Chowanna 1(54)2020

W artykule ustosunkowuję się do Henry’ego A. Giroux postulatu myślenia o nauczycielach akademickich jako publicznych i transformatywnych intelektualistach oraz do jego twierdzenia o konieczności politycznego zaangażowania humanistyki, zwłaszcza pedagogiki. Wskazuję różne czynniki zagrażające realizacji tych zadań, takie jak: dominacja ideologii neoliberalnej, ofensywa rynkowego fundamentalizmu, nieselektywny nabór kandydatów na studia przez uczelnie i wydziały humanistyczne. Za Giroux podkreślam rolę dyskursu nadziei i możliwości jako koniecznego uzupełnienia krytyki pojętej jako demaskowanie „fałszywej świadomości”, chociaż stronię od nadmiernego w moim uznaniu optymizmu amerykańskiego pedagoga i jego wiary w krytyczny potencjał i obywatelską sprawczość współczesnej młodzieży oraz w możliwość przejęcia przez nauczycieli akademickich kontroli nad warunkami swojej pracy.

The notion of a neutral, objective education is an oxymoron. Education and pedagogy do not exist outside of ideology, values and politics. Ethics, when it comes to education, demand an openness to the other, a willingness to engage a “politics of possibility” through a continual critical engagement with texts, images, events and other registers of meaning as they are transformed into pedagogical practices both within and outside of the classroom. Education is never innocent: It is always implicated in relations of power and specific visions of the present and future. This suggests the need for educators to rethink the cultural and ideological baggage they bring to each educational encounter. It also highlights the necessity of making educators ethically and politically accountable for and self-reflective about the stories they produce, the claims they make upon public memory, and the images of the future they deem legitimate.

Expanding critical pedagogy as a mode of public pedagogy suggests being attentive to and addressing modes of knowledge and social practices in a variety of sites that not only encourage critical thinking, thoughtfulness and meaningful dialogue, but also offer opportunities to mobilize instances of moral outrage, social responsibility and collective action. Such mobilization opposes glaring material inequities and the growing cynical belief that today’s culture of investment and finance makes it impossible to address many of the major social problems facing the United States, Canada, Latin America and the larger world. Most importantly, such work points to the link between civic education, critical pedagogy and modes of oppositional political agency that are pivotal to creating a politics that promotes democratic values, relations, autonomy and social change.

At its best education is dangerous because it offers young people and other actors the promise of racial and economic justice, a future in which democracy becomes inclusive and a dream in which all lives matter. In a healthy society universities should be subversive; they should go against the grain, and give voice to the voiceless, the unmentionable and the whispers of truth that haunt the apostles of unchecked power and wealth. Pedagogy should be disruptive and unsettling and push hard against the common sense vocabularies of neoliberalism and its regime of affective management.

The text undertakes the problematics situated between modernity and tradition regarding the reception of H.A. Giroux’s works in Poland, in a view of furthering the study of pedagogy and educational praxis. First, the author outlines the beginnings of openness towards critical pedagogy. What is underscored here is the 1980s’ main inspiration drawn from the resistance paradigm. Then, the author proceeds to the current state of Giroux’s reception in Poland. He illustrates differences among particular examples and levels of the said reception of Giroux’s pedagogy and of the scholar’s theoretical background. The emphasized disputes pertain especially to transcending metaphysics and relativism as a challenge faced by hermeneutical criticism and critical hermeneutics. Additionally, the “critical” horizon of the main handbook of pedagogy used in Polish universities is discussed. The author point to the wasteful efforts at instigating the breakthrough in the reception of critical pedagogy and he exemplifies them by an instance of misbegotten analysis of the allegedly delayed critical pedagogy of work. As a particularly positive example the author presents a new effort at developing critical hermeneutics (and radical praxis) for pedagogy by Andrzej Wierciński. In the concluding part written “in lieu
of conclusions,” four lists of critical problems’ dislocations are provided; the problems are both convergent and related to one another, thereby redefining current research objectives and pertain to practical applications in educational praxis.

The aim of this paper is to comprehensively reconstruct the reception of postmodernism in Peter McLaren’s critical/radical pedagogy. On a more general level, the article discusses the pedagogical perils of uncritical
infatuation with poststructuralist and postmodernist principles of dismantling grand metanarratives and debunking the notions of truth, totality, and universalism and replacing them with the notions of pluralism and perspectivism. The author seeks to verify the statement that McLaren’s response to postmodern developments in philosophy and social theory is in as much similar to that of Henry Giroux’s that it produces a project of education informed by postmodern ideas. The thesis – advanced in the mid 1990s by Tomasz Szkudlarek – is refuted on the basis of thorough a analysis of both earlier and more contemporary texts of McLaren where the main tenets of postmodern theory are severely criticized. The argument about the evolution of McLaren’s thought from a cautious appropriation of some elements of postmodernism to its downright condemnation is supported by the theory of its increasing radicalization under the influence of Marxism. The alternative to the illusory radicality of postmodernism – denounced as affirming the status-quo – is “pedagogy of revolution,” which emerges as strictly political, interventionist praxis whose aim is no longer discourse analysis but concrete social struggle against the oppressive capitalist class relations.

Tekst nawiązuje do debat w ramach X Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego (zorganizowanego w 2019 roku w Warszawie przez Polskie Towarzystwo Pedagogiczne), zainicjowanych przez Lecha Witkowskiego w ramach sympozjum specjalnego na temat: Dziedzictwo idei i dramat losów czołowych postaci pedagogiki polskiej w XX wieku: historia, analiza i krytyka więzi i pęknięć międzypokoleniowych. Jest próbą ukazania możliwych impulsów płynących z paradygmatu dwoistości dla poszerzenia pola widzenia obszarów współczesnej  pedagogiki zdrowia. Ukazuje rysujące się przy tym problemy, związane z szacowaniem dorobku przeszłości, określeniem specyfiki pokolenia, zawartości archiwum pedagogicznego i dwoistości widocznych współcześnie w pedagogice zdrowia.

Tekst jest recenzją najnowszej książki Zbyszka Melosika Pasja i tożsamość naukowca. O władzy i wolności umysłu, która to pierwszorzędna praca wpisuje się w toczoną międzynarodową dyskusję dotyczącą sytuacji, pozycji i pracy badaczy, nauczycieli akademickich, a także kondycji współczesnego uniwersytetu, humanistyki i nauk społecznych.