Kierunki odkształceń grupy spółgłoskowej [st] w mowie dzieci ze specyficznym zaburzeniem językowym
DOI:
https://doi.org/10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2022.11.01.02Słowa kluczowe:
specyficzne zaburzenie językowe, procesy fonetyczno-fonologiczne, grupa spółgłoskowa, rozwój mowy, speech developmentAbstrakt
Celem przedstawionej analizy jest ukazanie tendencji artykulacyjnych odkształceń grupy spółgłoskowej [st] w mowie dzieci ze specyficznym zaburzeniem językowym (SLI). Materiał badawczy obejmował 30 wyrazów zawierających grupę [st] w trzech pozycjach wyrazowych. Grupę badawczą stanowiło 8 dzieci (2 dziewczynki i 6 chłopców) z diagnozą SLI w wieku od 4 do 5 lat. Wyrazy analizowano pod kątem obecności takich procesów fonetyczno-fonologicznych, jak: wzmocnienie artykulacyjne, osłabienie artykulacyjne, redukcja, metateza, epenteza, rozszczepienie artykulacji itp. W artykule w sposób syntetyczny przedstawiono proces rozwoju grup spółgłoskowych w ontogenezie mowy.
Bibliografia
Benni, T. (1964). Fonetyka opisowa języka polskiego. Wrocław: Ossolineum.
Binkuńska, E. (2019). Tendencje rozwojowe artykulacji głosek szczelinowych i zwarto-szczelinowych w grupach CCV-, -VCC oraz -VCC w wymowie dzieci trzy-, cztero- oraz pięcioletnich. Logopedia Silesiana, 8, 124–143.
Bryndal, M. (2015). Fonologiczna interpretacja procesów doskonalenia wymowy dziecięcej na tle współczesnych teorii fonologicznych. Gliwice: Komlogo.
Czaplewska, E. (2012). Rozumienie pragmatycznych aspektów wypowiedzi przez dzieci ze specyficznym zaburzeniem językowym SLI. Gdańsk: Harmonia.
Czaplewska, E. (2013). SLI czy dziecko później mówiące? – różne formy strategii terapeutycznych. In: J. Panasiuk, T. Woźniak (eds.), Język – człowiek – społeczeństwo (pp. 325–336). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Czaplewska, E. (2015). Specyficzne zaburzenie językowe (SLI) a dyslalia wieloraka i złożona – problem diagnozy różnicowej. In: D. Pluta-Wojciechowska, A. Płonka (eds.), Diagnoza i terapia zaburzeń realizacji fonemów (pp. 97–105). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Czaplewska, E., Kochańska, M., Maryniak, A., Haman, E., & Smoczyńska, M. (2014). SLI – specyficzne zaburzenie językowe. Podstawowe informacje dla rodziców i nauczycieli. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Dukiewicz, L. (1995). Gramatyka współczesnego języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Essen, O. von (1967). Fonetyka ogólna i stosowana. Transl. A. Szulc. Warszawa: PWN.
Gałkowski, T., Szeląg, E., & Jastrzębowska, G. (eds.) (2005). Podstawy neurologopedii. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Grabias, S. (2019). Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i logopedii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marie Curie-Skłodowskiej.
Kaczmarek, L. (1953). Kształtowanie się mowy dziecka. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Kaczmarek, L. (1970). Nasze dziecko uczy się mowy. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Kamińska, S. (2020). Procesy fonetyczno-fonologiczne w mowie dzieci ze specyficznym zaburzeniem językowym. Analiza zaburzeń paradygmatycznych. Superv. I. Kamińska-Szmaj. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, Wydział Filologiczny. [Unpublished doctoral dissertation]. http://wfil.uni.wroc.pl/wp-content/uploads/2021/07/Rozprawa-Doktorska-Sofia-Kaminska.pdf.
Kania, J.T. (1976). Dezintegracja systemu fonologicznego w afazji. Wrocław: Ossolineum, Wydawnictwo PAN.
Kania, J.T. (1982a). Podstawy językoznawczej klasyfikacji zaburzeń mowy. In: Idem, Szkice logopedyczne (pp. 9–25). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Kania, J.T. (1982b). Zastosowanie analizy lingwistycznej w przypadku skrajnego ograniczenia inwentarza fonemów u chłopca z wadami wymowy. In: Idem, Szkice logopedyczne (pp. 163–204). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne (2000). [At the top of the title page: Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta ICD-10]. [Eds. of the translation S. Pużyński, J. Wciórka. Transl. C. Brykczyńska et al.]. Kraków–Warszawa, Vesalius, Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Koneczna, H. (1959). O ogólnych przyczynach zmian spółgłoskowych w wyrazach. Poradnik Językowy, 1–2, 17–26.
Kordyl, Z. (1968). Psychologiczne problemy afazji dziecięcej. Warszawa: PWN.
Krajna, E. (2008). 100-wyrazowy Test Artykulacyjny. Gliwice: Komlogo.
Krasowicz-Kupis, G. (2012). SLI i inne zaburzenia językowe. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Laskowski, R. (1999). Sylaba (zgłoska). In: Polański, K. (ed.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego (p. 575). Wrocław: Ossolineum.
Leonard, L.B. (2006). SLI – Specyficzne zaburzenie rozwoju językowego. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Łobacz, P. (1996). Polska fonologia dziecięca. Warszawa: Energeia.
Łobacz, P. (2005). Prawidłowy rozwój mowy dziecka. In: T. Gałkowski, E. Szeląg & G. Jastrzębowska (eds.), Podstawy neurologopedii (pp. 231–268). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Łobacz, P., & Jassem, W. (1974). Fonotaktyczna analiza mówionego tekstu polskiego. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, 32, 179–197.
Milewski, S. (1999). Lingwistyczne i dydaktyczne aspekty analizy fonemowej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Mari Curie-Skłodowskiej.
Milewski, S. (2002). Śródgłosowe grupy spółgłoskowe w tekstach mówionych dzieci w wieku przedszkolnym. In: S. Grabias (ed.), Zaburzenia mowy (pp. 216–253). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Milewski, S. (2017). Grupy spółgłoskowe jako problem logopedyczny. In: S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray & B. Kamińska (eds.), Studia logopedyczno-lingwistyczne. Księga jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin Profesora Edwarda Łuczyńskiego (pp. 269–294). Gdańsk: Harmonia Universalis.
Ostaszewska, J., & Tambor, D. (2000). Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Parol, U.Z. (1997). Dziecko z niedokształceniem mowy. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Przybyla, O. (2013). Analiza dźwiękowej realizacji mowy w antropomotorycznej perspektywie opisu. Forum Logopedyczne, 21, s. 63–79.
Przybyla, O. (2015). Motoryczne zdolności koordynacyjne w świetle badań nad mową. In: S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (eds.), Metodologia badań logopedycznych. Z perspektywy teorii i praktyki (pp. 322–363). Gdańsk: Harmonia Universalis.
Rocławski, B. (1986). Poradnik fonetyczny dla nauczycieli. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Skorupka, S. (1949). Obserwacje nad językiem dziecka. Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Językowej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, 3, 116–144.
Skoczek, A. (2012). Zaburzenia kompetencji komunikacyjnej u dzieci z SLI – specyficznymi zaburzeniami rozwoju językowego, na przykładzie procesu argumentowania. In: I. Nowakowska-Kempna (ed.), Studia z logopedii i neurologopedii (pp. 139–150). Kraków: WAM.
Smoczyński, P. (1955). Przyswajanie przez dziecko podstaw systemu językowego. Łódź: Ossolineum.
Smoczyńska, M. (2012). Opóźniony rozwój mowy a ryzyko SLI: wyniki badań podłużnych dzieci poLskich. In: J. Porayski-Pomsta, M. Przybysz-Piwko (eds.), Interwencja logopedyczna (pp. 13–35). Warszawa: Elipsa.
Sołtys-Chmielowicz, A. (2014). Zaburzenia artykulacji. Kraków: Impuls.
Stasiak, J. (2007). Realizacja fonetyczno-fonologicznej struktury wyrazu przez dzieci z alalią prolongatą. In: T. Woźniak, A. Domagała (eds.), Język – interakcja – zaburzenia mowy. Metodologia badań (pp. 301–323). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Mari Curie-Skłodowskiej.
Stasiak, J. (2013). Wymowa dzieci z opóźnionym rozwojem mowy. In: J. Panasiuk, T. Woźniak (ed.), Język – człowiek – społeczeństwo (pp. 827–839). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Mari Curie-Skłodowskiej.
Strutyński, J. (1999). Gramatyka polska. Kraków: Tomasz Strutyński.
Szpyra-Kozłowska, J. (2002). Wprowadzenie do współczesnej fonologii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Mari Curie-Skłodowskiej.
Śledziński, D. (2008). Fonetyczno-akustyczna analiza struktury sylaby w języku polskim na potrzeby technologii mowy. Investigationes Linguisticae, 16, 219–240.
Śledziński, D. (2010). Analiza struktury grup spółgłoskowych w nagłosie oraz w wygłosie wyrazów w języku polskim. Kwartalnik Językoznawczy, 3–4, 61–83.
Wierzchowska, B. (1971). Wymowa polska. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Wierzchowska, B. (1980). Fonetyka i fonologia języka polskiego. Wrocław: Ossolineum.
Wójtowiczowa, J. (1993). Logopedyczny zbiór wyrazów. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Zarębina, M. (1965). Kształtowanie się systemu językowego dziecka. Wrocław: Ossolineum.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
