Kotły Beethovenowskie (Beethovens Pauken) als Leerstellen-Partitur
DOI:
https://doi.org/10.31261/WSS.2020.04.01Schlagworte:
Kotły Beethovenowskie, Michał Choromański, Leerstelle, Dekonstruktivismus, différanceAbstract
In Michał Choromańskis Roman Kotły Beethovenowskie (Beethovens Pauken) werden Leerstellen zu einer zentralen Kategorie erklärt. Sie manifestieren sich überall dort, wo von abwesenden Personen, verlorenen Gegenständen und ungreifbarer Bedeutung die Rede ist. Der Text betont seine Leerstellen mehrmals in einem autoreferenziellen Verfahren, z. B. durch die scheinbar unattraktive Metapher des Lochs, die in verschiedenen Kontexten gebraucht wird.
Präsenz ud Nicht-Präsenz werden hier nicht als Pole einer binären Opposition aufgefasst, sondern sind miteinander verbunden. Choromańskis Werk ist also ein Kriminalroman und gleichzeitig entzieht es sich dieser Gattungsbezeichnung. Der Hauptprotagonist Janek ist Pianist und ist es zugleich nicht. Die Zeichen treiben mit dem Leser/der Leserin ein freies Spiel, in dem sie die Möglichkeit, an eine überzeugende Interpretation zu gelangen, ständig verzögern oder sogar verweigern. Der Roman, in dem Ereignisse und Behauptungen konstituiert werden, um gleich danach in Frage gestellt oder widerlegt zu werden, kann als fiktionale Verkörperung des Dekonstruktivismus gelten. Der vorliegende Beitrag setzt sich zum Ziel, Choromańskis Strategien, die auf die Hervorhebung der Leerstellen und Aufschiebung des Sinns ausgerichtet sind, zu verfolgen und ihre Ähnlichkeit zu Prämissen der Dekonstruktion zu veranschaulichen. Eine besondere Aufmerksamkeit kommt dem Titelmotiv der Pauken zu, deren Einsatz in Beethovens 9. Sinfonie während der Uraufführung für Aufregung sorgte. Im Roman setzt das Paukenmotiv ein Räderwerk des Fehlers in Gang, das man mit Derridas différance assoziieren kann.
Literaturhinweise
Alewyn Richard (1944): Wackenroders Anteil. In: The Germanic Review 19: 48–58.
Booth Wayne Clayson (1961): The Rhetoric of Fiction. Chicago: University of Chicago Press.
Burzyńska Anna (2006): Anty-teoria literatury. Kraków: Universitas.
Carroll David (1991): Reguły gry. Tłum. Grzegorz Dziamski. W: Zeidler-Janiszewska Anna (red.): Postmodernizm w perspektywie filozoficzno-kulturowej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Kultury: 53–63.
Chodźko Ryszard (1993): Konfesja podmiotowa w polskiej prozie kreacyjnej. Białystok: Dział Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego. Filia.
Choromański Michał (1970): Kotły Beethovenowskie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Culler Jonathan (1997): Literary Theory. A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press.
Derrida Jacques (1978): Różnia (différance). Tłum. Joanna Skoczylas. W: Siemek Marek (red.): Drogi współczesnej filozofii. Warszawa: Czytelnik: 374–411.
Derrida Jacques (1997): Pozycje. Rozmowy z Henri Ronsem, Julią Kristevą, Jean-Louis Houdebinem i Guy Scarpettą. Tłum. Adam Dziadek, Bytom: Kwartalnik Literacki FA-art.
Eco Umberto/Rorty Richard/Culler Jonathan/Brooke-Rose Christine (1996): Interpretacja i nadinterpretacja. Red. Stefan Collini. Tłum. Tomasz Bieroń. Kraków: Znak.
Iser Wolfgang (1980): Apelatywna struktura tekstów. W: Pamiętnik Literacki 71, z. 1–2: 259–280.
Leociak Jacek (1982): Aranżowanie nieporozumień jako strategia komunikacyjna na przykładzie „Kotłów Beethovenowskich” Choromańskiego. W: Pamiętnik Literacki 73, z. 1–4: 213–236.
Lubkoll Christine (1995): Mythos Musik. Poetische Entwürfe des Musikalischen in der Literatur um 1800. Freiburg im Breisgau: Rombach.
Tieck Ludwig (1818): Der Ritter Blaubart. Ein Mährchen in fünf Acten. In: Ludwig Tieck’s Sämmtliche Werke. Bd. 12. Wien: Leopold Grund: 11–156.
Wackenroder Wilhelm Heinrich (2000): Wynurzenia serdeczne rozmiłowanego w sztuce braciszka zakonnego. W: Pisma teoretyczne niemieckich romantyków. Wybrał i oprac. Tadeusz Namowicz. Tłum. Jacek S. Buras. Wrocław,Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo: 5–53.
Weingartner Felix (2014): Akkorde. Gesammelte Aufsätze. Hamburg: Severus.
Woźniakiewicz-Dziadosz Maria (1979): Kategorie muzyczne w strukturze tekstu narracyjnego: na przykładzie „Kotłów Beethovenowskich” Choromańskiego i „Martwej pasieki” Iwaszkiewicza. W: Pamiętnik Literacki 70, z. 4: 191–212.
Wysłouch Seweryna (1977): Proza Michała Choromańskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Źródła archiwalne
Beethoven Ludwig van: Konversationsheft 66. 6.-8. Mai 1824. https://digital.staatsbibliothek-berlin.de/werkansicht?PPN=PPN1025157648&PHYSID=PHYS_0025&DMDID=DMDLOG_0001
Beethoven Ludwig van: Konversationsheft 114. Juli 1826, erstes Drittel. https://digital.staatsbibliothek-berlin.de/werkansicht?PPN=PPN1029406588&PHYSID=PHYS_0040&DMDID=DMDLOG_0001
Downloads
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
