Programowanie języka polskiego u dzieci dwujęzycznych
DOI:
https://doi.org/10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2021.10.02.03Słowa kluczowe:
bilingwizm (dwujęzyczność), programowanie języka, metody uczenia dzieci języków obcychAbstrakt
Spowodowane migracjami coraz częstsze zjawisko dwu- lub wielojęzyczności w polskich szkołach czy też wśród Polonii stawia przed nauczycielami języka polskiego nie lada wyzwanie – spojrzenia na język funkcjonalnie oraz uczenia go w sposób komunikacyjny. Nauczycielowi edukacji wczesnoszkolnej lub poloniście może pomóc logopeda, mający umiejętność budowania, odbudowywania i rozwijania kompetencji językowej i komunikacyjnej dzieci, w których przypadku trudności w opanowaniu języka są wynikiem interferencji dwóch czy nawet trzech systemów językowych lub wynikają z zaburzeń mowy. Użyteczne w tym działaniu mogą okazać się również metody glottodydaktyczne, skuteczne w „programowaniu języka”. Artykuł jest przeglądem metod i technik, które są używane w nauczaniu języka polskiego jako obcego dzieci obcokrajowców lub polskich dzieci dwujęzycznych w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym i które mogą być wykorzystywane w terapii dzieci z opóźnionym rozwojem mowy. W artykule zostały zaprezentowane także opracowane przez autorkę przykładowe ćwiczenia gramatyczne służące opanowaniu fleksji nominalnej i werbalnej i rozwijające sprawności receptywne i produktywne.
Bibliografia
Arabski, J. (1996). O przyswajaniu języka drugiego (obcego). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Achtelik, A., Niesporek-Szamburska, B. (2009). Bawimy się w polski 1. Katowice: Śląskie Centrum Edukacji Regionalnej.
Bloomfield, L. (1963). Language. New York: Holt, Rinehart, and Winston.
Brzeziński, J. (1987). Nauczanie języków obcych dzieci. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Cieszyńska-Rożek, J. (2018). Rozwój systemu językowego dzieci bilingwalnych. W: E. Czaplewska (red.), Logopedia Międzykulturowa (s. 132–149). Gdańsk: Harmonia Universalis.
Ciszewska-Psujek, U. (2018). Metody glottodydaktyczne w rozwijaniu kompetencji gramatycznej dzieci objętych terapią logopedyczną. W: A. Domagała, U. Mirecka (red.), Metody terapii logopedycznej (s. 245–259). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Czaplewska, E. (2018). Rola logopedii we współczesnych społeczeństwach wielokulturowych. W: E. Czaplewska (red.), Logopedia Międzykulturowa (s. 261–281). Gdańsk: Harmonia Universalis.
De Houwer, A. (2009). Bilingual first language acquisition. Bristol-Buffalo, NY: Multilingual Matters.
Domagała, A., Mirecka, U. (red.), (2018). Metody terapii logopedycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Gębal, P., Miodunka, W.T. (2020). Dydaktyka i metodyka nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grabias, S. (2012). Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego. W: S. Grabias, Z.M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy (s. 15–72). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Janowska, I. (2011). Podejście zadaniowe do nauczania i uczenia się języków obcych. Na przykładzie języka polskiego jako obcego. Kraków: Universitas.
Klein, W. (2007). Przyswajanie drugiego języka: proces przyswajania języka. Tłum. J. Okuniewski. W: I. Kurcz (red.), Psychologiczne aspekty dwujęzyczności (s. 89–142). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Komorowska, H. (2001). Metodyka nauczania języków obcych. Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
Kondrat, D. (2015). Metody pracy z dziećmi w przedszkolu. Języki Obce w Szkole. Nauczanie Języków w Przedszkolu, 1, 71–76, http://jows.pl/content/metody-pracy-z-dziecmi-w-przedszkolu?page=show, [data dostępu: 23.05.2017].
Kowalewska, M. (2011). Jak skutecznie uczyć dziecko języka polskiego jako obcego/drugiego? W: D. Cieślikowska (red.), Edukacja dla integracji. O doświadczeniach, pomysłach, działaniach praktycznych w wielokulturowych klasach (s. 44–75). Kraków: Stowarzyszenie Willa Decjusza.
Kurcz, I. (1992). Język a psychologia. Podstawy psycholingwistyki. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Kurcz, I. (2000). Psychologia języka i komunikacji. Warszawa: Scholar.
Laskowski, R. (2009). Język w zagrożeniu. Przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu. Kraków: Universitas.
Lipińska, E. (2003). Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lipińska, E. (2006). Przyswajanie języka pierwszego a uczenie się języka obcego/drugiego. W: A. Seretny, E. Lipińska (red.), Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego (s. 19–28). Kraków: Universitas.
Lipińska, E., Seretny, A. (2003). ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego. Kraków: Universitas.
Maciocha, A. (2013). Podejście zadaniowe na tle innych metod w glottodydaktyce. Kwartalnik Polonicum, 1, 42–49.
Majewska-Tworek, A., Tarkowski, Z. (2018). Terapia logopedyczna dziecka dwujęzycznego. W: A. Domagała, U. Mirecka (red.), Metody terapii logopedycznej (s. 261–286). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Majewska-Wójcik, A., Smoleń-Wawrzusiszyn, M. (2015). Z Anią przez Polskę. Lublin–Chicago: Kenbooks.
Makarski, W. (1999). Baw się z nami. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Michalewska, M.T. (1991). Polszczyzna osób bilingwalnych w Zagłębiu Ruhry w sytuacji oficjalnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Mikielewicz, R., Weislo, A. (2003). Uczymy się świata po polsku (cz. 1). Warszawa: Wspólnota Polska.
Miodunka, W.T. (2003). Bilingwizm polsko-portugalski w Brazylii. W stronę lingwistyki humanistycznej. Kraków: Universitas.
Miodunka, W.T. (2010). Polszczyzna jako język drugi. Definicja języka drugiego. W: J. Gruchała, H. Kurek (red.), Silva rerum philologicarum. Studia ofiarowane Profesor Marii Strycharskiej-Brzezinie z okazji Jej jubileuszu (s. 233–245). Kraków: Universitas.
Młyński, R. (2010). Obraz rodziny w wypowiedziach bilingwalnego chłopca. W: M. Michalik, A. Siudak (red.), Zagadnienia mowy i myślenia (s. 219–232). Kraków: Collegium Columbinum (Nowa Logopedia, t. 1).
Młyński, R. (2012). Dwujęzyczność dziecięca w perspektywie glottodydaktyki i logopedii. Próba syntezy. W: M. Michalik, A. Siudak, Z. Orłowska-Popek (red.), Diagnoza różnicowa zaburzeń komunikacji językowej (s. 93–111). Kraków: Collegium Columbinum (Nowa Logopedia, t. 3).
Pelc, T. (1997). Teraz polski. Gry i ćwiczenia komunikacyjne. Podręcznik dla nauczycieli języka polskiego jako obcego. Łódź: WING.
Pomykałło, A. (2008). ABC po polsku. Warszawa: Stowarzyszenie Vox Humana.
Ptak, M., Tyl, E. (2016). Ania w przedszkolu (cz. 1). Chicago: Kenbooks.
Rabiej, A. (2009). Lubię polski! (cz. 1 i 2). Kraków: Fogra.
Rabiej, A. (2010). Lubię polski! (cz. 2). Kraków: Fogra.
Rokita-Jaśkow, J. (2015). Spór o metodę, czyli jak najlepiej uczyć dzieci języków obcych. Języki Obce w Szkole. Nauczanie Języków w Przedszkolu, 1, 31–35, http://jows.pl/content/spor-o-metode-czylijak-najlepiej-uczyc-dzieci-jezykow-obcych [data dostępu: 23.05.2017].
Rubak, A. (2013). Metodyka nauczania języka angielskiego w kształceniu zintegrowanym. Języki Obce w Szkole. Nauczanie Języków w Przedszkolu, 1, 198–103, http://jows.pl/content/metodyka-nauczania-j%C4%99zyka-angielskiego-w-kszta%C5%82ceniu-zintegrowanym?page=show [data dostępu: 23.05.2017].
Stempek, I., Grudzień, M., Kuc, P. (2016). Polski krok po kroku. Junior. Seria podręczników do nauki języka polskiego jako obcego. Kraków: Glossa.
Tarkowski, Z., Wiewióra, D. (2017). Bilingwizm a rozwój mowy dziecka. W: Studia logopedycznolingwistyczne. Księga jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin Profesora Edwarda Łuczyńskiego (s. 109–131). Gdańsk: Harmonia Universalis.
Weinreich, U. (1964). Languages in contact findings and problems. London–Hague–Paris: Mouton.
Wodniecka, Z., Mieszkowska, K., Durlik, J., Haman, J. (2018). Kiedy 1 + 1 ≠ 2, czyli jak dwujęzyczni przyswajają i przetwarzają język(i). W: E. Czaplewska (red.), Logopedia międzykulturowa (s. 92–131). Gdańsk: Harmonia Universalis.
Wróblewska-Pawlak, K. (2004). Język – tożsamość – imigracja. O strategiach adaptacyjnych Polaków zamieszkałych we Francji w latach osiemdziesiątych XX wieku. Warszawa.
Wróblewska-Pawlak, K. (2013). Naturalna dwujęzyczność, czyli o dwujęzycznym wychowaniu dzieci. Języki Obce w Szkole, 1, 88–97, http://jows.pl/sites/default/files/Wr%C3%B3blewska-Pawlak.pdf [data dostępu: 02.03.2021].
Żydek-Bednarczuk, U. (2002). Sprawność językowa we współczesnej edukacji polonistycznej. W: H. Synowiec (red.), W kręgu dydaktyki języka i literatury polskiej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Edwardowi Polańskiemu (s. 119–126). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Żydek-Bednarczuk, U. (2007). Bilingwizm w badaniach glottodydaktycznych, społecznych i kulturowych. W: J. Tambor, A. Achtelik (red.), Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego (s. 223–237). Katowice: Gnome.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
