed October 5, 2018. http://www.oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780199935338.001.0001/oxfordhb--9780199935338-e-155?print=pdf.
Literatura i przyroda. Antologia ekologiczna, edited by Jacek Kobuszewski. Katowice: Wydawnictwo Książnica, 2000.
Lusińska, Anna. Reklama a frazeologia. Teksty reklamowe jako źródło nowych frazeologizmów. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007.
Macfarlane, Robert. “Only connect.” The Guardian, March 26 (2005). Accessed October 4, 2018. https://www.theguardian.com/books/2005/mar/26/featuresreviews.guardianreview33.
Marzec, Andrzej. “‘Jesteśmy połączonym z sobą światem’ – Timothy Morton i widmo innej wspólnoty.” Teksty Drugie, no. 2 (2018): 88–101.
“Menażeria.” Accessed October 4, 2018. https://czarne.com.pl/katalog/serie/menazeria.
“Michał Książek.” Accessed September 10, 2019. https://pl.wikipedia.org/wiki/Michał_Książek.
New International Voices in Ecocriticism, edited by Serpil Oppermann. Lanham, MD: Lexington Books, 2015.
Oppermann, Serpil. “Introduction. New International Voices in Ecocriticism.” In New International Voices in Ecocriticism, edited by Serpil Oppermann. Lanham, MD: Lexington Books, 2015.
Po humanizmie. Od technokrytyki do animal studies, edited by Ładyga Zuzanna and Włodarczyk Justyna. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2015.
“Północny wschód.” Accessed September 18, 2019. http://sklep.fundacja-sasiedzi.org.pl/poezja/68-polnocny-wschod-9788364505492.html?search_query=ksiazek&results=3.
Sierakowska, Justyna. “Literatura i przyroda. Zmiana perspektywy?” Przegląd Kulturoznawczy, no. 2 (10) (2011): 142–145.
Synestezja a sztuka, edited by Aleksandra Rogowska and Julia Kaleńska-Rodzaj. Kraków: Wydawnictwo Aureus, 2016.
Tabaszewska, Justyna. “Ekokrytyczna (samo)świadomość.” Teksty Drugie, no. 2 (2018): 7–16.
Ubertowska, Aleksandra. “‘Mówić w imieniu biotycznej wspólnoty.’ Anatomie i teorie tekstu środowiskowego/ekologicznego.” Teksty Drugie, no. 2 (2018): 17–40.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
