Geneza i podstawy prawne funkcjonowania polskich sądów morskich w Wielkiej Brytanii w latach 1941-1945

Autor

DOI:

https://doi.org/10.31261/ZDP.2020.20.22

Słowa kluczowe:

sądy morskie, II Rzeczypospolita, Polska Marynarka Handlowa

Abstrakt

W pracy przedstawiona została geneza oraz podstawy prawne funkcjonowania polskich sądów morskich w Wielkiej Brytanii w latach 1941-1945. Istotne miejsce w pracy zajmują okoliczności towarzyszące uchwaleniu „Allied Powers Maritime Courts Act. 1941” oraz wpływu tej regulacji na polskie przepisy prawa. 

W artykule zaprezentowano również zmiany w obowiązujących wówczas przepisach prawa karnego, tak procesowego jak i materialnego.

W pracy ukazano również kulisy mianowania sędziów sądów morskich, jak również starania ministrów Hermana Libermanna i Karola Popiela o zapewnienie im gwarancji niezawisłości sędziowskiej.

Bibliografia

Źródła archiwalne

Stenogram z obrad Parlamentu brytyjskiego z dnia 13.05.1941 r., https://api.parliament. uk/historichansard/commons/1941/may/13/allied-powers-maritime-courts-bill [do- stęp: 29.01.2020 r.].

Stenogram z obrad Parlamentu brytyjskiego z dnia 15.05.1941 r., ALLIED POWERS (MARITIME COURTS) BILL. HC Deb 15 May 1941 vol 371 cc1268—357, https:// api.parliament.uk/historichansard/commons/1941/may/15/allied-powers-maritime- courts-bill#column_1293 [dostęp: 29.01.2020 r.].

Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości Rządu RP (emigracyjnego) w Londynie. Dział karno-sądowy, sygn. 18.

Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości Rządu RP (emigracyjnego) w Londynie. Dział karno-sądowy. Organizacja i obsada sądów morskich. Nominacje sędziów i prokuratorów, życiorysy, notatki i korespondencja, sygn. 19.

Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości Rządu RP (emigracyjnego) w Londynie. Dział karno-sądowy. Otwarcie Polskiego Sądu Morskiego. Przygotowanie i przebieg, sygn. 22.

Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Sprawiedliwości Rządu RP (emigracyjnego) w Londynie. Dział karno-sądowy, sygn. 23.

Akty prawne

Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej. Dz.U. 1927, nr 21, poz. 161. Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. Dz.U. 1935, nr 30, poz. 227.

Allied Powers Maritime Courts Bill, 1941. 4 & 5 Geo. 6. Ch. 21 ogłoszono w „Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” z 1941 r., nr 6, cz. 2 (Dział Nieurzędowy),

s. 37—44 jako Ustawę o sojuszniczych sądach morskich.

Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 30 września 1941 r. o sądach morskich. Dz.Ustaw Londyn nr 6, poz. 13.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1928 r. — Prawo o ustroju sądów powszechnych. Dz.U. nr 12, poz. 93 z późn. zm.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 19 marca 1928 r. — Kodeks po- stępowania karnego. Dz.U. 1928, nr 33, poz. 313.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o sądach pracy. Dz.U. nr 37, poz. 350.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. — Kodeks karny. Dz.U. 1932, nr 60, poz. 571.

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 grudnia 1941 r. o wykonaniu dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 30 września 1941 r. o sądach morskich. Dz.U. 1941, nr 8, poz. 26.

Opracowania

Banaszak B., Kulka G.: Wymiar sprawiedliwości w świetle Konstytucji kwietniowej w okresie II wojny światowej. „Przegląd Sejmowy” 2015, 2 (127), s. 78—80.

Kania L.: Służba sprawiedliwości w Wojsku Polskim 1795—1945. Organizacja — prawo — ludzie. Siedlce 2015.

Lityński A.: Historia prawa Polski Ludowej. Warszawa 2013.

Rzeczpospolita Polska czasu wojny. Dziennik Ustaw RP i Monitor Polski 1939—1945.

Red. A.K. Kunert. Warszawa 1995.

Sawicki J.K.: Polska Marynarka Handlowa (1939—1945). T. 1. Gdynia 1992, s. 360—397.

Szczygieł T.: Wojskowe postępowanie karne w II Rzeczypospolitej (1918—1939). Katowice 2017.

Szynal G.: Polskie sądownictwo pracy w okresie międzywojennym. „Roczniki Administracji i Prawa” 2016, nr XVI (2), s. 121—130.

Pobrania

Opublikowane

2020-07-09

Jak cytować

Szczygieł, T. (2020). Geneza i podstawy prawne funkcjonowania polskich sądów morskich w Wielkiej Brytanii w latach 1941-1945. Z Dziejów Prawa, 13, 311—331. https://doi.org/10.31261/ZDP.2020.20.22

Numer

Tom 13 (2020)

Dział

Rozprawy i artykuły

Licencja

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).