In Defence of Utopia: Józef Tischner’s Thinking about the Social Ethos
DOI:
https://doi.org/10.31261/PaCL.2022.08.1.02Słowa kluczowe:
Józef Tischner, utopia, social ethos, Polish political system, criticism of the socialist regime, solidarityAbstrakt
Ważnym nurtem w dorobku filozoficznym Tischnera była obserwacja zjawisk występujących w bieżącym życiu społecznym Polaków. Nurt ten nabrał szczególnego znaczenia na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, gdy rozpoczęły się procesy, które finalnie doprowadziły do transformacji ustrojowej. W tym okresie Tischner podjął udaną próbę zrekonstruowania polskiego ethosu społecznego. Okazało się, że jego integralnym elementem jest obecność utopijnych projektów przebudowy ładu społecznego w kraju. Tischner stwierdził w swych analizach, że utopie te pełnią konstruktywną rolę w życiu społecznym, ponieważ dostarczają ludziom motywacji do zaangażowania w polityczną walkę o głębokie reformy ustrojowe. Artykuł prezentuje treść Tischnerowskiej rekonstrukcji polskich utopii z lat 70./80. oraz korelację między etyką społeczną, dyskusjami światopoglądowymi oraz praktyką polityczną schyłkowego okresu PRL.
Bibliografia
Baczko, Bronisław. Les imaginaires sociaux. Mémoires et espoirs collectifs. Paris: Payot, 1984.
Baczko, Bronisław. Lumieres de l’utopie. Paris: Payot & Rivages, 2001.
Baczko, Bronisław. Światła utopii. Translated by Wiktor Dłuski. Warszawa: IFiS PAN, 2016
Baczko, Bronisław. Wyobrażenia społeczne. Szkice o nadziei i pamięci zbiorowej. Translated by Małgorzata Kowalska. Warszawa: PWN, 1994.
Bonowicz, Wojciech. “Od Wydawcy.” In Józef Tischner, Etyka solidarności. Kraków: Znak, 2000.
Czapliński, Przemysław. “Wątpliwe rozstanie z utopią.” Teksty Drugie, nr 4 (40) (1996): 92–105.
Czapliński, Przemysław. Resztki nowoczesności. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011.
Czapliński, Przemysław. The Remnants of Modernity. Two Essays on Sarmatism and Utopia in Polish Contemporary Literature. Translated by Thomas Anessi. Frankfurt am Main: Peter Lang Edition, 2015.
Czubernatowa, Wanda, and Józef Tischner. Wieści ze słuchanicy. Kraków: Znak, 2001.
Dymarski, Zbyszek. “Debata księdza Józefa Tischnera ze szkołą lubelską.” Logos i Ethos, no. 1 (1998): 239–245.
Fedorowicz, Jacek. W zasadzie tak. Warszawa: KAW, 1975.
Gadamer, Hans-Georg. “Die Unfähigkeit zum Gespräch.” Universitas, vol. 26 (1971): 1295–1304.
Gadamer, Hans-Georg. “Niezdolność do rozmowy.” Translated by Bogdan Baran. Znak, no. 3 (309), (1980): 369–376.
Gadamer, Hans-Georg. “The Incapacity for Conversation.” Continental Philosophy Review 39 (2006): 351–359. https://doi.org/10.1007/s11007-006-9041-2.
Głowiński, Michał. Nowomowa po polsku. Warszawa: PWN, 1990.
Głowiński, Michał. Zła mowa. Jak się nie dać propagandzie. Warszawa: Wielka Litera, 2016.
Graczyk, Marian. “Jana Pawła II idea pracy nad pracą.” Seminare. Poszukiwania naukowe, 11 (1995): 169–188.
Jawor, Marek. “Spór Józefa Tischnera z tomizmem — między konfrontacją a dialogiem.” Filozofia Chrześcijańska, vol. 10 (2013): 211–227.
Kamosiński, Sławomir. “Praca jako obowiązek a praca jako źródło satysfakcji. Studium historyczne roli i znaczenia pracy w dziejach Polski po 1945 roku.” Annales. Etyka w życiu gospodarczym, vol. 19, no. 2 (2016): 63–79.
Klemperer, Victor. LTI — Notizbuch eines Philologen. Berlin: Aufbau Verlag, 1947.
Nowak, Leszek. Polska droga do socjalizmu. Pisma polityczne 1980–1989. Poznań: Adam Mickiewicz University, 2011.
Nycz, Ryszard. “Literatura polska w cieniu cenzury: wykład.” Teksty Drugie, nr 3 (51) (1998): 5–27.
Orwell, George. Nineteen Eighty-Four. London: Secker & Warburg, 1949.
Tischner, Józef, and Anna Karoń-Ostrowska. Spotkanie. Z ks. Józefem Tischnerem rozmawia Anna Karoń-Ostrowska. Kraków: Znak, 2003.
Tischner, Józef. “Czym jest filozofia, którą uprawiam,” 9–13. In Myślenie według wartości. Kraków: Znak, 1982.
Tischner, Józef. Etyka solidarności. Kraków: Znak, 1981.
Tischner, Józef. “Filozofia i ludzkie sprawy człowieka.” Znak, no. 1 (223) (1973): 18–30.
Tischner, Józef. Il pensiero ei valori. Bologna: CSEO Biblioteca, 1980.
Tischner, Józef. “Myślenie o ethosie społecznym.” In Myślenie według wartości, 453–465. Kraków: Znak, 1982.
Tischner, Józef. Myślenie według wartości. Kraków: Znak, 1982.
Tischner, Józef. “Niepodległość pracy.” Tygodnik Powszechny, no. 38 (1981): 1.
Tischner, Józef. “Schyłek chrześcijaństwa tomistycznego.” Znak, no. 1 (187) (1970): 1–26.
Tischner, Józef. “Solidarność sumień.” Tygodnik Powszechny, no. 43 (1980): 1.
Tischner, Józef. “Z ducha Konstytucji.” Tygodnik Powszechny, no. 19 (1981): 1–2.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
