Russian Literature and the Extermination of Soviet Prisoners of War
DOI:
https://doi.org/10.31261/NoZ.2020.06.06Keywords:
Russian literature, theme, motif, genocide, Nazi crimes, war crimes, Soviet prisoners of warAbstract
The article concerns the motif and theme of Soviet prisoners of war in Russian literature. It presents the most important historical facts, which are the sources of literary approaches, concerning the complicated fate of Soviet POWs during the German-Soviet war (1941‒1945) and after its end. It also shows the political and ideological determinants of the literary image of a prisoner (as a traitor and coward, a resistance fighter in camps and a partisan, victim). The subjects of the analysis are both fictive works and memoirs, among others Mikhail Sholokhov’s The Fate of a Man (Судьба человека), Aleksandr Solzhenitsyn’s One day in the life of Ivan Denisovich (Один день Ивана Денисовича), Vasily Grossman’s Life and fate (Жизнь и судьба), Andrey Pogozhev’s Escape from Auschwitz (Смерть стояла у нас за спиной).
References
Aleksijewicz S.: Wojna nie ma w sobie nic z kobiety. Przeł. [z ros.] J. Czech. Wołowiec 2015.
Applebaum A.: Gułag. Przeł. J. Urbański. Warszawa 2013.
Autobiografia Rudolfa Hössa komendanta obozu oświęcimskiego. Przeł. W. Grzymski. Przedm. F. Ryszka. Warszawa 1990.
Bartosik I., Martyniak Ł., Setkiewicz P.: Początki obozu Birkenau w świetle materiałów źródłowych. Oświęcim 2017.
The Black Book, the Nazi Crime against the Jewish People. New York 1946.
Bykow W.: Ballada alpejska. W: W. Bykow: Ballada alpejska. Przeł. W. Woroszylski. Warszawa 1970, s. 5–141.
Bykow W.: Pułapka. W: W. Bykow: Ballada alpejska. Przeł. W. Woroszylski. Warszawa 1970, s. 142–186.
Datner S.: Zbrodnie Wehrmachtu na jeńcach wojennych armii regularnych w II wojnie światowej. Wyd. 2 popr. i poszerz. Warszawa 1964.
Diegtiariew W.: Zwyciężając śmierć. Przeł. E. Dziadosz. „Kamena” 1963, nr 20, s. 6–8.
Diegtiariew W.: Zwyciężając śmierć. Przeł. M. Klimkowski. Lublin 1970.
Diewiatajew M.: Ucieczka z piekła. Przeł. T. Kłosowicz. Brzezia Łąka 2011.
Diewiatajew M.: Ucieczka z wyspy Uznam. Przeł. L. Hofman. Warszawa 1972.
Fast P.: Literatura okresu II wojny światowej. W: Historia literatury rosyjskiej XX wieku. Red. A. Drawicz. Warszawa 1997, s. 385–398.
Friedländer S.: Czas eksterminacji. Nazistowskie Niemcy i Żydzi 1939–1945. Przeł. S. Kupisz, A.M. Nowak, K. Masłowski. Warszawa 2010.
Gosk T.: Od tłumacza. W: W. Siomin: Zapora. Przeł. T. Gosk. Warszawa 1987, s. 249–253.
Grossman W.: Życie i los. Przeł. J. Czech. Przedm. A. Pomorski. Warszawa 2009.
Grossman W.: Życie i losy. Przeł. I. Piotrowska, S. Pollak. Warszawa 1957.
Heller M.: Świat obozów koncentracyjnych a literatura sowiecka. Przeł. M. Kaniowski [właśc. J. Pomianowski]. Warszawa 1981.
Hilberg R.: Zagłada Żydów europejskich. Przeł. J. Giebułtowski. T. 3. Warszawa 2014.
Historia literatury rosyjskiej XX wieku. Red. A. Drawicz. Warszawa 1997.
Jazukiewicz-Osełkowska L.: Rosyjska proza radziecka lat 1956–1969 o drugiej wojnie światowej w recepcji polskiej. W: Literatury słowiańskie o drugiej wojnie światowej. Red. J. Śliziński. T. 1. Wrocław 1973, s. 163–226.
Josilewicz A.: Ci, co pokonali śmierć. Przeł. T. Żeromski. Warszawa 1966.
Konwencja dotycząca traktowania jeńców wojennych, podpisana w Genewie, dnia 27 lipca 1929 r. (Ratyfikowana zgodnie z ustawą z dnia 18 lutego 1932 r.). Dostępne w Internecie: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19321030866 [data dostępu: 11.02.2019].
Kuwałek R.: Kolaboracja ze strachu? Jeńcy sowieccy w formacji SS-Wachmannschaften z obozu szkoleniowego SS w Trawnikach. W: Jeńcy sowieccy na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej. Red. J. Wojtkowiak. Warszawa 2015, s. 201–231.
Lachendro J.: Jeńcy sowieccy w KL Auschwitz. Oświęcim 2016.
Lipatow A.W.: Literatura i fakt. (Wojna w twórczości pisarzy polskich i rosyjskich). W: Druga wojna światowa w literaturze polskiej i obcej. Red. L. Ludorowski. Lublin 1994, s. 259–277.
Łukaszkiewicz Z.: Zagłada jeńców radzieckich w obozach na ziemiach polskich. „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce” 1949, T. 5, s. 123–170.
Macek Z.: Hitlerowski obóz pracy przymusowej w Szebniach. Jasło 2013.
Mackiewicz J.: Kontra. Paris 1957.
Marszałek J.: Majdanek. Obóz koncentracyjny w Lublinie. Warszawa 1987.
Materski W.: Polityka historyczna Federacji Rosyjskiej po 2000 r. „Dzieje Najnowsze” 2014, nr 4, s. 93–115.
Megargee G.P.: Front Wschodni 1941. Przeł. T. Łuczak. Warszawa 2009.
Merridale C.: Wojna Iwana. Armia Czerwona 1939–1945. Przeł. K. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki. Poznań 2007.
Motyka G.: Tragedia jeńców sowieckich w czasie II wojny światowej w polskiej historiografii. W: Jeńcy sowieccy na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej. Red. J. Wojtkowiak. Warszawa 2015, s. 17–33.
Newerly I.: Chłopiec z Salskich Stepów. Warszawa 1948.
Od redakcji. W: A. Peczorski [właśc. A. Pieczerski]: Powstanie w Sobiborze. Przeł. A. Kubiak. „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1952, nr 1, s. 45.
Olędzka J.: Rola pamięci o Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej w strategii utrwalania jedności narodu rosyjskiego. „Studia Podlaskie” 2016, T. 24, s. 137–147.
Otto R., Keller R., Nagel J.: Radzieccy jeńcy wojenni – liczby i skala problemu. Przeł. A. Szypulski. „Łambinowicki Rocznik Muzealny. Jeńcy wojenni w latach II wojny światowej” 2014, T. 37, s. 71–93.
Peczorski [właśc. Pieczerski] A.: Powstanie w Sobiborze. Przeł. A. Kubiak. „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1952, nr 1, s. 3–45.
Pietrzycka-Bohosiewicz K.: Posłowie. „Generał i jego armia”. W: G. Władimow: Generał i jego armia. Przeł. R. Śliwowski. Kraków 1999, s. 419–436.
Pilar J.: Człowiek pozostaje człowiekiem. Przeł. Z. Korczak-Zawadzka. Warszawa 1965.
Pilar J.: Ludzie w pasiakach. Przeł. J. Dyjeciński. Przedm. K. Rusinek. Warszawa 1958.
Pilar J.: Późną wiosną. Przeł. W. Parecka. Warszawa 1962.
Piper F.: Geneza obozu. W: Auschwitz 1940–1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu. Red. nauk. W. Długoborski, F. Piper. T. 1: Założenie i organizacja obozu. Oświęcim 1995, s. 29–47.
Piper F.: Zadania i cele funkcjonowania obozu. W: Auschwitz 1940–1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu. Red. nauk. W. Długoborski, F. Piper. T. 1: Założenie i organizacja obozu. Oświęcim 1995, s. 99–102.
Piper F.: Zagłada. W: Auschwitz 1940–1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu. Red. nauk. W. Długoborski, F. Piper. T. 3: Zagłada. Oświęcim 1995, s. 3–218.
Pirogow A.: Międzynarodówka straceńców. Przeł. W. Wojtyga-Zagórska. Warszawa 1972.
Pogozhev A.: Escape from Auschwitz. Transl. V. Krupnik, J. Armstrong. Philadelphia 2007.
Pogożew A.: Ucieczka z Auschwitz. Przeł. K. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki. Warszawa 2011.
Raus A.: W hołdzie pomordowanym. „Nowiny” [Rzeszów] z 22 sierpnia 2001 r., s. 4.
Siomin W.: Zapora. Przeł. T. Gosk. Warszawa 1987.
Siomin W.: Znak OST. Przeł. T. Gosk. Warszawa 1979.
Smaga J.: Wojna niemiecko-radziecka 1941–1945 w rosyjskiej prozie radzieckiej. Warszawa–Kraków 1975.
Snyder T.: Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem. Przeł. B. Pietrzyk. Warszawa 2015.
Sołżenicyn A.: Jeden dzień Iwana Denisowicza. Powieść. [Tel Aviv] 1970.
Sołżenicyn A.: Jeden dzień Iwana Denisowicza. Przeł. I. Lewandowska, W. Dąbrowski. „Polityka” 1962, nr 48, s. 12; nr 49, s. 12; nr 50, s. 12; nr 51, s. 12; nr 52, s. 12; 1963, nr 1, s. 12; nr 2, s. 11–12; nr 3, s. 11–12; nr 4, s. 11–12; nr 5, s. 9–10.
Sołżenicyn A.: Jeden dzień Iwana Denisowicza. Przeł. W. Dąbrowski, I. Lewandowska. Warszawa 1989.
Sołżenicyn A.: Jeden dzień Iwana Denisowicza. Warszawa 1980.
Stochel H.: Rosyjska proza radziecka lat 1946–1955 o drugiej wojnie światowej w recepcji polskiej. W: Literatury słowiańskie o drugiej wojnie światowej. Red. J. Śliziński. T. 1. Wrocław 1973, s. 133–162.
Strzelecka I.: Budowa, rozbudowa oraz rozwój obozu i jego filii. W: Auschwitz 1940–1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu. Red. nauk. W. Długoborski, F. Piper. T. 1: Założenie i organizacja obozu. Oświęcim 1995, s. 49–98.
Szczepański J.J.: Buty. W: J.J. Szczepański: „Buty” i inne opowiadania. Kraków 1956, s. 53–89.
Szołochow M.: Los człowieka. Przeł. I. Piotrowska. Warszawa 1960.
Szołochow M.: Nauka nienawiści. Moskwa 1945.
Szołochow M.: Nauka nienawiści. Przeł. W. Kiwilszo. W: M. Szołochow: Walczyli za ojczyznę. Los człowieka. Przeł. I. Piotrowska, W. Kiwilszo. Warszawa 1977, s. 5–26.
Szołochow M.: Szkoła nienawiści. W: Na polach wielkiej bitwy. Moskva 1942, s. 12–31.
Szymborska W.: Rehabilitacja. W: W. Szymborska: Wołanie do Yeti. Kraków 1957, s. 29–30.
Tołstoj A.: [Wstęp]. W: Na polach wielkiej bitwy. Moskva 1942, s. 3–4.
Wachsmann N.: Historia nazistowskich obozów koncentracyjnych. Przeł. M. Antosiewicz. Warszawa 2016.
Władimow G.: Generał i jego armia. Przeł. R. Śliwowski. [Wstęp R. Śliwowski. Posł. K. Pietrzycka-Bohosiewicz]. Kraków 1999.
Wojtkowiak J.: Ofiary zapomnianego ludobójstwa. W: Jeńcy sowieccy na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej. Red. J. Wojtkowiak. Warszawa 2015, s. 7–16.
Антокольский П., Каверин В.: Восстание в Собибуре. «Знамя» 1945, № 4, с. 69–79.
Быкаў В.: Альпійская балада. Аповесць. Мінск 1964.
Быкаў В.: Пастка. (Маленькая аповесць). В: В. Быкаў: Адна ноч. Аповесць, апавяданні. Мінск 1965, с. 5–78.
Быков В.: Альпийская баллада. В: В. Быков: Альпийская баллада. Повести. Авториз. пер. с белорус. М. Горбачева. Москва 1964.
Быков В.: Западня. В: В. Быков: Повести огненных лет. Авториз. пер. с белорус. М. Горбачева. Москва 1964, с. 32–50.
Васильев И., Сванидзе Н.: Собибор. Возвращение подвига Александра Печерского. Москва 2018.
Васильев С.: Достоинство. Поэма. Москва 1975.
Владимов Г.: Генерал и его армия. Роман. «Знамя» 1994, № 4, c. 5–165; № 5, с. 4–179.
Владимов Г.: Генерал и его армия. Роман. Москва 1997.
Воробьёв К.: Это мы, Господи! Повесть. В: К. Воробьёв: Убиты под Москвой. Это мы, Господи! Москва 1987, с. 65–158.
Воробьёв К.: Это мы, Господи! Повесть. «Наш Современник» 1986, № 10, с. 96–155.
Голубов С.: Когда крепости не сдаются. Роман. Москва 1953.
Гроссман В.: Жизнь и судьба. Роман. Lausanne 1980.
Гроссман В.: Жизнь и судьба. Роман. Москва 1988.
Гроссман В.: Жизнь и судьба. Роман. Москва 1990.
Гроссман В.: За правое дело. Москва 1954.
Гроссман В.: За правое дело. Москва 1956.
Гроссман В.: За правое дело. «Новый мир» 1952, № 7, с. 3–131; № 8, с. 74–227; № 9, с. 5–122; № 10, с. 128–209.
Девятаев М.: Побег из ада. Саранск 1964.
Девятаев М.: Побег из ада. Саранск 1985.
Девятаев М.: Полет к солнцу. Москва 1972.
Дегтярев В.: Побеждая смерть. Ростов-на-Дону 1962.
Злобин С.: Пропавшие без вести. Роман. T. 1–2. Москва 1962.
Иосилевич А.M.: Победили смерть. Записки бывшего узника гитлеровского концлагеря. Харьков 1964.
Кораллов М.: Степан Павлович Злобин (1903–1965). Dostępne w Internecie: http://www.golubinski.ru/russia/zlobin/zlobin.html [data dostępu: 28.02.2019].
Неверли И.: Парень из Сальских степей. Пер. с пол. З. Шаталовой. Москва 1957.
Печерский A.: Восстание в Собибуровском лагере. Ростов-на-Дону 1945.
Пиляр Ю.: Все это было! Повесть. Москва 1956.
Пиляр Ю.: Все это было! Повесть. «Новый мир» 1955, № 10, с. 113–158; № 11, с. 85–135.
Пиляр Ю.: Люди остаются людьми. Роман. [Москва] 1963.
Пиляр Ю.: Люди остаются людьми. Роман. Москва 1966.
Пиляр Ю.: Люди остаются людьми. Роман. «Юность» 1963, № 6, с. 7–37; № 7, с. 25–48; № 8, с. 38–74.
Пиляр Ю.: Люди остаются людьми. Роман. Книга вторая. «Юность» 1964, № 3, с. 6–29; № 4, с. 40–62; № 5, с. 47–63.
Пиляр Ю.: Поздней весной. «Москва» 1960, № 10, с. 119–166.
Пиляр Ю.: Пять часов до бессмертия. Повести. Москва 1974.
Пиляр Ю.: Честь. Роман. Москва 1987.
Пирогов А.И.: Этого забыть нельзя. Воспоминания бывшего военнопленного. Одесса 1961.
Погожев А.: Смерть стояла у нас за спиной. В: A. Погожев, П. Стенькин: Побег из Освенцима. Остаться в живых. Москва 2005, с. 7–226.
Пушкарев И.: «Это горят трупы ваших товарищей по эшелону». Восстание в лагере Собибор. Bоспоминания организатора Александра Печерского. Dostępne w Internecie: https://www.znak.com/2018-05-03/originalnaya_istoriya_vosstaniya_v_sobibore_glazami_ego_organizatora [data dostępu: 13.02.2019].
Семин В.: Нагрудный знак «ОСТ». Роман. «Дружба народов» 1976, № 4, с. 93–168; № 5, с. 67–195.
Семин В.: Нагрудный знак «ОСТ». Роман. Москва 1978.
Семин В.: Плотина. Романы. Москва 1982.
Солженицын А.: Один день Ивана Денисовича. Повесть. Москва 1962.
Солженицын А.: Один день Ивана Денисовича. Повесть. «Новый мир» 1962, № 11, с. 8–71.
Шевченко В.: Деятельность лагерей специального назначения НКВД СССР в 1941–1946 годах. Волгоград 2010. Dostępne w Internecie: http://www.dissercat.com/content/deyatelnost-lagerei-spetsialnogo-naznacheniya-nkvd-sssr-v-1941-1946-godakh [data dostępu: 11.02.2019].
Шолохов М.: Наука ненависти. Москва 1942.
Шолохов М.: Наука ненависти. «Правда» 1942, № 173, с. 3.
Шолохов М.: Судьба человека. Москва 1957.
Шолохов М.: Судьба человека. «Правда» 1956, № 366, с. 3; 1957, № 1, с. 3.
Щербакова И.: Память о войне: пропагандистский миф против «окопной правды». Dostępne w Internecie: https://arzamas.academy/materials/1551 [data dostępu: 16.02.2019].
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
