Jewgienij Bronisławowicz Paszukanis i jego marksistowska teoria prawa — kilka refleksji krytycznych

Abstrakt

Jewgienij Bronisławowicz Paszukanis (1891-1937) jest wymieniany  jako najbardziej wpływowy teoretyk prawa w Rosji Sowieckiej. W książce „Ogólna teoria prawa a marksizm”, wydanej  w 1924, 1925 i 1927, definiuje on prawo jako formę, wyrażającą realny stosunek między ludźmi w procesie produkcji i wymiany towarów;  formę, której najwyższym wyrazem jest państwo prawne, kiedy to staje się ona mistyfikacją, skrywającą rzeczywisty i głęboki konflikt interesów.  Paszukanis był głęboko przekonany, że w komunizmie zaniknie jakakolwiek forma prawa, ponieważ zaniknie klasowy konflikt interesów.  Powtarzał   także proroctwo Marksa, że kapitalizm zniknie, zawarte w „Manifeście komunistycznym”. To, że proroctwo jest fałszywe a historia nie jest nauką taką jak fizyka, wykazał i skrytykował Karl Raimund Popper. Zaś zredukowanie prawa do wyrazu wyłącznie interesu klasowego też jest fałszem, ponieważ wiele regulacji prawnych nie ma związku z interesem ekonomicznym. Teza, że prawo występuje jedynie w społeczeństwie burżuazyjnym,  z pewnością prowadziła rządzących w Rosji Sowieckiej do pogardy wobec prawa, biorąc pod uwagę, że jego książka była znana i używana w edukacji.  Ciekawostką jest fakt, że w PRL wydano książkę po polsku w 1985 roku, z komentarzem, że przedstawia ważną i  pouczającą teorię prawa.