Rehabilitacja poudarowa oraz rehabilitacja afazji. Studium porównawcze międzynarodowych wytycznych
DOI:
https://doi.org/10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2020.09.19Słowa kluczowe:
udar mózgu, wytyczne, afazja, studium porównawczeAbstrakt
Choroby naczyniowo-mózgowe należą do najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Bułgaria nie jest w tej kwestii wyjątkiem. Po przebytym udarze znaczna liczba Bułgarów i Bułgarek zmaga się z nieustępującymi zaburzeniami komunikacji, a zwłaszcza z afazją. W artykule dokonano przeglądu wiodących, międzynarodowych wytycznych określających leczenie oraz rehabilitację osób po przebytym udarze mózgu. W szczególności skupiono się na porównaniu wytycznych stosowanych obecnie w Bułgarii z tymi funkcjonującymi w innych krajach Europy, w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i Nowej Zelandii. Jak się okazuje, wytyczne bułgarskie – oparte na prewencji, diagnostyce oraz leczeniu chorób naczyniowo-mózgowych – obejmują przede wszystkim leczenie farmakologiczne. Znajduje to odbicie w standardach przyjętych w innych krajach. Istotną funkcję pełni także szeroka gama testów w różnych językach stosowana w leczeniu afazji poudarowej.
Bibliografia
Александрова, Б., Терзиева, М., Tърнев, И., & Мавлов, Л. (1995). Превод и адаптация на Тест на Гудглас и Каплан – Бостън, Протокол за изследване и диагноза на афазиите. София.
[Alexandrova, B., Terzieva, M., Turnev. I., & Mavlov, L. (1995). Test of Goodglass and Kaplan Translation and Adaptation – Boston Diagnostic Aphasia Examination. Sofia.]
Berthier, M.L., & Pulvermuller, F. (2011). Neuroscience insights improve neurorehabilitation of post stroke aphasia. Nature Reviews Neurology, 7(2), 86–97.
Brookshire, R., & Nicolas, L. (1993). Discourse Comprehension Test. Tucson, AZ: Communication Skills Builders.
Brookshire, C.E., Conway, T., Pompon, R.H., Oelke, M., & Kendall, D.L. (2014). Effects of intensive phonomotor treatment on reading in eight individuals with aphasia and phonological alexia. American Journal of Speech-Language Pathology, 23(2), 300–S311. https://doi.org/10.1044/2014_AJSLP-13-0083.
Centre for Clinical Research Excellence in Aphasia Rehabilitation (2014). Australian aphasia rehabilitation pathway. Brisbane, Australia. http://www.aphasiapathway.com.au/flux-content/aarp/pdf/Aphasia-Rehabilitation-Best-Practice-Statements-15042015-COMPREHENSIVE-BMJ-Supplfile-b.pdf.
Cocquyt, E.-M., DeLey, L., Santens, P., Van Borsel, J., & De Letter, M. (2017). The role of the right hemisphere in the recovery of stroke-related aphasia: A systematic review. Journal of Neurolinguistics, 44, 68–90.
Cotelli, M., et al. (2020). Effectiveness of language training and non-invasive brain stimulation on oral and written naming performance in Primary Progressive Aphasia: A meta-analysis and systematic review. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 108, 498–525. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2019.12.003.
Craig, H.K., et al. (1993). Quantifying connected speech sample of adults with chronic severe aphasia. Aphasiology, 7, 155–163.
Cherney, L.R. (2008). Cortical stimulation and aphasia: The state of the science. Perspectives on Neuropsychology and Neurogenic Speech and Language Disorders, 18(1), 33–39.
Cherney, L.R., Halper, A.S., Holland, A.L., & Cole, R. (2008). Computerized script training for aphasia: preliminary results. American Journal of Speech-Language Pathology, 17(1), 19–34. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2008/003).
Davis, L.A., & Thompson Stanton, S. (2005). Semantic Feature Analysis as a Functional Therapy Tool. Contemporary Issues in Communication Science and Disorders, 32(Fall), 85–92.
DeLong, C., Nessler, C., Wright, S., & Wambaugh, J. (2015). Semantic feature analysis: Further examination of outcomes. American Journal of Speech-Language Pathology, 24(4), S864–S879. https://doi.org/10.1044/2015_AJSLP-14-0155.
Edmonds, L.A., & Kiran, S. (2006). Effect of semantic naming treatment on crosslinguistic generalization in bilingual aphasia. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 49(4), 729–748. https://doi.org/10.1044/1092-4388(2006/053).
Efstratiadou, E.A., Papathanasiou, I., Holland, R., Archonti, A., & Hilari, K. (2018). A systematic review of semantic feature analysis therapy studies for aphasia. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 61(5), 1261–1278. https://doi.org/10.1044/2018_JSLHR-L-16-0330.
Eisenson, J. (1994). Examining for aphasia (3rd ed). Austin, TX: Pro-Ed, Inc.
Ellis, Ch., Zhao, Y., & Egede, L.E. (2010). Depression and increased risk of death in adults with stroke. Journal of Psychosomatic Research, 68(6), 545–551.
European Commission (2019). Bulgaria: Country health profile 2019. https://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/bulgaria-country-health-profile-2019_34781ac1-en.
European Stroke Organisation (ESO). (2008). Guidelines for management of ischaemic stroke and transient ischaemic attack 2008. Cerebrovascular Diseases, 25(5), 457–507. http://doi.org/10.1159/000131083.
Fitch-West, J., & Sands, E. (1987). Bedside evaluation and screening test of aphasia (2nd ed.). Austin, TX: Pro-Ed, Inc.
Flowers, H.L., Skoretz, S.A., & Silver, F.L. (2016). Post stroke aphasia frequency, recovery, and outcomes: A systematic review and meta-analysis. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 97(12), 2188–2201.
Frattali, C., Thompson, C., Holland, A., Wohl, C., & Ferketic, M. (1995). American Speech-language-Hearing Association. Functional assessment of communication skills for adults. Rockville, MD: ASHA.
Galletta, E.E., Conner, P., Vogel-Eyny, A., & Marangolo, P. (2016). Use of tDCS in aphasia rehabilitation: A systematic review of the behavioral interventions implemented with noninvasive brain stimulation for language recovery. American Journal of Speech-Language Pathology, 25(4S), S854–S867. https://doi.org/10.1044/2016_AJSLP-15-0133.
Goodglass, H., Kaplan, E., & Weintraub, S. (1983). Boston diagnostic aphasia examination. Philadelphia: Lea & Febinger.
Goodglass, H., Kaplan, E., & Barresi, B. (2000). Boston diagnostic aphasia examination (3rd ed.). Philadelphia: Lea & Febinger.
Hebert, D., et al. (2016). Canadian stroke best practice recommendations: Stroke rehabilitation practice guidelines, update 2015. International Journal of Stroke, 11(4), 459–484. http://doi.org/10.1177/1747493016643553.
Helm-Estabrooks, N. (1992). Aphasia diagnostic profiles. Austin, TX: Pro-Ed, Inc.
Helm-Estabrooks, N. (2001). Cognitive linguistic quick test. San Antonio, TX: The Psychological Corporation.
Helm-Estabrooks, N., Ramsberger, G., Morgan, A.R., & Nicholas, M. (1989). BASA: Boston assessment of severe aphasia. Chicago: Riverside Publishing Company.
Hemphill III, J.C., et al. (2015). Guidelines for the management of spontaneous intracerebral hemorrhage: A guideline for healthcare professionals from the American Heart Association / American Stroke Association. Stroke, 46(7), 2032–2060. http://doi.org/10.1161/STR.0000000000000069.
Hinckley, J. (2002). Outcomes of intensive aphasia treatment. Perspectives on Neuropsychology and Neurogenic Speech and Language Disorders, 12(1), 39–40.
Hinckley, J.J., & Bartels-Tobin, L. (2007). Assessment of aphasia. In: A.F. Johnson, & Jacobson, B.H. (eds.), Medical Speech-Language Pathology. A Practitioner’s Guide (2nd ed., pp. 53–60). Thieme.
Holland, A., Frattali, C., & Fromm, D. (1999). Communicative activities of daily living. CADL 2. Austin, TX: Pro-ed. Inc.
Horner, J., Norman, M.L., & Ripich, D.N. (2007). Dementia: Diagnostic approaches and current taxonomies. In: A.F. Johnson, & B.H. Jacobson (eds.), Medical Speech-Language Pathology. A Practitioner’s Guide (2nd ed., pp. 94–110). Thieme.
Kay, J., Lesser, R., & Coltheart, M. (1992). Psycholinguistic assessments of language processing in aphasia. East Sussex, UK: Psychology Press.
Keenan, J., & Brassell, E. (1975). Aphasia language performance scales. Murfressboro, TN: Pinnacle Press.
Kendall, D.L., Moldestad, M.O., Allen, W., Torrence, J., & Nadeau, S.E. (2019). Phonomotor versus semantic feature analysis treatment for anomia in 58 persons with aphasia: A randomized controlled trial. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 62(12), 4464–4482. https://doi.org/10.1044/2019_JSLHR-L-18-0257.
Kertesz, A. (1982). Western aphasia battery. San Antonio, TX: Psychological Corporation.
Kiran, S., & Johnson, L. (2008). Semantic complexity in treatment of naming deficits in aphasia: evidence from well-defined categories. American Journal of Speech-Language Pathology, 17(4), 389–400. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2008/06-0085).
Kiran, S., Sandberg, C., Gray, T., Ascenso, E., & Kester, E. (2013). Rehabilitation in bilingual aphasia: evidence for within- and between-language generalization. American Journal of Speech -Language Pathology, 22(2), S298–S309. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2013/12-0085).
Kurland, J., Stanek 3rd, E. J., Stokes, P., Li, M., & Andrianopoulos, M. (2016). Intensive language action therapy in chronic aphasia: A randomized clinical trial examining guidance by constraint. American Journal of Speech-Language Pathology, 25(4S), S798–S812. https://doi.org/10.1044/2016_AJSLP-15-0135.
Lomas, J., et al.(1989). The communicative effectiveness index: Development and psychometric evaluation of a functional communication measure for adult aphasia. Journal of Speech and Hearing Disorders, 54, 113–124.
Lorenzen, B., & Murray, L.L. (2008). Bilingual aphasia: a theoretical and clinical review. American Journal of Speech-Language Pathology, 17(3), 299–317. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2008/026).
McNeil, M.R., & Prescott, T.E. (1978). Revised token test. Austin, TX: Pro-Ed, Inc.
Миланов, И., Стаменова, П., & Касо, В. (2018). Национален консенсус за профилактика, диагноза и лечение на мозъчносъдoвите заболявания. По инициатива на Българското дружество по неврология. Българска Неврология, 19(1), 1–32. [Milanov, I., Stamenova, P., & Caso, V. (2018). Bulgarian National Guideline for Prevention, Diagnostics and Treatment of Cerebrovascular Diseases. Bulgarian Neurology, 19(1), 1–32.]
Миланов, И., & Стаменова, П. (2020). Национален консенсус за профилактика, диагноза и лечение на мозъчносъдoвите заболявания. [Milanov, I., & Stamenova, P. (2020). Bulgarian National Guideline for Prevention, Diagnostics and Treatment of Cerebrovascular Diseases. Revised Unpublished Version] http://www.nevrologiabg.com/wp-content/uploads/2018/03/Consensus-Stroke-2020_BG.pdf.
Myint, P.K., Staufenberg, E.F.A., & Sabanathan, K. (2006). Post-stroke seizure and post-stroke epilepsy. Postgraduate Medical Journal, 82(971), 568–572.
Nasreddine, Z.S., et. al. (2005). The montreal cognitive assessment, MoCA: a brief screening tool for mild cognitive impairment. Journal of the American Geriatrics Society, 53(4), 695–699. http://doi.org/10.1111/j.1532-5415.2005.53221.x
National Stroke Foundation (2019). Clinical guidelines for stroke management. Melbourne, Australia.
Nicholas, L., & Brookshire, R. (1993). A System for quantifying the informativeness and efficiency of connected speech in adults with aphasia. Journal of Speech and Hearing Research, 36, 338–350.
Norman, M.L., Horner, J., & Ripich, D.N. (2007). Dementia: Communication impairments and management. In: A.F. Johnson, & B.H. Jacobson (eds.), Medical Speech-Language Pathology. A Practitioner’s Guide (2nd ed., pp. 110–129). New York, Stuttgart: Thieme.
Orlikoff, R.F., Schiavetti, N., & Metz, D.E. (2015). Evaluating research in communication disorders (7th ed.). Boston: Pearson.
Plowman, E., Hentz, B., & Ellis, Ch. (2012). Post-stroke Aphasia Prognosis: A review of patient-related and stroke-related factors. Journal of Evaluation in Clinical Practice, 18(3), 689–694.
Poeck, K., Huber, W., & Willmes, K. (1989). Outcome of intensive language treatment in aphasia. Journal of Speech and Hearing Disorders, 54(3), 471–479. https://doi.org/10.1044/jshd.5403.471.
Prutting, C., & Kirchner, D. (1983). Applied pragmatics. In: T. Gallagher, & C. Prutting (eds.), Pragmatic assessment and intervention issues in language (pp. 28–64). San Diego, CA: College-Hill Press.
Raven, J. (1976). Coloured progressive matrices. Los Angeles, CA: Western Psychological Services.
Rider, J.D., Wright, H.H., Marshall, R.C., & Page, J.L. (2008). Using semantic feature analysis to improve contextual discourse in adults with aphasia. American Journal of Speech-Language Pathology, 17(2), 161–172. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2008/016).
Robinson, R.G., & Jorge, R.E. (2016). Post-stroke depression: A review. American Journal of Psychiatry, 173(3), 221–231.
Royal College of Physicians. (2016). National clinical guideline for stroke (5th ed.). London, UK.
Saffran, E., Berndt, R., & Schwartz, M. (1989). The quantitative analysis of agrammatic production: Procedure and data. Brain and Language, 37, 440–479.
Schuell, H. (1965). The Minnesota test for differential diagnosis of aphasia. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press.
Sklar, M. (1983). Sklar aphasia scale revised. Los Angeles, CA: Western Psychological Services.
Stalpaert, J., et al. (2020). Language and speech markers of primary progressive aphasia: A systematic review. American Journal of Speech-Language Pathology, 29(4), 2206–2225. http://doi.org/10.1044/2020_AJSLP-20-00008
Stroke Foundation of New Zealand and New Zealand Guidelines Group. (2010). Clinical Guidelines for Stroke Management 2010. Wellington, NZ.
Taylor-Goh, S. (ed.). (2005). royal college of speech & language therapists clinical guidelines: 5.12 aphasia (pp. 97–110). Speechmark.
Terrell, B., & Ripich, D. (1989). Discourse competence as a variable in intervention. Seminars in Speech and Language, 10(4), 282–297.
Vogel, A.P., Maruff, P., & Morgan, A.T. (2010). Evaluation of communication assessment practices during the acute stages post stroke. Journal of Evaluation in Clinical Practice, 16, 1183–1188.
Wambaugh, J.L., Mauszycki, S., Cameron, R., Wright, S., & Nessler, C. (2013). Semantic feature analysis: incorporating typicality treatment and mediating strategy training to promote generalization. American Journal of Speech-Language Pathology, 22(2), S334–S369. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2013/12-0070).
West, J.F., Sands, E.S., & Ross-Swain, D. (1998). Bedside evaluation screening test for aphasia (2nd ed.). Pro-ed. Inc.
Wilssens, I., et al. (2015). Constraint-induced aphasia therapy versus intensive semantic treatment in fluent aphasia. American Journal of Speech-Language Pathology, 24(2), 281–294. https://doi.org/10.1044/2015_AJSLP-14-0018.
Winstein, C.J., et al. (2016). Guidelines for adult stroke rehabilitation and recovery: A guideline for healthcare professionals from the American Heart Association / American Stroke Association. Stroke, 47(6), e98–e169. http://doi.org/10.1161/STR.0000000000000098.
Yorkston, K., & Beukelman, D. (1980). An analysis of connected speech samples of aphasic and normal speakers. Journal of Speech and Hearing Disorders, 45, 27–36.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
