Zjawisko migracji Polaków w obliczu wybuchu drugiej wojny światowej. Zarys problematyki
Słowa kluczowe:
migracja, deportacja, przesiedlenie, uchodźca, społeczeństwo, bezpieczeństwo, wojnaAbstrakt
Celem artykułu jest ukazanie perspektywy badawczej w zakresie zjawiska migracji okresu początku drugiej wojny światowej. Praca ukazuje poszukiwanie definicji migracji w zakresie środowiska powstania, czynników determinujących migrację, dobrowolności (legalności), czy aspektów trwania migracji (geograficzno-demograficzna, kulturowo-społeczna, historyczna, etyczna i aksjologiczna). Część merytoryczna podzielona została na trzy główne formy migracji, które określone charakterem migracji, podzielono na deportację rosyjską na wschód, wysiedlenia przez Niemców na zachód, oraz uchodźców wojennych. W publikacji zastosowano metodę historyczną, oraz metodę analizy i syntezy treści. W wyniku ustalenia głównych kierunków badawczych przyjęto zasygnalizowanie kierunków migracji Polaków w poszczególnych kierunkach świata z podziałem na konkretne kontynenty. Omówiono także podstawowe dane statystyczne dotyczące ilości oraz przynależność społeczeństwa polskiego z podziałem na wojskowych i cywili.Bibliografia
Autuchniewicz J. (2008), Stan i perspektywa badań nad deportacjami Polaków w głąb ZSRR oraz związane z nimi problemy terminologiczne, (w:) Zwolski M. (red.), Exodus. Deportacje i migracje (wątek wschodni). Stan i perspektywy badań, Wydawnictwo IPN, Warszawa-Białystok, s. 13–20.
Bonjour E. (1970), Geschichte der schweizerischen Neutralitat, t. 6, Helbing & Lichtenhahn, Basel.
Castles S., Miller M.J. (2011), Migracje we współczesnym świecie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Chrzanowski B. (2004), Wypędzenia z Pomorza, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, nr 5(40).
Dopierała K. (1988), Emigracja polska w Turcji w XIX i XX wieku, Polonijne Centrum Kulturalno-Oświatowe Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin.
Dubicki T. (1990), Żołnierze polscy internowani w Rumuni w latach 1939–1941, Wojskowy Instytut Historyczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Dubicki T. (1994), Wojsko polskie w Rumunii w latach 1939–1941, Warszawska Oficyna Wydawnicza „Gryf”, Warszawa.
Dubicki T. (1995), Polscy uchodźcy w Rumunii, 1939–1945: Studia i materiały, Warszawska Oficyna Wydawnicza „Gryf”, Warszawa.
Dzienis-Todorczuk M., Markiewicz M., (2015), Wagony szły na Wschód. Rzecz o sowieckich deportacjach z lat 1940–1941, „Pamięć.pl”, nr 2, https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/nkwd/31258,Wagony-szly-na-Wschod-Rzecz-o-sowieckich-deportacjach-z-lat-1940-1941.html [dostęp: 10.10.2023]
Eisenstadt S.N., (1953), Analysis of Patterns of Immigration and Absorption of Immigrants, ”Population Studies”, nr 2.
Gelewski T. (red.) (1996), Polacy w obronie Tobruku, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Olsztynie, Olsztyn.
Głowniak K. (2012), Zjawisko migracji – rys historyczny, „Historia i Polityka” nr 8(15).
Grabowska I. (2019), Otwierając głowy. Migracje i kompetencje społeczne, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
Grabowska-Lusińska I. (2012), Migrantów ścieżki zawodowe „bez granic”, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
Grzybowski J. (2021), Emigracja zarobkowa z Polski na Łotwę i do Estonii w latach 1928–1939, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Henczel-Wróblewska L. (2006), Dzieje Polaków we Włoszech, UAM, Kalisz-Poznań.
Horolets A., Lesińska M., Okulski M., (2019), Raport o stanie badań nad migracjami w Polsce po 1989, http://igsegp.amu.edu.pl/wp-content/uploads/2019/01/Raportostanie-bada%C5%84-nad-migracjami-w-Polsce-po-1989-roku.pdf [dostęp: 12.04.2022].
Horolets A., Lesińska M., Okólski M. (2019), Stan badań nad migracjami w Polsce na przełomie wieków. Próba diagnozy. „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, nr 2(172).
Janowska A. (1981), Emigracja zarobkowa z Polski 1918–1939, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Karolak A. (2015), Ruch oporu w Jugosławii w okresie ii wojny światowej w audycjach rozgłośni im. Tadeusza Kościuszki, „BALCANICA POSNANIENSIA”, nr XXII/2.
Kloc K. (2018), Michał Sokolnicki 1880–1967. Piłsudczyk – historyk – dyplomata, Wydawnictwo Arcana, Kraków.
Knopek J. (1998), Z dziejów Polonii afrykańskiej, (w:) Koseski A. (red.), Emigracja z ziem polskich w XX wieku, Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku, Pułtusk.
Kołodziej E. (1996), Emigracja z ziem polskich i Polonia 1939–1965. Informator o źródłach przechowywanych w Centralnych Archiwach Państwowych w Polsce, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa.
Konończuk W. (2019), Sztuka przetrwania. Deportacje sowieckie z powiatu bielskiego 1940–1941. Relacje zesłańców, koncepcja, redakcja, Wydawnictwo IPN, Warszawa.
Król W. (1991), Walczyłem pod niebem Europy, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Lagzi I. (1980), Uchodźcy polscy na Węgrzech w latach drugiej wojny światowej, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa.
Later-Chodylowa E. (1997), Polacy i Polonia w Finlandii, Oficyna Wydawnicza Kucharski, Warszawa
Lesińska M. i Okólski M. (red.), (2018), 25 wykładów o migracjach, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
Lewis G.L., (1982), Human Migration. A Geographical Perspective, Croom Helm, London.
Łątka J.S. (1980), Polacy w Turcji, Polonijne Centrum Kulturalno-Oświatowe Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Lublin.
Łuczak C. (1979), Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Mariański J. (2016), Godność ludzka jako wartość społeczno-moralna: mit czy rzeczywistość? Studium interdyscyplinarne, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Mazur M. (2008), Polacy w Kazachstanie, (w:) Zwolski M. (red.), Exodus. Deportacje i migracje (wątek wschodni). Stan i perspektywy badań, Wydawnictwo IPN, Warszawa-Białystok.
Moćkun S. (2016), Kultywowanie tradycji polskich w Kanadzie przez Polonię i emigrację wojenną w latach 1939–1945, (w:) Wejs-Milewska V., Rogalewska W. (red.), Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Niedźwiedzki D. (2010), Migracje i tożsamość. Od teorii do analizy przypadku, ZW NOMOS, Kraków.
Olszewski E. (2008), Polska emigracja do Skandynawii w XX wieku, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Olszewski E. (2005), Emigracja polska w Danii 1893–1993, Wydawnictwo PAN, Warszawa-Lublin.
Olszowska K.W. (2022), Polskie uchodźstwo w Turcji podczas II wojny światowej, „Remembrance and Justice”, nr 1(39).
Pietrzak J. (2012), Polscy uchodźcy na Bliskim Wschodzie w latach drugiej wojny światowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Reczyńska A. (1997), Piętno wojny. Polonia kanadyjska wobec polskich problemów lat 1939–1945, Wydawnictwo Nomos, Kraków.
Rembierz M. (2021), Migracje, (w:) Świercz P. (red.), Słowniki Społeczne. Etyka Polityczna, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, Kraków.
Roszkowski W. (2002), Historia Polski 1914–2001, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Rutowska M. (2003), Wysiedlenia ludności polskiej z Kraju Warty do Generalnego Gubernatorstwa 1939–1941, Instytut Zachodni, Poznań.
Slany K. (1995), Między przymusem a wyborem. Kontynentalne i zamorskie emigracje z krajów Europy Środkowo-Wschodniej (1939–1989), Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Sokolnicki M. (1965), Dziennik ankarski 1939–1942, t. 1, Wydawnictwo Veritas, Londyn.
Stasierski K. (1961), Polscy uchodźcy na Węgrzech w latach 1939–1945, „Przegląd Historyczny”, z. 2.
Strzałka K. (2002), Między przyjaźnią a wrogością. Z dziejów stosunków polskowłoskich (1939–1945), Wydawnictwo Arcana, Kraków.
Szymański A. (2006), Hitlerowskie wysiedlenia Polaków z Ziemi Pleszewskiej i Jarocińskiej w latach 1939–1945, Pleszewskie Towarzystwo Kulturalne, Muzeum Regionalne w Pleszewie, Pleszew.
Tokarski J. (red.) (1980), Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/migracje;3941121.html [dostęp: 10.10.2023].
Wardzyńska M. (2017), Wysiedlenia ludności polskiej z okupowanych ziem polskich włączonych do III Rzeszy w latach 1939–1945, Wydawnictwo IPN, Warszawa.
Wolski J. (2016), Szwajcaria na wychodźczym szlaku, (w:) Wejs-Milewska V., Rogalewska W. (red.), Powrześniowa emigracja niepodległościowa na mapie kultury nie tylko polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Wójcik‑Żołądek M. (2014), Współczesne procesy migracyjne: definicje, tendencje, teorie, Studia „BAS”, nr 4(40).
Wróbel J. (2016), Geografia, demografia i profil społeczny polskich skupisk emigracyjnych w okresie powojennym, (w:) Łukasiewicz S. (red.), Polska emigracja polityczna 1939–1990. Stan badań, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa.
Wysocka E. (2007), „My” i „oni” – dlaczego tak trudno być razem? Odpowiedź pedagoga, psychologa i socjologa, (w:) Lalak D. (red.), Migracja, uchodźstwo, wielokulturowość. Zderzenie kultur we współczesnym świecie, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa.
Zenderowski R. (red.) (2018), Mieliśmy swój dom, w którym byliśmy szczęśliwi… Konflikty etniczne na terytorium byłej Jugosławii w narracjach uchodźców i imigrantów z państw postjugosłowiańskich mieszkających w Austrii, Wydawnictwo UKSW, Warszawa.
