BLCKBX GAIA oder zur doppelten Grenze des Gaia-Planeten

Autor/innen

DOI:

https://doi.org/10.31261/WSS.2023.07.04

Schlagworte:

Gaia, Bruno Latour, Aktanten, Grenze von Wissen und Nicht-Wissen, Schnittstelle Kunst/Wissenschaf

Abstract

Das Anthropozän-Kunstwerk ist an der Schnittstelle von Kunst und Wissenschaft angesiedelt, weil das Anthropozän selbst eine wissenschaftliche Konstruktion ist. Da das Anthropozän auf Auswirkungen der technologischen Entwicklung beruht, die keineswegs beabsichtigt sind, kann es nicht durch ethische Imperative eingedämmt werden. Vielmehr ist es das Ergebnis einer Erkenntnistheorie, die die Aktanten als Objekte verkennt. Daher fordert Bruno Latour eine Ästhetik, die Rückkopplungseffekte propagiert. Eine solche erkenntnistheoretisch zentrierte Kunst sollte sich auf die Multiplikation des Möglichen beschränken und ihre Autonomie aufgeben. Dieser Doktrin widerspricht Latour selbst, insofern das Ensemble der Aktanten zusammen mit dem vom Leben in den Kritischen Zonen bevölkerten Himmelskörper Gaia ein unbekanntes und wissenschaftlich kaum erforschtes Phänomen ist. So zieht sich eine Grenze des Nichtwissens durch die ökologische Kunst, die sich inmitten einer Transformnationsbewegung befindet.

Autor/innen-Biografie

Frank-M. Raddatz, RambaZambaTheater Berlin

Dr. Frank-M. Raddatz ist Publizist und Dramaturg an zahlreichen Theatern, zuletzt am Berliner Ensemble und an der Volksbühne Berlin. Er arbeitete u.a. mit Heiner Müller, Dimiter Gotscheff, Theodoros Terzopoulos, Einar Schleef und Tadashi Suzuki. Zudem war er Künstlerischer Leiter der internationalen Kooperation Mania Thebaia (Düsseldorf/Epidaurus) 2002 und der Promethiade Athen – Essen – Istanbul 2010. Zwischen 2007 und Mai 2014 war er in der Chefredaktion von „Theater der Zeit“, seitdem arbeitet er für das „Lettre International“, Berlin. Er ist Mitglied des ITI. Lehrt an verschiedenen Universitäten. 2019 gründete er mit der Meeresbiologin Antje Boetius und der Präsidentin der Humboldt-Universität zu Berlin Sabine Kunst das »Theater des Anthropozän« (www.theaterdes antropozaen.de). Zahlreiche Publikationen mit und über Heiner Müller, zu Ästhetik, Politik und Theatertheorie, in den letzten Jahren insbesondere zu den Fragen des Anthropozän (zuletzt in “Lettre International”, Berlin). Letzte Buchpublikationen: Heiner Müller: The American Leviathan, Suhrkamp 2020; Das Drama des Anthropozän, Theater der Zeit 2021.

Literaturhinweise

Theodor W. Adorno: Ästhetik (1958/59), Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2017.

Philipp Blom: Das Große Welttheater – Von der Macht der Vorstellungskraft in Zeiten des Umbruchs. Wien: Paul Zsolnay Verlag, 2020.

Roberto Calasso: Die Hochzeit von Kadmos und Harmonia. Frankfurt am Main: Insel-Verlag, 1990.

Roberto Calasso: Brecht der Zensor. In: Die neunundvierzig Stufen, R. Calasso. München, Wien: Hanser, 2005, S. 243–250.

Eduardo Viveiros de Castro: Kannibalische Metaphysiken. Berlin: Merve Verlag, 2019.

Dipesh Chakrabarty: Das Klima der Geschichte im planetarischen Zeitalter. Berlin: Suhrkamp, 2022.

Amitav Ghosh: Die große Verblendung – Der Klimawandel als das Undenkbare. München: Blessing, 2017.

Hans Jonas: Das Prinzip Verantwortung. Versuch einer Ethik für die technologische Zivilisation. Frankfurt am Main: Insel Verlag, 1979.

Bruno Latour: Kampf um Gaia. Berlin: Suhrkamp, 2017.

Bruno Latour: Das terrestrische Manifest. Berlin: Suhrkamp, 2018.

Bruno Latour, Timothy M. Lenton: Extending the Domain of Freedom, or Why is Gaia so Hard to understand. Prepublication in Critical Inquiry 157, Chicago, 2018, S. 1–20. http://www.bruno-latour.fr/sites/default/files/157-CRITICAL-INQUIRY-GAIA-FREEDOM.pdf [Zugriff am: 31.5.2023].

Bruno Latour: Wo bin ich? Lektionen aus dem Lockdown. Berlin: Suhrkamp, 2021.

Maja Lunde: Die Geschichte der Bienen. München: btb Verlag, 2017.

Ian McEwan: Orwell und der Wal. Lettre International Berlin 136, Berlin 2022.

Heiner Müller: Werke 8, Schriften, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2005.

Heiner Müller: Werke 10, Gespräche 1. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2008.

Naomi Oreskes, Erik M. Conway: Merchants of Doubt. Bloomsbury Press 2010.

Michel Serres: Der Parasit. Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1984.

Peter Sloterdijk: Das Anthropozän – Ein Prozess-Zustand am Rande der Erd-Geschichte? In: Was geschah im 20. Jahrhundert?, P. Sloterdijk. Berlin: Suhrkamp, 2016, S. 7–43.

Peter Sloterdijk: Das Experiment Ozean. In: Was geschah im 20. Jahrhundert?, S. 60–76.

Eugene Thacker: Im Staub dieses Planeten – Horror der Philosophie. Berlin: Matthes & Seitz, 2020.

Slavoj Žižek: Körperlose Organe – Bausteine für eine Begegnung zwischen Deleuze und Lacan. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 2005.

Downloads

Veröffentlicht

2023-06-27

Zitationsvorschlag

Raddatz, F.-M. (2023). BLCKBX GAIA oder zur doppelten Grenze des Gaia-Planeten. Wortfolge. Szyk Słów, (7), 1–21. https://doi.org/10.31261/WSS.2023.07.04

Ausgabe

Nr. 7 (2023): An der Grenze

Rubrik

Aufsätze

Lizenz

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).