The service of ideology and the ideology of service in the diaries of activists of the Polish national movement in Cieszyn Silesia before the end of World War I
DOI:
https://doi.org/10.31261/GSS_SN.2021.12.07Keywords:
Polish national activists, national identity, memoirs, Cieszyn Silesia, ideologyAbstract
In her article, Katarzyna Szkaradnik analyses the memoirs of the pioneers of the Polish national movement in the area of Cieszyn Silesia, and also the memoirs of subsequent social, cultural, and educational activists written before the end of World War I. Szkaradnik examines these texts by focusing on the representations of the idea which the authors were spokesmen for, i.e., Polishness as a cultural legacy as well as Poland as a promised land where the people of Cieszyn Silesia
will gain due rights. The metaphors “awakening” and “rebirth” naturalized the bond between these people and Polishness, which was supposed to last thanks to, among other things, Polish religious publications, despite Silesia’s separation from so-called Motherland. In this respect, the memoirs have persuasive-didactic functions in that they help to build and strengthen the national identity. Szkaradnik examines the rhetorical strategies used by the activists (and scholars) of the said movement as well as the system of values which they propagate. The fact of the national activists’ being servants of an ideology is accompanied by their ideology of service, akin to the positivist idea of educational and economic work. Importantly, most of the authors descended from local people of humble origin and they gave up on the chance of social advancement in order to help their countrymates to attain social, political, and intellectual emancipation.
References
Bogus M., 2009: Model kariery polskiego nauczyciela na Śląsku Cieszyńskim. W: Tradycje kształcenia nauczycieli na Śląsku Cieszyńskim. Od Polskiego Seminarium Nauczycielskiego do Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Red. W. Korzeniowska, A. Mitas, A. Murzyn, U. Szuścik. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 25—42.
Bogus M., 2013: Nauczyciele szkół ludowych Śląska Cieszyńskiego w XIX i na początku XX wieku. Uwarunkowania prawne i zawodowe. Częstochowa—Czeski Cieszyn: Wydawnictwo AJD.
Bonczek A., 1930: Pamiętnik. Stonawa: Stowarzyszenie Spożywcze dla Robotników i Rolników.
Broda J., 1978: Zapiśniki chłopów śląskich. „Regiony”, nr 1, s. 58—90.
Broda J., 1997: Pamiętniki inteligencji polskiej. „Pamiętnik Cieszyński”, t. 12, s. 91—92.
Buława E., 1992: Przed powstaniem Macierzy. W: Macierz Szkolna wczoraj i dziś. Biuletyn historyczny z okazji 70. rocznicy założenia Macierzy Szkolnej w Czechosłowacji. Red. O. Matuszek. Czeski Cieszyn: ZG PZKO, s. 8—20.
Buława E., 1997: Pierwsi szermierze ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim. Cieszyn: Pro Filia.
Buzek A., 2009: Z Ziemi Piastowskiej. Wspomnienia pastora. Cieszyn: Oddział Polskiego Towarzystwa Ewangelickiego.
Bystroń J.S., 1931: Od wydawcy. W: Pamiętnik dra Andrzeja Cinciały, notariusza w Cieszynie (1825—1898). Katowice: Muzeum Śląskie, s. V—XI.
[Cinciała A.], 1931: Pamiętnik dra Andrzeja Cinciały, notariusza w Cieszynie (1825—1898). Oprac. J.S. Bystroń. Katowice: Muzeum Śląskie.
Danel R., 1988: Spłacanie długu. „Głos Ziemi Cieszyńskiej”, nr 9, s. 4.
Dawid Ł., 2005: Jedna religia, dwie poetyki. Jana Kubisza przygoda translatorska. „Napis”, seria XI, s. 231—244.
Dawid Ł., 2009: Ku nowej formacji nauczycielskiej — z badań nad „Miesięcznikiem Pedagogicznym” (1892—1939). W: Tradycje kształcenia nauczycieli na Śląsku Cieszyńskim. Od Polskiego Seminarium Nauczycielskiego do Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Red. W. Korzeniowska. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 69—83.
[Dyboski T.], 1912: Pamiętnik Czytelni Ludowej w Cieszynie 1861—1911. Na 50-lecie skreślił Tadeusz Dyboski. Cieszyn: Czytelnia Ludowa.
Gruchała J., Nowak K., 2013: Dzieje polityczne. W: Śląsk Cieszyński od Wiosny Ludów do I wojny światowej (1848—1918). Red. K. Nowak, I. Panic. Cieszyn: Starostwo Powiatowe, s. 21—164.
Gruszczyk R., 2019: Społeczeństwa obywatelskie na Śląsku Cieszyńskim pod lupą laboratorium. Portal Organizacji Pozarządowych NGO.pl. https://publicystyka.ngo.pl/spoleczenstwa-obywatelskie-na-slasku-cieszynskim-pod-lupa-laboratorium [dostęp: 10.10.2019].
Heska-Kwaśniewicz K., 1988: Pisarski zakon. Biografia literacka Gustawa Morcinka. Opole: Instytut Śląski.
Hierowski Z., 1938: Trzy pamiętniki. „Poseł Ewangelicki”, nr 15, s. 2.
Hroch M., 2020: Powstanie małych narodów w Europie Środkowej i Południowo-Wschodniej. Warszawa: Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego.
Hudzik J.P., 2011: Zrozumieć Śląsk. Różnica kulturowa i granice teorii. „Teksty Drugie”, nr 5, s. 231—243.
Janik M., 1929: Wspomnienia cieszyńskie. W: Księga o Śląsku wydana z okazji jubileuszu 35-letn[iego] istnienia „Znicza”. Red. A. Targ. Cieszyn: nakładem „Znicza”, s. 27—37.
Jarosz M., 1963: Wędrówki po ścieżkach wspomnień. Warszawa: Czytelnik.
Jasiczek H., 2016: Nasz region i regionalizm. W: Płyniesz, Olzo. Monografia kultury ludowej Śląska Cieszyńskiego. Red. D. Kadłubiec. Wyd. 2 poszerz. i uaktual. Czeski Cieszyn: Kongres Polaków w Republice Czeskiej, s. 15—22.
Kadłubiec D., 1997: Posłowie. W: E. Buława: Pierwsi szermierze ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim. Cieszyn: Pro Filia, s. 365—371.
Kirkor-Kiedroniowa Z., 1988: Wspomnienia. Cz. 2: Ziemia mojego męża. Red. A. Szklarska-Lohmannowa. Kraków—Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Koniński K.L., 1938: Pisarze ludowi. Wybór pism i studium o literaturze ludowej. T. 2. Lwów: Wieś.
Koniński K.L., 1955: Robotnik bibliofilem. Przyczynek do bibliofilstwa na Śląsku. W: Idem: Pisma wybrane. Warszawa: Pax, s. 257—263.
Kotula A., 1964: Ze „Szkoły polszczyzny”. W: Wspomnienia Cieszyniaków. Oprac. L. Brożek. Warszawa: Pax, s. 54—58.
Kotula K., 1998: Od marzeń do ich spełnienia. Wspomnienia z lat 1884—1951. Bielsko-Biała: Augustana.
Kubica G., 2011: „Chwalebna polskość”. Etyczny wymiar tożsamości śląskich działaczy narodowych (analiza narracji autobiograficznych). W: Eadem: Śląskość i protestantyzm. Antropologiczne studia o Śląsku Cieszyńskim, proza, fotografia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 33—48.
Kubisz J., 1928: Pamiętnik starego nauczyciela. Garść wspomnień z życia śląskiego w okresie budzącego się ruchu narodowego w b[yłym] Księstwie Cieszyńskim. Cieszyn: Wydawnictwo Towarzystwa Ewangelickiego.
Matusiak K., 1964: Przewrót wojskowy w Cieszynie w roku 1918. W: Wspomnienia Cieszyniaków. Oprac. L. Brożek. Warszawa: Pax, s. 230—242.
Miękina L., 1991: Współcześni wobec etosu Stalmacha. W: P. Stalmach: Pamiętniki. Cieszyn [reprint], s. IV—X.
Nycz R., 2010: Możliwa historia literatury. „Teksty Drugie”, nr 5, s. 167—184.
Pamiętnik Czytelni Ludowej w Cieszynie na Szląsku austryackim wydany z powodu 25-letniego jej jubileuszu, 1887. Cieszyn: Czytelnia Ludowa.
Pilch J., 1974: Z dawnych dziejów książki polskiej na Śląsku Cieszyńskim. „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Śląskiej”, t. 19, s. 41—44.
[Pindór J.], 1932: Pamiętnik ks. dr. Jana Pindóra. Oprac. O. Michejda. Cz. 1. Czeski Cieszyn: Towarzystwo Ewangelickie Oświaty Ludowej.
Sajko M., red., 1996: A—Z. Mała encyklopedia PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sosna W., 1998: Poczciwy żywot „kamizelkorza”. „Słowo i Myśl”, nr 3, s. 8—9.
Sosna W., 2015: Barwy luteranizmu na Śląsku Cieszyńskim. Wybór prac. Katowice: Polskie Towarzystwo Ewangelickie.
Spyra J., red., 2001: Książka, biblioteka, szkoła w kulturze Śląska Cieszyńskiego. Materiały z konferencji naukowej, Cieszyn 4—5 listopada 1999. Cieszyn: Książnica Cieszyńska.
Spyra J., 2015: Historiografia a tożsamość regionalna w czasach nowożytnych na przykładzie Śląska Cieszyńskiego w okresie od XVI do początku XX wieku. Częstochowa: Wydawnictwo Akademii im. J. Długosza.
Stalmach P., 1910: Pamiętniki. W: E. Grim: Paweł Stalmach. Jego życie i działalność w świetle prawdy. Cieszyn: Dziedzictwo bł. Jana Sarkandra, s. 129—310.
Studnicki G., 2015: Śląsk Cieszyński. Obrazy przeszłości a tożsamość miejsc i ludzi. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Szacki J., 1997: O narodzie i nacjonalizmie. „Znak”, nr 3, s. 4—31.
Szczepański J., 2013: Od Autora. W: Idem: Korzeniami wrosłem w ziemię. Ustroń: Galeria na Gojach, s. 7—8.
Szkaradnik K., 2016: Sporny charakter Zaolzia w świetle „Dziennika” Józefa Pilcha oraz innych wybranych narracji autobiograficznych. „Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, t. 16, s. 55—69.
Szkaradnik K., red., 2017: Zmieszany zapach książek i jabłek. Wybór korespondencji Jana Wantuły z lat 1899—1953. Ustroń—Katowice: Galeria na Gojach, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Wantuła J., 1918: Przemówienie w Ustroniu na wiecu ludowym w roku 1918. Kopia J. Brody, mps, Archiwum Muzeum Ustrońskiego, sygn. MU/A/159 (JB).
Wantuła J., 2003: Pamiętniki. Red. W. Sosna. Cieszyn: Macierz Ziemi Cieszyńskiej.
Zabawski W., 1934: Droga do ziemi obiecanej. Ruch narodowy na Śląsku Cieszyńskim i udział w nim ewangelików (1848—1920). Cieszyn: Księgarnia „Nowe Kresy”.
Żebrok J., 2001: Pamiętnik śląskiego nauczyciela. Oprac. J. Miękina-Pindur. Cieszyn: Macierz Ziemi Cieszyńskiej.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
