Słownictwo w zaburzeniach należących do spektrum autyzmu. Część 2: Charakterystyka jakościowa – kategoria rzeczy i zdarzeń
DOI:
https://doi.org/10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2022.11.01.04Słowa kluczowe:
autyzm, kategoria semantyczna, rzeczownik, czasownikAbstrakt
Artykuł jest drugą częścią studium poświęconego słownictwu w zaburzeniach należących do spektrum autyzmu i obejmuje charakterystykę jakościową słownictwa, a dokładnie jego aspektu treściowego. Autorka po krótkim przedstawieniu założeń teoretycznych i metodologicznych przechodzi do scharakteryzowania kategorii rzeczy i zdarzeń oraz odpowiadających im wykładników leksykalnych: rzeczowników i czasowników. Z analizy materiału badawczego, czyli odpowiednio wybranej literatury przedmiotu, wyłania się wniosek, że w języku osób z autyzmem, tak jak w języku osób o typowym rozwoju językowym, kategorie rzeczy i zdarzeń są wyraźnie reprezentowane. Występują analogie, podobieństwa, ale także różnice w obrębie określonych podkategorii semantycznych i wykładników leksykalnych. Wyniki badań są wysoce zróżnicowane, a przyczyny tego zróżnicowania autorka stara się wyjaśnić. Określa, także w jaki sposób przeprowadzona analiza wytycza drogę do dalszych studiów nad słownikiem w autyzmie.
Bibliografia
Asperger, H. (1944/2005). „Psychopatia autystyczna” okresu dzieciństwa [footnotes and transl. U. Firth]. In: Autyzm i zespół Aspergera (pp. 49–115). Ed. U Frith. Transl. B. Godlewska. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Bang, J., Burns, J., & Nadig, A. (2012). Brief report: Conveying subjective experience in conversation: Production of mental state terms and personal narratives in individuals with high functioning autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(7), 1772–1738. https://doi.org/10.1007/s10803-012-1716-4.
Baron-Cohen, S. (1995). Mindblindness: An essay on autism and theory of mind. Cambridge Mass.: The MIT Press.
Baron-Cohen, S., & Ring, H. (1994). A model of the mindreading system: Neuropsychological and neurobiological perspectives. In: C. Lewis, P. Mitchell (eds.), Children’s early understanding of mind: Origins and development (pp. 183–207). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Baron-Cohen, S., Leslie, A.M., & Frith, U. (1986). Mechanical, behavioural and intentional understanding of picture stories in autistic children. British Journal of Developmental Psychology, 4(2), 113–125.
Boorse, J., et al. (2019). Linguistic markers of autism in girls: evidence of a “blended phenotype” during storytelling. Molecural Autism, 10(1). https://molecularautism.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13229-019-0268-2 [access: 31.03.2021].
Brown, B.T., Morris, G., Nida, R.E., & Baker-Ward, L. (2012). Brief report: Making experience personal: Internal states language in the memory narratives of children with and without Asperger’s disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42(3), 441–446. https://doi.org/10.1007/s10803-011-1246-5.
Capps, L., Losh, M., & Thurber, Ch. (2000). “The frog ate the bug and made his mouth sad”. Narrative competence in children with autism. Journal of Abnormal Child Psychology, 28(2), 193–204. https://doi.org/10.1023/a:1005126915631.
Charman, T., Drew, A., Baird, C., & Baird, G., (2003). Measuring early language development in preschool children with autism spectrum disorder using the MacArthur Communicative Development Inventory (Infant Form). Journal of Child Language, 30(1), 213–236.
Colle, L., Baron-Cohen, S., Wheelwright, S., & Lely, H.K.J. van der (2008). Narrative discourse in adults with high-functioning autism or Asperger syndrome. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38, 28–40. https://doi.org/10.1007/s10803-007-0357-5.
Corbett, G.G. (2012). Number. Cambridge: Cambridge University Press.
Crandall, M., McDaniel, J., Watson, L.R., & Yoder, P.J. (1990). The relation between early parent verb input and later expressive verb vocabulary in children with autism spectrum disorder. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 20(1), 1787–1797, https://doi.org/10.1044/2019_JSLHR-L-18-0081.
Douglas, S. (2012). Understanding actions, states, and events: Verb learning in children with autism. Berlin: De Gruyter Mouton.
Fernandes, F.D.M., Amato, C.A.H., & Molini-Avejonas, D.R. (2011). Language assessment in autism. In: M.-R. Mohammadi (ed.), A comprehensive book on autism spectrum disorders (pp. 3–22). Rijeka: InTech.
Haebig, E., Jiménez, E., Cox, C.R., & Hills, T.T. (2020). Characterizing the early vocabulary profiles of preverbal and minimally verbal children with autism spectrum disorder. Autism: The International Journal of Research and Practice, 27(7). https://doi.org/10.1177/1362361320973799.
Hobson, P., & Lee, A. (1989). Emotion-related and abstract concepts in autistic people: Evidence from the British Picture Vocabulary Scale. Journal of Autism and Developmental Disorders, 19(4), 601–623. https://doi.org/10.1007/BF02212860.
Hrycyna, E. (2021). Słownictwo w zaburzeniach należących do spektrum autyzmu. Część 1: kierunki, obszary i metody badań. Logopedia Silesiana, 10(1), 1–35. https://doi.org/10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2021.10.01.09.
Jiménez, E., Haebig, E., & Hills, T.T. (2020). Identifying areas of overlap and distinction in early lexical profiles of children with autism spectrum disorder, late talkers, and typical talkers. Journal of Autism and Developmental Disorders, 6. https://link.springer.com/article/10.1007/s10803-020-04772-1#citeas [access: 31.03.2021].
Kanner, L. (1943). Autistic disturbances of affective contact. Nervous Child, 2, 217–250.
Kelley, E., Paul, J.J., Fein, D., & Naigles, L.R. (2006). Residual language deficits in optimal outcome children with a history of autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 36, 807–828. https://doi.org/10.1007/s10803-006-0111-4.
Korendo, M. (2013). Językowa interpretacja świata w wypowiedziach osób z zespołem Aspergera. Kraków: Omega Stage Systems – Jędrzej Cieszyński.
Li, B., Bos, M.G.N., Stockmann, L., Rieffe, C. (2020). Emotional functioning and the development of internalizing and externalizing problems in young boys with and without autism spectrum disorder. Autism 24(1), 200–210. https://doi.org/ 10.1177/1362361319874644.
Losh, M., & Capps, L. (2003). Narrative ability in high-functioning children with autism and Asperger’s syndrome. Journal of Autism and Developmental Disorders, 33(3), 239–251. https://doi.org/10.1023/a:1024446215446.
Müller, E., & Schuler, A. (2006). Verbal marking of affect by children with Asperger syndrome and high functioning autism during spontaneous interactions with family members. Journal of Autism and Developmental Disorders, 36, 1089–1100. https://doi.org/10.1023/a:1024446215446.
Menyuk, P., & Quill, K. (1985). Semantic problems in autistic children. In: E. Shopler, G. Mesibov (eds.), Communication problems in autism (pp. 127–144). New York: Springer Science+Business Media.
Nowosad-Bakalarczyk, M. (2018). Kategoria ilości i jej wykładniki we współczesnej polszczyźnie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Panasiuk, J., & Kaczyńska-Haładyj, M. (2015). Postępowanie logopedyczne w przypadku osób dorosłych z zespołem Aspergera. W: S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (eds.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego (pp. 517–554). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Parish-Morris, J. (2011). Relational vocabulary in preschoolers with autistic spectrum disorder: The role of dynamic spatial concepts and social understanding. [Philadelphia]: Temple University. [Unpublished doctoral dissertation] https://scholarshare.temple.edu/handle/20.500.12613/2099 [access: 31.03.2021].
Podsiad, A. (2001). Słownik pojęć i terminów filozoficznych. Warszawa: Pax.
PWN. (s.a.). Substancja. In: Encyklopedia PWN. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/substancja;3980972.html [access: 5.10.2021].
Rescorla, L.A., & Safyer, P. (2013). Lexical composition in children with autism spectrum disorder (ASD). Journal of Child Language, 40(1), 47–68. https://doi.org/10.1017/S0305000912000232.
Rumpf, A.-L., Kamp-Becker, I., Becker, K., & Kauschke, C. (2012). Narrative competence and internal state language of children with Asperger syndrome and ADHD. Research in Developmental Disabilities, 33, 1395–1407. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2012.03.007.
Sah, W., & Torng, P. (2016). Production of mental state terms in narratives of Mandarin-speaking children with autism spectrum disorder. Clinical Linguistics & Phonetics, 31(2), 174–179. http://dx.doi.org/10.1080/02699206.2016.1219920.
Siller, M., Swanson, M.R., Serlin G., & Teachworth, A.G. (2014). Internal state language in the storybook narratives of children with and without autism spectrum disorder: Investigating relations to theory of mind abilities. Research in Autism Spectrum Disorders, 8, 589–596. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2014.02.002.
Szadura, J. (2017). Czas jako kategoria językowo-kulturowa w polszczyźnie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Tager-Flusberg, H. (1992). Autistic children’s talk about psychological states: Deficits in the early acquisition of a theory of mind. Child Development, 63, 161–172. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1992.tb03604.x.
Tager-Flusberg, H. (1993). What language reveals about the understanding of minds in children with autism. In: S. Baron-Cohen, H. Tager-Flusberg, D.J. Cohen (eds.), Understanding other minds: Perspectives from autism. Oxford: Oxford University Press.
Tager-Flusberg, H. (1995). “Once upon a ribbit”: Stories narrated by autistic children. British Journal of Developmental Psychology, 13, 45–59. https://doi.org/10.1111/j.2044-835X.1995.tb00663.x.
Tager-Flusberg, H., et al. (1990). A longitudinal study of language acquisition in autistic and Down syndrome children. Journal of Autism and Developmental Disorders, 20, 1–21.
Tek, S., Mesite, L., Fein, D., & Naigles, L. (2014). Longitudinal analyses of expressive language development reveal two distinct language profiles among young children with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 44(1), 75–89. https://doi.org/10.1007/s10803-013-1853-4.
Urban, A. (2019). Ocena językowych i komunikacyjnych możliwości dziecka z autyzmem na podstawie wybranych narzędzi diagnostycznych. Studium przypadku. Logopedia, 48(2), 421–447. https://doi.org/10.24335/fnav-jr93.
Villiers, J.G. de, & Pyers, J.E. (2002). Complements to cognition: A longitudinal study of the relationship between complex syntax and false-belief-understanding. Cognitive Development, 17, 1037–1060.
Weismer, S.E., et al. (2011). Lexical and grammatical skills in toddlers on the autism spectrum compared to late talking toddlers. Journal of Autism and Developmental Disorders, 41(8), 1065–1075. https://doi.org/10.1007/s10803-010-1134-4.
Williams, T.I. (1993). Brief report: Vocabulary development in an autistic boy. Journal of Autism and Developmental Disorders, 23(1), 185–191.
Ziatas, K., Durkin, K., & Pratt, Ch., (2003). Differences in assertive speech acts produced by children with autism, Asperger syndrome, specific language impairment, and normal development. Development and Psychopathology, 15(1), 73–94. https://10.1017/s0954579403000051.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
