Zaburzenie rozwoju koordynacji – dyspraksja. Przegląd badań

Autor

  • Olga Przybyla Katedra Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej, Centrum Logopedii, Uniwersytet Śląski w Katowicach

Abstrakt

The need for rapid responding to stimuli, inscribed in the phylogenetic development, is associated with the germination of different systems of information processing. The condition of the maturity of central‑peripheral structures as well as it defines the level of processes of coordination developmental and processes of cultural learning. The individual (ontogenic) development of the human nervous system takes place stage by stage and this process is spread over a given time. The results provide evidence of the many‑changes in the connections of the brain as the cause of development processing disorder. This paper focuses on the concept of cortico‑subcortical loops and cerebellum of the majority of motor, emotional and cognitive functions.
Key words: developmental coordination disorder, sensory processing, neurodevelopmental disorders, cortico‑subcortical loops, motor functions

Bibliografia

Barkley R.A.: Attention‑Deficit Hiperactivity Disorder. “Scientific American” 1998, Vol. 279, No. 3, p. 66–71.

Barkley R.A.: Behavioral inhibition, sustained attention, and executive functions: Constructing a unifying theory of ADHD. “Psychological Biulletin” 1997, Vol 121 (1), p. 65–94.

Barnett A.L. Kooistra L., S.E. Henderson: „Clumsiness” as syndrome and symptom. “Human Movement Science” 1998, Vol. 17, Issues 4–5, p. 435–447.

Boon M.: Understanding dyspraxia: a guide for parents and teachers. Philadelphia, Jessica Kingsley Publishers 2010.

Borkowska M.: Napięcie mięśni, jego zaburzenia oraz zakresy ruchów w stawach. W: Dziecko niepełnosprawne ruchowo. Usprawnianie ruchowe. Red. Eadem. Warszawa, WSiP 1997.

Cantell M.H., Smyth M.M., Ahonen T.P.: Two distinct pathways for developmental coordination disorder: Persistence and resolution. “Human Movement Science” 2003, Vol. 22, Issues 4–5, p. 413–431.

Cairney J.A. et al.: Developmental coordination disorder and overweight and obesity in children aged 9–14 y. “International Journal of Obesity” 2005, No. 29, p. 369–372.

Castellanosey F.X., Tannock R.: Neuroscience of attention‑deficit/hyperactivity disorder: The search for endophenotypes. “Nature Reviews Neuroscience” 2002, No. 3, p. 617–628.

Coleman R., Piek J.P., Livesey D.J.: A longitudinal study of motor ability and kinaesthetic acuity in young children at risk of developmental coordination disorder. „Human Movement Science” 2001, Vol. 20, Issues 1–2: Developmental Coordination Disorder: Diagnosis, description, processes and treatment, p. 95–110.

Coleman R. et al.: Kinaesthetic acuity in preprimary children at risk of developmental coordination disorder. “Australian Educational and Developmental Psychologist” 1997, Vol. 14, Issue 1, p. 77–83.

Cousin M., Smyth M.: Impaired coordination in adults. “Human Movement Science” 2003, No. 22(4–5), p. 433–459.

Desk Reference to the Diagnostic Criteria from DSM-5. Arlington, American Psychiatric Association 2013.

Dewey D., Kaplan B.J.: Subtyping of developmental motor deficits. “Developmental Neuropsychology” 1994, Vol. 10, Issue 3, p. 265–284.

Dewey D. et al.: Developmental coordination disorder: Associated problems in attention, learning, and psychosocial adjustment. “Human Movement Science” 2002, Vol. 21, Issue 5–6, p. 905–918.

Fawcett A.J.: Dysleksja oraz umiejętność czytania i pisania. Podstawowe zagadnienia. W: Dysleksja. Teoria i praktyka. Red. G. Reid, J. Wearmouth. Przeł. H. Kostyło, P. Kostyło. Gdańsk, Gdańskie Wydaw. Psychologiczne 2008.

Fawcett A.J., Nicolson R.I.: Performance of dyslexic children on cerebellar and cognitive tests. “Journal of Motor Behavior” 1999, Vol. 31, Issue 1, p. 68–78.

Fawcett A.J., Nicolson R.I.: Persistent deficits in motor skill of children with dyslexia. “Journal of Motor Behavior” 1995, Vol. 27, Issue 3, p. 235–240.

Fawcett A.J. et al.: Impaired performance of children with dyslexia on a range of cerebellar tasks. “Annals of Dyslexia” 1996, Vol. 46, p. 259–283.

Fitzpatric D.: The lived experience of physical awkwardness: Adults’ retrospective views. “Adapted Physical Activity Quarterly” 2003, Vol. 20, Issue 3, p. 279–298.

Geuze R.H., Kalverboer A.F.: Inconsistency and adaptation in timing of clumsy children. “Journal of Human Movement Studies” 1987, Vol. 13, Issue 8, p. 421–432.

Geuze R.H., Börger H.: Children who are clumsy: Five years later. “Adapted Physical Activity Quarterly” 1993, Vol. 10, Issue 1, p. 10–21.

Geuze R.H., Kalverboer A.F.: Tapping a rhythm: A problem of timing for children who are clumsy and dyslexic. “Adapted Physical Activity Quarterly” 1994, Vol. 11, Issue 2, p. 203–213.

Gillberg Ch.: Hyperactivity, inattention and motor control problems: Prevalence, comorbidity and background factors. “Folia Phoniatrica et Logopedia” 1998, Vol. 50, No. 3, p. 107–117.

Gillberg Ch. et al.: Attention‑deficit/hyperactivity disorder and developmental coordination disorder. In: Attention deficit disorders and comorbidities in children, adolescents and adults. Ed. T.E. Brown. Washington, DC, US: American Psychiatric Publishing 1998, p. 393–406.

Gillberg Ch. et al.: Perceptual, motor and attentional deficits in seven‑year‑ old children: Neurological screening aspects. “Acta Paediatrica Scandinavia” 1983, Vol. 72, p. 119–124.

Gilger J.W., Kaplan B.J.: Atypical brain development in learning disorders. In: Adult learning disorders. Eds. L.E. Wolf, H.E. Schreiber, J. Wasserstein. Psychology Press. New York 2008, s. 55–79.

Gilger J.W., Kaplan B.J.: Atypical neurodevelopmental variation as a basis for learning disorders. In: Brain, behavior, and learning in language and reading disorders. Eds. M. Mody, E. Silliman. Guilford Press New York 2008, s. 7–40.

Gilger J.W., Kaplan B.J.: The neuropsychology of dyslexia: The concept of atypical brain development. “Developmental Neuropsychology” 2001, Vol. 20, s. 469–486.

Hadders‑Algra M.: Developmental Coordination Disorder: Is Clumsy Motor Behavior Caused by a Lesion of the Brain at Early Age? “Neural Plasticity” 2003, Vol. 10, Issues 1–2, p. 39–50.

Hadders‑Algra M.: Two distinct forms of minor neurological dysfunction: Perspectives emerging from a review of data of the Groningen Perinatal Project. “Developmental Medicine and Child Neurology” 2002, Vol. 44, Issue 8, p. 561–571.

Henderson S.E., Sugden D.A.: Movement Assessment Battery for Children Test. Kent, Psychological Corporation Ltd 1992.

Hellgren I. et al.: Children with deficits in attention, motor control and perception (DAMP) almost grown up: general health at 16 years. “Developmental Medicine and Child Neurology” 1993, Vol. 35, Issue 10, p. 881–892.

Hill E.L.: Non‑specific nature of specific language impairment: A review of the literature with regard to concomitant motor impairments. “International Journal of Language and Communication Disorders” 2001, Vol. 36, Issue 2, p. 149–171.

Hoare D.: Subtypes of developmental coordination disorder. “Adapted Physical Activity Quarterly” 1994, Vol. 11, Issue 2, p. 158–169.

Hulme C. et al.: Visual, kinaesthetic and cross‑modal judgements of length by clumsy children: A comparison with young normal children. “Child: Care, Health and Development” 1984, Vol. 10, Issue 2, p. 117–125.

Hulme C. et al.: Visual, kinaesthetic and cross‑modal judgements of length by normal and clumsy children. “Developmental Medicine and Child Neurology” 1982, Vol. 24, Issue 4, p. 461–471.

Hulme C. et al.: Visual perceptual deficits in clumsy children. “Neuropsychologia” 1982, Vol. 20, Issue 4, p. 475–481;

Hynd G.W., et al.: Brain morphology in developmental dyslexia and attention deficit disorder/hyperactivity. “Archives of Neurology” 1990, Vol. 47, Issue 8, p. 919–926.

ICD-10: Classification of Mental and Behavioural Disorders: Clinical descriptions and diagnostic guidelines. Geneva, World Health Organization. http://www.who.int/classifications/icd/en/bluebook.pdf?ua=1 [data dostępu: 4.12.2016]

Jongmans M.J., et al: Consequences of Comorbidity of Developmental Coordination Disorders and Learning Disabilities for Severity and Pattern of Perceptual‑Motor Dysfunction. “Journal of Learning Disabilities” 2001, Vol. 36, Issue 6, p. 528–537.

Kadesjo B.B., Gillberg CH.: The comorbidity of ADHD in the general population of Swedish school‑age children. “Journal of Child Psychology and Psychiatry” 2001, Vol. 42, Issue 4, p. 487–492.

Kadesjo B.B., Gillberg CH.: Developmental coordination disorder in Swedish 7‑year‑old children. “Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry” 1999, Vol. 38, Issue 7, p. 820–828.

Kaplan B.J. et al.: Comorbidity of developmental coordination disorder and different types of reading disability. “Journal of the International Neuropsychological Society” 1997, Vol. 3, p. 54.

Kaplan B.J., et al.: DCD may not be a discrete disorder. “Human Movement Science” 1998, Vol. 17, Issues 4–5, p. 471–490.

Kaplan B.J. et al.: The IQs of children with ADHD are normally distributed. “Journal of Learn Disabilities” 2000, Vol. 33, Issue 5, p. 425–432.

Kaplan B.J. et al.: The term “comorbidity” is of questionable value in reference to developmental disorders: Data and theory. “Journal of Learn Disabilities” 2001, Vol 34, Issue 6, p. 555–565.

Kirby A., Drew S.: Is DCD a diagnosis that we should be using for adults? Is clumsiness the issue in adults and adolescents? Paper presented at the 4th biennial workshop on children with developmental coordination disorder „From Research to Diagnostics and Intervention”. Groningen, The Netherlands 1999.

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Red. przekł. S. Pużyński, J. Wciórka. Kraków–Warszawa, Uniwersyteckie Wydaw. Medyczne „Vesalius” 2007.

Krai A.L., Castellanosey F.X.: Brain development and ADHD. “Clinical Psychology Review” 2006, Vol. 26, Issue 4, p. 433–444.

Kryteria diagnostyczne z DSM-5. Desk Reference. Red. nauk. wyd. pol. P. Gałecki, Ł. Święcicki. Wrocław, Edra Urban & Partner 2016.

Larkin D., Hoare D.: Out of step: Coordinating kids’ movement. Nedlands, Western Australia: Active Life Foundation 1991.

Laskowska I., Gorzelańczyk E.J.: Rola jąder podstawy w regulacji funkcji poznawczych. „Neuropsychiatria i Neuropsychologia” 2009, nr 4 (1), s. 26–35.

Laskowska I. et al.: Rola jąder podstawy w regulacji funkcji emocjonalnych. “Neuropsychiatria i Neuropsychologia” 2008, nr 3 (3–4), s. 107–115.

Laszlo J.I. et al.: Clumsiness or perceptuo‑motor dysfunction? In: Cognition and action in skilled behaviour. Eds. A.M. Colley, J.R. Beech. Amsterdam, North Holland 1988.

Laszlo J.I. et al.: Process oriented assessment and treatment of children with developmental coordination disorder. “Corpus Psyche et Societas” 1996, No. 3, p. 11–18.

Losse A. et al.: Clumsiness in children: Do they grow out of it? A10‑year follow‑up study. “Developmental Medicine and Child Neurology” 1991, Vol. 33, Issues 1, p. 55–68.

Lundy‑Ekman L. et al.: Timing and force control deficits in clumsy children. “Journal of Cognitive Neuroscience” 1991, Vol. 3, No. 4, p. 367–376;

Mass V.F.: Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej dla rodziców i specjalistów. Przeł. E. Grzybowska, Z. Przyrowski, M. Ślifirska. Warszawa, WSiP 1998.

Miyahara M.: Subtypes of students with learning disabilities based upon gross motor functions. “Adapted Physical Activity Quarterly” 1994, Vol. 11, Issue 4, p. 368–382.

Mon‑Williams M. et al.: Ophthalmic factors in developmental coordination disorder. “Adapted Physical Activity Quarterly” 1994, Vol. 11, Issue 2, p. 170–178.

Mon‑Williams M. et al.: Visual‑proprioceptive mapping in developmental coordination disorder. “Developmental Medicine and Child Neurology” 1999, Vol. 41, Issue 4, p. 247–254.

Nowogrodzka A., Piasecki B.: Zespół ADHD a funkcjonowanie motoryczne. „Pielęgniarstwo Polskie” 2012, nr 4 (46), s. 210–213.

Oliveira M.A. et al: Effect of kinetic redundancy on hand digit control in children with DCD. “Neuroscience Letters” 2006, Vol. 410, Issue 1, p. 42–46.

Parker H.E. et al.: Are motor timing problems subgroup specific in children with developmental coordination disorder? “Australian Educational and Development Psychologist” 1997, Vol. 14, Issue 1, p. 35–42.

Piek J.P., Skinner R.A.: Timing and force control during a sequential tapping task in childre with and without motor coordination problems. “Journal of the International Neuropsychology Society” 1999, Vol. 5, Issue 4, p. 320–329.

Piek J.P. et al.: Motor coordination and kinaesthesis in boys with attention deficit‑hyperactivity disorder. “Developmental Medicine and Child Neurology” 1999, Vol. 41, Issue 3, p. 159–165.

Platt G.: Pokonać dyspraksję. Prosty program cwiczeń poprawiających umiejętności ruchowe w domu i w szkole. Gdańsk, Harmonia Universalis 2015.

Przybyla O.: Przetwarzanie sensoryczne w aspekcie neurorozwojowym a trudności w nabywaniu mowy i języka. „Forum Logopedyczne” 2011, nr 19, s. 102–114.

Raynor A.J: Strength, power, and coactivation in children with developmental coordination disorder. “Developmental Medicine and Child Neurology” 2001, Vol. 43, Issue 10, p. 676–684.

Rasmussen P., Gillberg Ch.: Natural outcome of ADHD with developmental coordination disorder at age 22 years: A controlled, longitudinal, community‑based study. “Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry” 2000, Vol. 39, Issue 11, p. 1424–1431.

Riccio C.A, Hynd G.W.: Neuroanatomical and neurophysiological aspects of dyslexia. “Topics in Language Disorders” 1996, Vol. 16, Issue 2, p. 1–13.

Schoemaker M.M. et al.: Perceptual skills of children with developmental coordination disorder. “Human Movement Science” 2001, Vol. 20, Issues 1–2, p. 111–133.

Shaffer S.Q. et al.: Ten‑year consistency in neurological test performance of children without focal neurological deficit. “Developmental Medicine and Child Neurology” 1986, Vol. 28, Issues 4, p. 417–427.

Sigmundsson H.: Inter‑modal matching and bi‑manual co‑ordination in children with hand–eye co‑ordination problems. “Nordisk Fysioterapi” 1999, No. 3, p. 55–64.

Sigmundsson H. et al.: Inter‑ and intra‑sensory modalit matching in children with hand–eye co‑ordination problems. “Experimental Brain Research” 1997, Vol. 114, Issue 3, p. 492–499.

Smits‑Engelsman B.C. et al: Fine motor deficiencies in children diagnosed as DCD based on poor grapho‑motor ability. “Human Movement Science” 2001, Vol. 20, Issues 1–2, p. 161–182.

Smyth M.M., Mason U.C.: Use of proprioception in normal and clumsy children. “Developmental Medicine and Child Neurology” 1998, Vol. 40, Issue 10, p. 672–681.

Soorani‑Lunsing R.J. et al.: Neurobehavioural relationships after the onset of puberty. “Developmental Medicine and Child Neurology” 1994, Vol. 36, Issue 4, p. 334–343.

Sporns O., Edelman G.M.: Solving Bernstein’s Problem: A Proposal for the Development of Coordinated Movement by Selection. “Child Development” 1993, Vol. 64, No. 4, p. 960–981.

Sugden D.A., Wright H.C.: Motor coordination disorders in children. “Developmental clinical psychology and psychiatry” 1998, Vol. 39, p. 131.

Trzebski A.: Regulacja czynności fizjologicznych. W: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Red. W.Z. Traczyk, A. Trzebski. Warszawa, Wydaw. Lekarskie PZWL 2015.

Visser J.: Developmental coordination disorder: a review of research on subtypes and comorbidities. “Human Movement Science” 2003, Vol. 22, Issue 4–5, p. 479–493.

Visser J. et al.: The relationship between physical growth, level of activity and the development of motor skills in adolescence: Differences between children with DCD and controls. “Human Movement Science” 1998, Vol. 17, Issues 4–5, p. 573–608.

Volman M.J.M., Geuze R.H.: Relative phase stability of bimanual and visuomanual rhythmic coordination patterns in children with a developmental coordination disorder. “Human Movement Science” 1998, Vol. 17, Issues 4–5, p. 541–572

Volman M.J.M., Geuze R.H.: Stability of rhythmic finger movements in children with a Developmental Coordination Disorder. “Motor Control” 1998, Vol. 2, Issue 1, p. 34–60.

Walsh K.W.: Neuropsychologia kliniczna. Warszawa, Wydaw. Naukowe PWN 2000.

Wann J.P., Mon‑Williams M., Rushton K.: Postural control and co‑ ordination disorders: The swinging room revisited. “Human Movement Science” 1998, Vol. 17, Issues 4–5, p. 491–514.

Williams H.G., Castro A.: Timing and force characteristics of muscle activity: Postural control in children with and without developmental coordination disorders. “Australian Educational and Developmental Psychologist” 1997, Vol. 14, Issue 1, p. 43–54.

Williams H.G., Wollacott M.: Characteristics of neuromuscular responses underlying posture control in clumsy children. “Motor Development: Research and Reviews” 1997, Vol. 1, p. 8–23.

Williams H.G. et al.: Timing and motor control in clumsy children. “Journal of Motor Behavior” 1992, Vol. 24, Issue 2, p. 165–172.

Wilson P.H., Maruff P.: Deficits in the endogenous control of covert visuospatial attention in children with developmental coordination disorder. “Human Movement Science” 1999, Vol. 18, Issues 2–3, p. 421–442.

Wilson P.H., Maruff P.: Inhibitory processes in the orienting of visuospatial attention i children with developmental coordination disorder.. In: Mechanisms of perception for the control of action. Ed. U. Castiello. Melbourne, Monash University Press 1996.

Wilson P.H., McKenzie B.E.: Information processing deficits associated with developmental coordination disorder: A meta‑analysis of research findings. “Journal of Child Psychology and Psychiatry” 1998, Vol. 39, Issue 6, p. 829–840.

Wilson P.H. et al.: Covert orienting of visuospatial attention in children with developmental coordination disorder. “Developmental Medicine and Child Neurology” 1997, Vol. 39, Issue 11, p. 736–745.

Pobrania

Opublikowane

2016-12-22

Jak cytować

Przybyla, O. (2016). Zaburzenie rozwoju koordynacji – dyspraksja. Przegląd badań. Logopedia Silesiana, (5), 227–248. Pobrano z https://trrest.vot.pl/ojsus/index.php/LOGOPEDIASILESIANA/article/view/7276

Numer

Nr 5 (2016): Logopedia Silesiana nr 5 (5/2016)

Dział

Część pierwsza. Prace naukowo-badawcze

Licencja

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).