Kolejny numer - 53 (2/2026) - tkanki/rzeczy/materie
termin nadsyłania tekstów: 15 września 2025
Chociaż zachodnia humanistyka twórczo i krytycznie starała się porządkować myślenie o świecie za pomocą stabilnych kategorii podmiotu i przedmiotu, wciąż niezwykle trudno jest jej uchwycić materialną rzeczywistość. To, co powinno ją przybliżać, często służyło jako zgoła utopijna perspektywa, która nie tyle ujmowała materialność w perspektywie myśli, ile lokowała ją w nieprzekraczalnym dystansie, niemożliwości czy nawet aporii. Ostatnimi spadkobiercami tej tendencji okazały się zresztą teorie literatury i kultury wpisujące się w tzw. zwrot lingwistyczny, które nie bez powodu sprowadziły humanistykę osadzoną w myśleniu kontynentalnym do pewnego tekstualnego determinizmu. Myślenie za pomocą dwuwarstwowych znaków nigdy nie zestawiało przecież konceptu z materialną rzeczywistością, a jedynie z jej słyszalnym lub widzialnym przebłyskiem: sygnałem, który ów koncept miał przywoływać.
Mimo tego dziedzictwa utraty oraz historii wypierania materialności z porządku myśli humanistycznej, przynajmniej od pierwszej dekady XXI wieku obserwujemy wzmożone zainteresowanie akademickie planem przedmiotowym. Tylko w porządku refleksji teoretycznej, feministyczne epistemologie wyraźnie przedefiniowały role ucieleśnionych praktyk i relacji, nowe materializmy czy ontologie zwrócone ku przedmiotom uwydatniły wyzwania, ale i obietnice refleksji, która nie zadowala się uprzywilejowaniem kategorii podmiotowych, a krytyczne studia nad technologiami czy nauką podkreśliły jedynie pozorność wyżej nakreślonego zerwania.
Stale doświadczamy zjawisk materialnych o niezwykłej intensywności, których skala narusza antropocentryczne fantazje kontroli. Przynależą codzienności, a jednak wymykają się bezpośredniemu doświadczeniu. W pewnym sensie, codzienność okazuje się niesamowitością. (Czy nie jest niesamowitością zresztą to, że życie organiczne wyrosło przecież z nieorganicznych składowych zupy pierwotnej?) I tak, osobiste przedmioty stają się sprawczymi nośnikami jawnych i wypartych fantazji, konsumenckich pragnień i nostalgicznych opowieści. Ciała ludzkie i nieludzkie uczestniczą w procesach fizycznych i biochemicznych, przemianach komórkowych i splątaniach kwantowych. Procesy warunkujące życie, jak oddychanie czy odżywianie, zmieniają działanie organizmów żywych, nierzadko otwierając je na szkodliwe elementy zagrażające zdrowiu i przeżyciu. Kolektywne działania ludzkie doprowadzają do transformacji środowiska naturalnego, destabilizując geosferę, biosferę oraz atmosferę i prowadzą do serii niekontrolowalnych katastrof w obrębie świata, który sam w sobie jest produktem ubocznym minionych kosmicznych kataklizmów. Paradoksalnie, nawet myślenie nad tematem, do którego zachęcamy w niniejszym zaproszeniu, wynika z materialności mózgu i uczestniczy w plastycznych przemianach jego struktury.
Nawet ten prowizoryczny wybór przykładów pokazuje konieczność przemyślenia wyobraźni materialnej w trzeciej dekadzie wieku XXI: choć wiele spośród wspomnianych procesów może wymykać się opisowi, domagają się one reprezentacji. Stanowią bowiem część kulturowego doświadczenia. W ramach krytycznej refleksji nad problemem tkanek, rzeczy i materii zapraszamy do nadsyłania publikacji zainspirowanych następującymi zagadnieniami:
Teksty, wraz ze wszystkimi wymaganymi metadanymi, prosimy nadsyłać przez system OJS do dnia 15 września 2025 roku, zgodnie z procedurą opisaną w zakładkach „O czasopiśmie” i „Dla autorów”.
Zgłoszenia MUSZĄ zawierać:
WAŻNE: Prosimy pamiętać, że niekompletne zgłoszenia będą automatycznie odrzucane.
English
Język Polski