„Los granicznej krainy”. Śląsk Cieszyński w socjologicznej refleksji Jana Szczepańskiego
DOI:
https://doi.org/10.31261/GSS_SN.2021.12.12Słowa kluczowe:
Cieszyn Silesia, conflict, socialization, borderline, Protestantism, Polishness, research paradigmsAbstrakt
The article is an attempt to reconstruct the image of Cieszyn Silesia contained in the works of Jan Szczepański. The author presents the most important elements of the image of Silesia (the Polish part of Silesia, i.e. the Silesian Voivodeship at that time) drawn by Szczepański in the interwar period, and the image of Cieszyn Silesia in the post-war period. In his opinion, the essence of Silesian reality is conflict and struggle. Treating Cieszyn Silesia as a borderland area with a strongly outlined cultural, religious (Protestant) and aesthetic distinctiveness, he argues about its Polishness, emphasizing that it is a misunderstood region in Poland. The author believes that in Jan Szczepański’s deliberations on Cieszyn Silesia, it is not possible to identify a clear “thinking style”, while Szczepański’s way of thinking about Cieszyn Silesia, despite its fragmentary nature and many understatements, is part of the two most important research paradigms identified in the sociology of Silesia: borderland and multiculturalism.
Bibliografia
Archiwum Stanisława Ossowskiego, sygn. rkp. 338—339: Dziennik 1905—1962, t. 1—14. Połączone Biblioteki Wydziału Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Filozofii i Socjologii PAN i Polskiego Towarzystwa Socjologicznego.
Chałasiński J., 1935: Antagonizm polsko-niemiecki w osadzie fabrycznej „Kopalnia” na Górnym Śląsku. „Przegląd Socjologiczny”, t. 3, s. 154—185.
Ossowski S., 1947: Zagadnienia więzi regionalnej i więzi narodowej na Śląsku Opolskim. „Przegląd Socjologiczny”, t. 9, z. 1/4, s. 73—124.
Sołdra-Gwiżdż T., 2010: Socjologia wobec Śląska-jedność czy wielość? Opole: Instytut Śląski.
Sołdra-Gwiżdż T., 2019: Socjologiczny ogląd Śląska w ujęciu Jana Szczepańskiego. W: W kręgu myśli Profesora Jana Szczepańskiego. Red. D. Kadłubiec, E. Ogrodzka-Mazur, A. Kasperek. T. 3. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 85—100.
Szczepański J., 1936: Sprawozdanie z Konkursu na życiorys Ślązaka. „Przegląd Socjologiczny”, t. 4, s. 289—291.
Szczepański J., 1934: Szramek Emil, dr: Śląsk jako problem socjologiczny. Próba analizy. Katowice 1934, str. 78 (recenzja). „Przegląd Socjologiczny”, t. 2, s. 163—164.
Szczepański J., 1935a: Socjologiczne problemy Śląska. „Zaranie Śląskie”, nr 2, s. 91—93.
Szczepański J., 1935b: Przejście z rodziny do szkoły w życiorysach młodzieży. „Przegląd Socjologiczny”, t. 3, s. 293—308.
Szczepański J., 1973: Przykład Jana Wantuły. W: Idem: Odmiany czasu teraźniejszego. Warszawa: Książka i Wiedza, s. 218—225.
Szczepański J., 1984: Korzeniami wrosłem w ziemię. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”.
Szczepański J., 1986: Los granicznej krainy [rec. W. Szewczyk, Syndrom śląski. Katowice 1985]. „Zdanie”, nr 5, s. 26.
Szczepański J., 1988: Pisma niemieckiego pastora [rec. Ks. R. Fiedler, Tam jeszcze kęs Polactwa. Opole 1987]. „Zdanie”, nr 4—5, s. 92.
Szczepański J., 1994: Nasi luteranie [rec. E. Nowicka, M. Majewska, Obcy u siebie. Warszawa 1993]. „Nowe Książki”, nr 3, s. 55.
Szczepański J., 1996: Wola trwania. O Śląsku cieszyńskim, Zaolziu i problemach pogranicza. „Śląsk”, nr 7(9), s. 18—20.
Szczepański J., 1998a: Rodziny na Zaolziu [rec. Z pracy H. Rusek, Kulturowe wzory życia polskich rodzin na Zaolziu a asymilacja. Katowice 1997]. „Nowe Książki”, nr 1, s. 50.
Szczepański J., 1998b: Polacy z Cieszyńskiego [rec. E. Buława, Pierwsi szermierze ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim. Cieszyn 1997]. „Nowe Książki”, nr 4, s. 61.
Szczepański J., 1998c: Pogranicze polsko-czeskie [rec. K.D. Kadłubiec a kol. Polska Narodni mensina na Tesinsku v Ceske republice. Ostrava 1997]. „Przegląd Humanistyczny”, nr 4, s. 163.
Szczepański J., 1998c: [rec. W. Szeliga przy współudziale K.D. Kadłubca, Tam około Bogumina. Obrazy z życia autochtonicznej ludności północnego Zaolzia. Czeski Cieszyn 1997]. „Przegląd Humanistyczny”, nr 4, s. 163.
Szczepański J., 1998d: Mała Ojczyzna [rec. A. Kupiec, Połatane Żywobyci. Czeski Cieszyn 1997]. „Nowe Książki”, nr 1, s. 51.
Szczepański J., 1999: O zagadnieniach korzeni kulturowych. „Przegląd Humanistyczny”, nr 1, s. 1—4.
Szczepański J., 2013: Dzienniki z lat 1945—1968. Oprac., wstęp D. Kadłubiec. Ustroń: Galeria „Na Gojach”.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
