Begrenzung und Ausgrenzung: Die Mauer in Bertolt Brechts Gedicht Der Blumengarten (1953)

Autor/innen

DOI:

https://doi.org/10.31261/WSS.2022.06.03

Schlagworte:

Bertolt Brecht, Buckower Elegien, DDR, Mehrdeutigkeit, Totalitarismus

Abstract

Von Beginn an zeichnet sich Brechts Dichtung durch eine gewisse Ambivalenz aus. Diese konnte durchaus taktisch motiviert sein, wenn es z.B. darum ging, sich Medien zu erschließen, um erste Werke zu veröffentlichen. Diese Mehrdeutigkeit pflegte Brecht bis zuletzt. Die Buckower Elegien entstanden 1953, vor dem Hintergrund des Arbeiteraufstands vom 17. Juni 1953, der von der sowjetischen Armee gewaltsam beendet wurde. Hier war abermals ein kluges Verhalten Brechts gefragt, der einerseits der DDR viel zu verdanken hatte, andererseits die totalitäre Unterdrückung auch der Kunst nur zu gut wahrnahm. Mit dem Bild eines Blumengartens, der für die DDR steht und von einer Mauer begrenzt wird, die, je nach Sichtweise, verschiedene Funktionen erfüllt, widmet er sich diesem Thema – acht Jahre, bevor tatsächlich eine Mauer gebaut wurde.

Autor/innen-Biografie

Jürgen Hillesheim, Universität Augsburg

Jürgen Hillesheim leitet die Brecht-Forschungsstätte Augsburg, ist Professor der Universität Augsburg und Professor h.c. der Staatlichen Iwan-Franko-Universität in Zhytomyr (Ukraine). Er ist Autor bzw. Herausgeber von mehr als dreißig Büchern und weit über hundert Beiträgen zu Themen der Neueren deutschen Literaturwissenschaft mit einem Schwerpunkt auf Bertolt Brecht.

Literaturhinweise

B. Brecht: Große kommentierte Berliner und Frankfurter Ausgabe. Hg. W. Hecht, J. Knopf, W. Mittenzwei. K.D. Müller. Berlin, Weimar: Aufbau-Verlag, Frankfurt/Main: Suhrkamp Verlag 1988–2000.

D. Henning: Das Leben in Beschlag. Kapitalismus, Sowjetkommunismus und Nationalsozialismus in Brechts „Buckower Elegien“. Würzburg: Königshausen & Neumann 2013.

J. Hillesheim: „Immer unbändiger die Lust, noch größer zu werden…“ Das Motiv es Baumes in der Lyrik Bertolt Brechts. Würzburg: Königshausen & Neumann 2020.

J. W. Joost: „Buckower Elegien“. In: Brecht-Handbuch. Bd. 2: Lyrik. Hg. J. Knopf. Stuttgart, Weimar: Metzler 2001, Bd. 2, S. 439–453.

H. Kiesel: „Die Maßnahme“ im Licht der Totalitarismustheorie. In: Maßnehmen. Bertolt Brechts/Hanns Eislers Lehrstück „Die Maßnahme“. Hg. I. Gellert, G. Koch, F. Vaßen. Berlin: Theater der Zeit 1999, S. 83–99.

J. Knopf: Prosa 1913–1924. In: Brecht-Handbuch. Bd. 3: Prosa, Filme, Drehbücher. Hg. J. Knopf. Stuttgart, Weimar: Metzler 2002, S. 23–29.

B. Lorenz: Bertolt Brechts „Buckower Elegien“. Der Aufstand am 17. Juni 1953. München: AVM 2010.

Downloads

Veröffentlicht

2022-07-21

Zitationsvorschlag

Hillesheim, J. (2022). Begrenzung und Ausgrenzung: Die Mauer in Bertolt Brechts Gedicht Der Blumengarten (1953). Wortfolge. Szyk Słów, (6), 1–11. https://doi.org/10.31261/WSS.2022.06.03

Ausgabe

Nr. 6 (2022): Be-, Ein-, Abgrenzungen: literatur- und sprachwissenschaftliche Perspektiven

Rubrik

Aufsätze

Lizenz

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).