Rytualizacja pracy i życia codziennego. Doświadczenia Jana Szczepańskiego a specyfika nowych form życia społecznego
DOI:
https://doi.org/10.31261/GSS_SN.2021.12.11Słowa kluczowe:
rite, ritualisation, types of rites, work, organizational culture, values, everyday lifeAbstrakt
The main goal of the study is an attempt to show that rites, regardless of what areas of social life they concern, always occur in an interactive and axionormative context. They are universal in nature, but their content and manner of manifestation in individual and group behavior are changing. Attempts were made to demonstrate this from the perspective of Jan Szczepański’s childhood and his youth experiences, related not only to work but also to selected aspects of everyday life. A broad, processual understanding of the rite (ritualisation process) was adopted as a set of individual and group behaviors based on common beliefs and values, both practical and expressive. Efforts were made to demonstrate the basic types and functions of rites, especially contained in the practices of organizational culture, so distant from the practices related to the work performed by Szczepański on the farm of his parents. The analysis made it possible to show how much the work and everyday life of the adolescent Szczepański was framed by sacred rites creating a coherent, predictable and transcendent image of the world and people.
Bibliografia
Beck U., 2000: The Brave New World of Work. Cambridge: Cambridge Polity Press.
Becker H., Barnes H.E., 1964: Rozwój myśli społecznej od wiedzy ludowej do socjologii. Historia i interpretacja ludzkich pojęć o współżyciu ludzi. Cz. 1. Przeł. J. Szacki. Warszawa: Książka i Wiedza.
Betlej A., 2019: Społeczeństwo sieciowe. Potencjały zmian i ambiwalentne efekty. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Boltanski L., Thevenot L., 1983: Finding One’s Way in Social Space. A Study Based on Games. “Social Science Information”, Vol. 22, s. 631—680.
Ciołek T.M., Olędzki J., Zadrożyńska A., 1976: Wyrzeczysko. O świętowaniu w Polsce. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Copik I., 2013: Genius loci jako figura antropologiczna — transformacje znaczeniowe, konteksty interpretacyjne. „Transformacje”, nr 1—2(76—77), s. 92—108.
Cossette P., 2004: L’organization. Une perspective cognitiviste. Québec: Presses de l’Université Laval.
Danaher J., 2019: Automation and Utopia. Human Flourishing in a World Without Work. Harvard: Harvard University Press.
Douglas M., 2007: Czystość i zmaza. Przeł. M. Bucholc. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Drozdowicz J., 2009: Symbole w działaniu. Akademickie konteksty nurtu symbolicznego w antropologii. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Dziadzia B., 2016: „Korzeniami wrosłem w ziemię” i przemiany ponowoczesnej lokalności. W: W kręgu myśli profesora Jana Szczepańskiego. T. II. Red. D. Kadłubiec, E. Ogrodzka-Mazur, A. Kasperek. Cieszyn: Oficyna Drukarsko-Wydawnicza Akant, s. 75— 83.
Eliade M., 1959: Methodological Remarks on the Study of Religions Symbolism. W: The History of Religions. Eds. M. Eliade, J.M. Kitagava. Chicago: University Chicago Press, s. 86—107.
Eller J.D., 2012: Antropologia kulturowa. Globalne siły, lokalne światy. Przeł. A. Gąsior-Niemiec, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gennep A., van, 2006: Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii. Przeł. B. Biały. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Gesteland R.R., 2000: Różnice kulturowe a zachowania w biznesie. Przeł. H. Malarecka-Simbierowicz. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN.
Gherardi S., 2012: How to Conduct a Practice-based Study: Problems and Methods. Cheltenham: Edward Elgar.
Graeber D., 2019: Bullshit Jobs: A Theory. London: Penguin Books Ltd.
Granovetter M.S., 1985: Economic Action and Social Structure. The Problem of Embeddedness. “American Journal of Sociology”, Vol. 91, s. 481—510.
Granovetter M.S., 1990: The Old and the New Economic Sociology: A History and an Agenda. W: Beyond the Marketplace: Rethinking Economy and Society. Eds. R.O. Friedland, A.F. Robertson. New York: Walter de Gruytner Inc., s. 85—102.
Hałas E., 2001: Symbole w interakcji. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Jan Paweł II, 1981: Laborem exercens. Vaticana: Libreria Editrice.
Jaskulska S., 2013: Rytuał przejścia jako kategoria analityczna. Przyczynek do dyskusji nad badaniem rytualnego oblicza rzeczywistości szkolnej. „Studia Edukacyjne”, nr 26, s. 79—97.
Kadłubiec D., 2018: Profesor Jan Szczepański — też trochę osobiście. W: Spotkania filozoficzno-socjologiczne na pograniczu w ramach Polsko-Czeskiej Wolnej Szkoły Nauk Filozoficznych i Społecznych im. Profesora Jana Szczepańskiego. Red. A. Kasperek, H. Böhm. Cieszyn—Katowice: Polska Akademia Nauk Odział w Katowicach, Stowarzyszenie Rozwoju i Współpracy Regionalnej „Olza”. TRANSCARPATHICA, t. VI, s. 11—15.
Kłoskowska A., 1964: Kultura masowa — krytyka i obrona. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kohn M.L., Schooler C., 1986: Praca a osobowość. Studium współzależności. Przeł. i oprac. B.W. Mach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Konecki K., 1992: W japońskiej fabryce. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Maisonneuve J., 1995: Rytuały dawne i współczesne. Przeł. M. Mroczek. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Merton R.K., 2002: Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Przeł. J. Wertenstein-Żuławski, E. Morawska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Polanyi K., 2010: Wielka transformacja. Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów. Przeł. M. Zawadzka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Porter A.L.,1997: Zmiany w zatrudnieniu, czyli „odtrudnienie”. W: Problemy społeczeństwa informacyjnego. Elementy analizy, ewaluacji i prognozy. Red. L.W. Zacher. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego, Warszawa, s. 172—183.
Rancew-Sikora D., Woroniecka G., Obracht-Prondzyński C., red., 2009: Kreacje i nostalgie. Antropologiczne spojrzenie na tradycje w nowoczesnych kontekstach. Warszawa: Polskie Towarzystwo Socjologiczne.
Rohlen T., 1986: Spiritual Education in Japanese Bank. W: Japanese Culture and Behavior. Eds. T.S. Lebra, W.P. Lebra. Honolulu: University of Hawaii Press, s. 307—335.
Rusek H., 2014: „Inny” Śląsk — południowe rubieże województwa śląskiego. „Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa”. T. 5. Red. E. Budzyńska, s. 42—57.
Schein E.H., 1985: Organizational Culture and Leadership. San Francisco: Jossey, Bass Publishers.
Sikorski C.,1986: Sztuka kierowania. Szkice o kulturze organizacyjnej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Centralnych Związków Zawodowych.
Sołdra-Gwiżdż T., 2017: Socjologiczny ogląd Śląska w ujęciu Jana Szczepańskiego. W: W kręgu myśli Profesora Jana Szczepańskiego. T. III. Red. D. Kadłubiec, E. Ogrodzka-Mazur, A. Kasperek. Cieszyn: Wydawnictwo Arka, s. 85—100.
Szczepański J., 1935: Socjologiczne problemy Śląska. „Zaranie Śląskie”, z. 2, s. 73—94.
Szczepański J., 1970: Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szczepański J., 1978: Sprawy ludzkie. Warszawa: Czytelnik.
Szczepański J., 2003: Korzeniami wrosłem w ziemię. Wydano z okazji Jubileuszu 90. urodzin Profesora Jana Szczepańskiego. Ustroń: Galeria „Na Gojach”.
Szczepański J., 2009: Dzienniki z lat 1935—1945. Przepisał, opracował i wstępem opatrzył D. Kadłubiec. Ustroń: Galeria „Na Gojach”.
Szczepański J., 2013: Dzienniki z lat 1945—1968. Opracował, wstępem i przypisami opatrzył D. Kadłubiec. Ustroń: Galeria „Na Gojach”.
Świątkiewicz W., 2016: O elementarnych pojęciach socjologii czyli poukładanym społeczeństwie. W: W kręgu myśli profesora Jana Szczepańskiego. T. II. Red. D. Kadłubiec, E. Ogrodzka-Mazur, A. Kasperek. Cieszyn: Oficyna Drukarsko-Wydawnicza Akant, s. 43—48.
Świątkiewicz W., red., 1993: Społeczne problemy Górnego Śląska we współczesnych badaniach socjologicznych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Trice H., Beyer J., 1985: Using Six Organizational Rites to Change Culture. W: Gaining Control of Corporate Culture. Ed. R. Kilmann et al. San Francisco—London: Jossey, Bass Publishers, s. 367—389.
Turner B.A., 1971: Exploring the Industrial Subculture. London: The Macmilland Press Ltd.
Turner V.W., 1974: The Ritual Process: Structure and Anti-Structure. Harmondsworth: Penquin Book.
Turner V.W., 2010: Proces rytualny. Struktura i antystruktura. Przeł. E. Dżurak. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Walczak-Duraj D., 2016: Niepewność i ryzyko jako główne ramy interpretacyjne współczesnych społeczeństw. „Humanizacja Pracy”, r. 49, nr 1, s. 9—21.
Walczak-Duraj D., 2017a: Proces wykorzeniania z pracy w perspektywie społeczeństwa ponowoczesnego. W: W kręgu myśli Profesora Jana Szczepańskiego. T. III. Red. D. Kadłubiec, E. Ogrodzka-Mazur, A. Kasperek. Cieszyn: Wydawnictwo Arka, s. 59—70.
Walczak-Duraj D., 2017b: Wartości etyczne w kulturze zarządzania organizacją. „Humanizacja Pracy”, r. 50, nr 3, s. 9—26.
Walczak-Duraj D., 2019: Praca a nowe technologie. W kierunku transgresji etycznej i pracy nieodpłatnej w gospodarce cyfrowej. „Przegląd Socjologiczny”, nr 3, s. 71—94.
Westman C.N., 2011: Contemporary Studies of Ritual in Anthropology and Related Disciplines. “Reviews in Anthropology”, Vol. 40, s. 210—231.
Woś R., 2020: Czyści, że aż strach. Wywiad przeprowadzony z Johnem Danaherem. „Tygodnik Powszechny”, nr 35, s. 26—29.
Zacher L., 2013: Transformacje świata i ludzi (próba rozpoznania i interpretacji). „Transformacje”, nr 1—2(76—77), s. 2—17.
Zbiegień-Maciąg L., 1999: Kultura w organizacji. Identyfikacja kultury znanych firm. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zimoń H., 1997: Badania nad rytuałami i pojęcie rytuału. „Collectanea Theologica”, t. 67, nr 3, s. 183—190.
Znaniecki F., 1936: Social Actions. New York: Farrar & Rinehart, Inc.
Zukin S., Dimaggio P., 1990: Structures of Capital: The Social Organization of the Economy. New York: Cambridge University Press.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
