Realizacja opisu obrazka przez dziesięciolatki z płodowym zespołem alkoholowym
DOI:
https://doi.org/10.31261/LOGOPEDIASILESIANA.2022.11.02.05Słowa kluczowe:
fetal alcohol syndrome, FAS, płodowy zespół alkoholowy, kompetencja językowa i komunikacyjna, sprawność narracyjna, opis obrazka, trudności językowe i komunikacyjneAbstrakt
Spożywanie alkoholu przez kobietę w czasie ciąży może skutkować wystąpieniem u jej potomka określonych zaburzeń rozwojowych, określanych mianem płodowego zespołu alkoholowego (fetal alcohol syndrome – FAS). Dotyczą one m.in. nabywania kompetencji językowych i komunikacyjnych, co objawia się np. niewłaściwą artykulacją, deficytami w zakresie fleksji i składni, a także nieprawidłowościami w tworzeniu narracyjnych form wypowiedzi. Tematem artykułu jest realizacja opisu obrazka przez dziesięciolatki z płodowym zespołem alkoholowym i ich rówieśników z grupy kontrolnej. Wyniki badań wskazują na trudności w zakresie stosowania przez dzieci z FAS następujących procedur: generalizacji zdarzeń, przestrzenności opisu, prezentatywności zdarzeń i charakterystyki elementów rzeczywistości. Osoby te, tworząc opisy obrazków, przeważnie nie stosują formuł pozwalających rozpocząć wypowiedź i prezentować treść opisywanych wydarzeń, wprowadzają w sposób nieuporządkowany poszczególne plany przestrzeni, nie stosują przy tym właściwych sformułowań, pomijają wiele istotnych szczegółów związanych z charakterystyką poszczególnych elementów rzeczywistości i relacjami, jakie zachodzą między nimi. Wymienione nieprawidłowości mają związek z ubóstwem treści i nieprawidłową strukturą tekstów konstruowanych przez dziesięciolatki z FAS.
Bibliografia
Brimacombe, M., Fry-Johnson, Y., Bertrand, J., Fuller, T., Levine, R., Venable, C. L. (2009). Basic biomedical foudation. W: Fetal alcohol spectrum disorders. Competency – based curriculum development guide for medical and allied health education and practice (s. 2–7). Departament of Health and Human Services USA.
Coles, C. (1998). Krytyczne okresy narażenia płodu na działanie alkoholu. Wyniki badań na modelach zwierzęcych i na ludziach. W: M. Ślósarska (red.), Uszkodzenia płodu wywołane alkoholem (tłum. A. Basaj; s. 35–50). Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Eggins, S., Martin, J. R. (2001). Gatunki i rejestry dyskursu. W: T. van Dijk (red.), Dyskurs jako struktura i proces (tłum. G. Grochowski; s. 153–181). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Grabias, S. (2001). Podstawy opisu zaburzeń mowy. W: S. Grabias (red.), Zaburzenia mowy (s. 11–43). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grabias, S. (2014). Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego. W: S. Grabias, Z. M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy. Podręcznik akademicki (s. 15–71). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grabias, S. (2019). Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i logopedii. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grabias, S. (2021). Wypowiedź jako narzędzie w diagnozie i terapii logopedycznej. Dialog, opowiadanie, opis. W: A. Maciejewska (red.), Narracja w diagnozie i terapii logopedycznej (s. 13–29). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego.
Gray, D. D. (2010). Adopcja i przywiązanie. Praktyczny poradnik dla rodziców. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Horecka-Lewitowicz, A., Lewitowicz, P., Adamczyk-Gruszka, O., Skawiński, D., Szpringer, M. (2013). Objawy, przebieg i postępowanie w alkoholowym zespole płodowym. Studia Medyczne, 29(2), 195–198. https://doi.org/10.5114/ms.2013.36893
Jadczak-Szumiło, T. (2008). Dlaczego jest potrzebna wczesna diagnoza dla dzieci z FAS? Świat Problemów, 12, 8–11.
Jadczak-Szumiło, T. (2009). Neuropsychologiczny profil dziecka z FASD. Studium przypadku. Parpamedia.
Klecka, M. (2004). Alkoholowy zespół płodowy FAS. Zaburzenia pierwotne i wtórne. Bliżej Przedszkola, 4(31), 26–27.
Klecka, M. (2007). FAScynujące dzieci. Wydawnictwo św. Stanisława BM.
Klecka, M. (2009). Ciąża a alkohol. W trosce o dziecko. FAS. Parpamedia.
Komorowska, M. (2007). Diagnoza FAS w praktyce. Remedium, 11, 6–7.
Krakowiak, M. (2021). Opóźnienie rozwoju mowy u dzieci z płodowym zespołem alkoholowym. Wydawnictwo Naukowe Instytutu Kultury Regionalnej i Badań Literackich.
Liszcz, K. (2011). Dziecko z FAS w domu i w szkole. Rubikon.
Masgutova, S. (2008). Neurosensomotoryczna integracja odruchów u dzieci niepełnosprawnych jako skuteczna pomoc w ich codziennym funkcjonowaniu. Diagnozowanie i korekcyjna praca z dziećmi z MPD, autyzmem i FAS. Międzynarodowy Instytut Neurokinezjologii Rozwoju Ruchowego i Integracji Odruchów.
Niccols, A. (2007). Fetal alcohol syndrome and the developing socio-emotional brain. Brain and Cognition, 65(1), 135–142.
Okulicz-Kozaryn, K., Borkowska, M. (2015). Diagnoza FASD dla celów edukacyjnych i wychowawczych. Przegląd Pedagogiczny, 1, 168–183.
Palicka, I., Śmigiel, R. (2017). Walidacja narzędzia diagnostycznego „Skale Inteligencji i Rozwoju dla Dzieci w Wieku Przedszkolnym (IDS-P)” z udziałem grupy dzieci z rozpoznanym płodowym zespołem alkoholowym wg kryteriów waszyngtońskich. Pediatria Polska, 92(5), 525–537. https://doi.org/10.1016/j.pepo.2017.05.001
Pawłowska-Jaroń, H. (2011). Sfery zaburzonego rozwoju u dzieci z FASD. W: M. Michalik (red.), Biologiczne uwarunkowania rozwoju mowy (t. 2, s. 123–139). Collegium Columbinum.
Polański, K., (red.). (1999). Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Ossolineum.
Rozpoznawanie spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych. Zalecenia opracowane przez interdyscyplinarny zespół polskich ekspertów (2020). Pediatria, 1 (wydanie specjalne), 1–44.
Sierotwiński, S. (1986). Słownik terminów literackich. Teoria i nauki pomocnicze literatury. Ossolineum.
Sławiński, J. (red.). (1988). Słownik terminów literackich. Ossolineum.
Trzaskalik, J., Pyttel, J. (2017). Dziecko z FAS (płodowy zespół alkoholowy) w edukacji. Nauczyciel i Szkoła, 1(61), 11–25.
Weinberg, J., Sliwowska, J. H., Lan, N., Hellemans, K. G. C. (2008). Prenatal alcohol exposure: Foetal programming, the hypothalamic – pituitary – adrenal axis and sex differences in outcome. Journal of Neuroendocrinology, 20(4), 470–488. https://doi.org/10.1111/j.1365-2826.2008.01669.x
Zimbardo, P. G., Gerrig, R. J. (2012). Psychologia i życie. Przeł. E. Czerniawska [i in.]. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
