Starożytna, grecka koncepcja wychowania, zwana pajdeją, była wychowaniem zorientowanym z jednej strony na możliwie pełny rozwój umysłowy człowieka, z drugiej zaś na afirmowanie w ten sposób określonej wspólnoty celów politycznych i cywilizacyjnych. Pytania o jej istotę i znaczenie powracają w kontekście dzisiejszych sporów edukacyjnych. Współczesna filozofia wychowania wyodrębnia dwa podstawowe nurty. Mowa o aksjocentryzmie (historycznie wcześniejszy, podstawowy kierunek) i pajdocentryzmie (kierunek polemiczny, rewidujący aksjocentryzm). Pierwszy w centrum procesu wychowawczego lokuje wspólnotę i uznane przez nią wartości, do realizacji których dziecko ma zostać wdrożone. Określać można go jako tradycjonalistyczny i konserwatywny. Drugi organizuje proces wychowawczy wokół samego dziecka i pożądanych przez nie form samoekspresji. Jest kojarzony z nurtem liberalno-emancypacyjnym w życiu społecznym. Niezależnie od niedających się przecenić różnic między tymi podejściami, istotne jest to, że projektowany proces dydaktyczny jest w nich obu wynikiem całościowego myślenia o człowieku. Innymi słowy, filozofia wychowania jest skutkiem przyjęcia określonej filozofii człowieka. W artykule przedstawiam właśnie zstępujący charakter filozoficznej refleksji o wychowaniu, a więc to, jak określona koncepcja natury ludzkiej jako dobrej, złej, bądź ambiwalentnej, przechodząc przez kolejne stopnie systematyzacji teoretycznej, kończy na odpowiedzi na pytania szczegółowe, np. o stosowanie kar fizycznych w wychowaniu. Dążę do uczynienia zrozumiałą przede wszystkim tradycyjnej, konserwatywnej filozofii wychowania (aksjocentryzmu).
