Lead in the environment
DOI:
https://doi.org/10.31261/NoZ.2021.DHC.09Keywords:
lead geochemistry, lead minerals, use of lead, Pb concentrations in soils, waters and air, historical lead pollution, Pb smelting in the Silesia–Krakow regionAbstract
The publication describes issues related to the natural occurrence of lead in the environment and its secondary, anthropogenic concentrations in soil, water and atmospheric dust. The changing directions of the use of lead in the last several thousand years are presented. It is pointed out that relatively low temperature of metallurgical production and favourable properties fostered a large-scale use of lead, one of the seven earliest known metals. The article indicates that one reason for the rapidly increasing lead mining was the extraction of silver from the galena ores. The lead geochemistry and mineralogy are then discussed in terms of the concentration and forms of this element in various lithospheric environments. The strong tendency to bind with sulphur causes it to be the most common in a Pb sulphide, galena. In the oxidation stage, a Pb carbonate, cerussite or Pb sulphate, anglesite are formed, and much less frequently ions of other elements, e.g. P, As, Mo, V, Cr, form lead phosphates, arsenates, molybdates, vanadates and chromates. The geology and mineralogy of the Silesian-Cracowian Zn-Pb ore deposits are characterised. A relatively low geochemical activity of lead Pb2+ ions makes a transfer of lead to the living organisms limited in the natural conditions, although it increases dramatically for synthetic minerals or lead compounds.
Methods of processing Zn-Pb ores and metallurgical lead production are described, which has been associated with rapidly increasing zinc production since the 19th century, so one significant source of lead emissions is zinc smelters. The significant role of the Silesia–Cracow region for the global production of lead, zinc and cadmium in the nineteenth and early twentieth century is stressed. The volume of lead production in the world and Poland is presented. In terms of various uses of lead (car batteries, alloys, dyes, the addition of Pb tetraethyl to petrol, along with others), the most important sources of emissions of lead and its compound to the soil, water, and atmosphere are indicated. Sources and volumes of Pb emissions in Europe over the period 1955–2010 are summarised.
More detailed information related to lead emissions to the environment refers to the Silesia–Cracow area. Numerous smelters had produced lead, zinc, and alloys of non-ferrous metals for 200 years and associated with the local and regional contamination of the environment with heavy metals. Lead has powerful toxic effects on living organisms, especially its synthetic forms emitted by smelters and factories using this metal. Periods of the greatest prosperity of the Silesian lead, zinc and cadmium smelting were associated with the increase in employment, economic progress and enormous profits for their owners. On the other hand, they contributed to the catastrophic contamination of the environment and difficult to estimate the scale of illness in children and adults due to lead poisoning.
References
Adamczyk A.F., 1979: Cynk i ołów w wodach dołowych kopalń rejonu olkuskiego. Praca doktorska, Biblioteka AGH, Kraków.
ATSDR, 2007: Toxicological Profile for Lead. U.S. Department of Health and Human Services Public Health Service Agency for Toxic Substances and Disease Registry. https://www.atsdr.cdc.gov/ [data dostępu: 15.04.2021].
Bell T., 2020: History: Antimony Metal. https://www.thoughtco.com/history-antimonymetal-2340120 [data dostępu: 15.04.2021].
Boni M., Large D., 2003: Nonsulfide Zinc Mineralization in Europe: An Overview. “Economic Geology”, Vol. 98, no 4, s. 715–729.
Bowen H.J.M., 1979: Environmental Chemistry of the Elements. Academic Press, London.
Bränvall M.-L., Bindler R., Renberg I., Emteryd O., Bartnicki J., Billström K., 1999: The Medieval Metal Industry Was the Cradle of Modern Large-Scale Atmospheric Lead Pollution in Northern Europe. “Environmental Science & Technology”, 33, s. 4391–4395.
Cabala J., 2001: Development of Oxidation in Zn-Pb Deposits in Olkusz Area. In: Mineral Deposits at the Beginning of the 21st Century. Balkema Publ., Lisse, s. 121–124.
Cabala J., Rozmus D., Kłys G., Misz-Kennan M., 2021: Lead in the Bones of Cows from a Medieval Pb-Ag Metallurgical Settlement: Bone Mineralization by Metalliferous Minerals. “Environmental Archaeology”. https://doi.org/10.1080/14614103.2020.1867289.
Cabala J., Smieja-Król B., Jablonska M., Chrost L., 2013: Mineral Components in a Peat Deposit – Looking for Signs of Early Mining and Smelting Activities in Silesia – Cracow Region (Southern Poland). “Environmental Earth Sciences”, Vol. 69, Issue 8, s. 2559–2568.
Cabała J., 1996: Koncentracje pierwiastków śladowych w rudach Zn-Pb i możliwość przechodzenia ich do odpadów. „Prace Naukowe GIG”, 13, s. 17–32.
Cabała J., 2000: Jakość oraz wtórne zmiany chemizmu rud Zn-Pb w olkuskim rejonie złożowym. „Gospodarka Surowcami Mineralnymi”, T. 6, z. 1, s. 117–141.
Cabała J., 2009: Metale ciężkie w środowisku glebowym olkuskiego rejonu eksploatacji rud Zn-Pb. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Cabała J., 2010: Cynk w technosferze. „Górnictwo i Geologia”, T. 5, z. 4, s. 63–76.
Cabała J., Badera J., 2015: Metale ciężkie w Polsce: geologia, historia wydobycia. W: Ekotoksykologia. Rośliny, gleby, metale. Red. M. Wierzbicka. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 137–162.
Cabała J., Konstantynowicz E., 1999: Charakterystyka śląsko-krakowskich złóż cynku i ołowiu oraz perspektywy eksploatacji tych rud. W: Perspektywy geologii złożowej i ekonomicznej w Polsce. Tom poświęcony jubileuszowi Profesora Erasta Konstantynowicza. Red. A.T. Jankowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 76–98.
Cabała J., Sutkowska K., 2006: Wpływ dawnej eksploatacji i przeróbki rud Zn-Pb na skład mineralny gleb industrialnych, rejon Olkusza i Jaworzna. „Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej. Studia i Materiały”, Vol. 117, nr 32, s. 13–22.
Cabała J., Warchulski R., Rozmus D., Środek D., Szełęg E., 2020: Pb-Rich Slags, Minerals, and Pollution Resulted from a Medieval Ag-Pb Smelting and Mining Operation in the Silesian-Cracovian Region (Southern Poland). “Minerals”, 10, 28. https://doi.org/10.3390/min10010028.
Chrastný V., Vaněk A., Teper L., Cabala J., Procházka J., Pechar L., Drahota P., Penížek V., Komárek M., Novák M., 2012: Geochemical Position of Pb, Zn and Cd in Soils Near the Olkusz Mine/Smelter, South Poland: Effects of Land Use, Type of Contamination and Distance from Pollution Source. “Environmental Monitoring and Assessment”, 184, s. 2517–2536.
Clausen J.L., Bostick B., Korte N., 2011: Migration of Lead in Surface Water, Pore Water, and Groundwater With a Focus on Firing Ranges. “Critical Reviews in Environmental Science and Technology”, 41 (15), s. 1397–1448.
CLB, 2019: Wyniki badań jakości wód podziemnych przeprowadzonych w 2019 roku w sieci regionalnej oraz w sieciach badawczych na terenie województwa śląskiego. CLB Oddział Katowice – Pracownia w Częstochowie. http://www.wios.gov.pl/monitoring/informacje/stan2019/slaskie.xlsx [data dostępu: 15.04.2021].
Czaplicka K., Buzek Ł., 2010: Lead Speciation in the Dusts Emitted from Non-Ferrous Metallurgy Process. “Water, Air, & Soil Pollution”, 218, s. 157–163.
De Vleeschouwer F., Le Roux G., Shotyk W., 2010: Peat as an Archive of Atmospheric Pollution and Environmental Change: A Case Study of Lead in Europe. “PAGES Magazine”, Vol. 18 (1), s. 20–22.
Degryse F., Smolders E., 2006: Mobility of Cd and Zn in Polluted and Unpolluted Spodosols. “European Journal of Soil Science”, Vol. 57, Issue 2, s. 122–133.
EPA, 2008: United States Environmental Protection Agency. https://www.epa.gov/leadair-pollution [data dostępu: 15.04.2021].
FAA, 2019: Fact Sheet – Leaded Aviation Fuel and the Environment. US Federal Aviation Administration. https://www.faa.gov/news/fact_sheets/news_story.cfm?newsId=14754 [data dostępu: 15.04.2021].
Funasaka K., Tojo T., Kaneco S., Takaoka M., 2013: Different Chemical Properties of Lead in Atmospheric Particles from Urban Roadside and Residential Areas. “Atmospheric Pollution Research”, Vol. 4, Issue 4, s. 362–369.
Garrels R.M., 1960: Mineral Equilibria – At Low Temperature and Pressure. Harper and Bros., New York.
GIOŚ, 2017: Wyniki badań i ocena kompleksowa stanu osadów dennych rzek i jezior w latach 2016–2017. https://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/pms/monitoring_wod/Wyniki_badan_20180111.pdf [data dostępu: 15.04.2021].
GIOŚ, 2019: Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2014–2019 na podstawie monitoringu. https://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/pms/monitoring_wod/Klasyfikacja_i_ocena_stanu_RW_2014-2019_monitoring.xlsx [data dostępu: 15.04.2021].
Grzechnik Z., 1978: Historia dotychczasowych poszukiwań i eksploatacji. W: Poszukiwanie rud cynku i ołowiu na obszarze śląsko-krakowskim. Red. J. Pawłowska. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, s. 1–41.
Harańczyk C., 1965: Geochemia kruszców śląsko-krakowskich złóż rud cynku i ołowiu. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Heijlen W., Muchez P.H., Banks D.A., Schneider J., Kucha H., Keppens E., 2003: Carbonate-hosted Zn-Pb Deposits in Upper Silesia, Poland: Origin and Evolution of Mineralizing Fluids and Constraints on Genetic Models. “Economic Geology”, Vol. 98, no 5, s. 911–932.
Hellmann H., 1970: Die Absorption von Schwermetallen an den Schwebstoffen des Rheinseine Untersuchung zur Entgiftung des Rheinwassers (ein Nachtrag). [Absorption of Heavy Metals by Suspended Solids in the Rhine River]. “Deutsche Gewasserkundliche Mitteilungen”, 14 (2), s. 42–47.
Hem J.D., 1976: Inorganic Chemistry of Lead in Water. In: Lead in the Environment. Ed. T.G. Lovering. Geological Survey Professional Paper 957. United States Government Printing Office, Washington, s. 5–11.
Hernberg S., 2000: Lead Poisoning in a Historical Perspective. “American Journal of Industrial Medicine”, Vol. 38, Issue 3, s. 244–254.
Hong S., Candelone J., Patterson C., Boutron C., 1994: Greenland Ice Evidence of Hemispheric Lead Pollution Two Millennia Ago by Greek and Roman Civilizations. “Science”, Vol. 265, s. 1841–1843.
Hopwood J.D., Derrick G.R., Brown D.R., Newman C.D., Haley J., Kershaw R., Collinge M., 2016: The Identification and Synthesis of Lead Apatite Minerals Formed in Lead Water Pipes. “Journal of Chemistry”, Article ID 9074062, 11 stron. http://dx.doi.org/10.1155/2016/9074062.
ILA, 2015: International Lead Association. https://ila-lead.org/resources/lead-productionstatistics/ [data dostępu: 15.04.2021].
International Lead and Zinc Study Group, 2020. https://www.ilzsg.org/static/home.aspx [data dostępu: 15.04.2021].
Jablonska M., Janeczek J., Rietmeijer J.M., 2003: Seasonal Changes in the Mineral Compositions of Tropospheric Dust in the Industrial Region of Upper Silesia, Poland. “Mineralogical Magazine”, Vol. 67, Issue 6, s. 1231–1241.
Jabłońska M., 2003: Skład fazowy pyłów atmosferycznych w wybranych miejscowościach Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Jabłońska M., 2013: Wskaźnikowe składniki mineralne w tkance płucnej osób narażonych na pyłowe zanieczyszczenie powietrza w konurbacji katowickiej. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Jabłońska M., Janeczek J., 2019: Identification of Industrial Point Sources of Airborne Dust Particles in an Urban Environment by a Combined Mineralogical and Meteorological Analyses: A Case Study from the Upper Silesian Conurbation, Poland. “Atmospheric Pollution Research”, Vol. 10, Issue 3, s. 980–988.
Jamrozy T., Rączka E., 1999: Johann Christian Ruberg: twórca technologii produkcji cynku na ziemiach polskich. SITH, Katowice.
Järup L., 2003: Hazards of Heavy Metal Contamination. “British Medical Bulletin”, Vol. 68, Issue 1, s. 167–182.
Jouffroy-Bapicot I., Pulido M., Galop D., Monna F., Ploquin A., Baron S., Petit C., Lavoie M., Beaulieu J.-L. de, Richard H., 2007: Environmental Impact of Early Palaeometallurgy: Pollen and Geochemical Analysis. “Vegetation History and Archaeobotany”, 16, s. 251–258.
Kabata-Pendias A., Pendias H., 1999: Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN, Warszawa.
Kowalska M., Mikulski S.Z., Sidorczuk M., 2018: Cynk, ołów; Zinc, Lead. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa. https://www.pgi.gov.pl/dokumenty-pig-pib-all/foldery-instytutowe/foldery-surowcowe-2018/6216-folder-cynk-i-olow/file.html [data dostępu: 15.04.2021].
Leach D.L., Taylor R.D., Fey D.L., Diehl S.F., Saltus R.W., 2010: A Deposit Model for Mississippi Valley-Type Lead-Zinc Ores. Chapter A of Mineral Deposit Models for Resource Assessment. U.S. Geological Survey Scientific Investigations Report 2010–5070–A.
Lee P.-K., Yu S., Chang H.J., Cho H.Y., Kang M.-J., Chae B.-G., 2016: Lead Chromate Detected as a Source of Atmospheric Pb and Cr(VI) Pollution. “Scientific Reports”, 6, Article ID 36088. https://doi.org/10.1038/srep36088.
Lessler M., 1988: Lead and Lead Poisoning from Antiquity to Modern Times. “The Ohio Journal of Science”, Vol. 88, no 3, s. 78–84.
Leś-Rudnicka M., 2002: Dzieje górnictwa węgla kamiennego w Jaworznie 1767–2002. Zakład Górniczo-Energetyczny Sobieski Jaworzno III, Jaworzno.
Levi P., 2011: Układ okresowy. Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Lis J., Pasieczna A., 1999: Szczegółowa mapa geochemiczna Górnego Śląska 1:25000. Promocyjny arkusz Sławków. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Lis J., Pasieczna A., Karbowska B., Zembrzuski W., Lukaszewski Z., 2003: Thallium in Soil and Stream Sediments of a Zn-Pb Mining and Smelting Area. “Environmental Science & Technology”, 37, s. 4569–4572.
Maskall J., Whitehead K., Gee C., Thornton I., 1996: Long-Term Migration of Metals at Historical Smelting Sites. “Applied Geochemistry”, Vol. 11, s. 43–51.
McConnell J.R., Wilson A.I., Stohl A., Arienzo M.M., Chellman N.J., Eckhardt S., Thompson E.M., Pollard A.M., Steffensen J.P., 2018: Lead Pollution Recorded in Greenland Ice Indicates European Emissions Tracked Plagues, Wars, and Imperial Expansion During Antiquity. “Proceedings of the National Academy of Sciences”, 115 (22), s. 5726–5731.
McDonough W.F., Sun S., 1995: The Composition of the Earth. “Chemical Geology”, 120, s. 223–253.
Merrington G., Alloway B.J., 1994: The Transfer and Fate of Cd, Cu, Pb and Zn from Two Historic Metalliferous
Mine Sites in the UK. “Applied Geochemistry”, Vol. 9, Issue 6, s. 677–687.
Michaels D., Zoloth S.R., Stern F.B., 1991: Does Low-Level Lead Exposure Increase Risk of Death? A Mortality Study of Newspaper Printers. “International Journal of Epidemiology”, Vol. 20, Issue 4, s. 978–983.
Migaszewski Z.M., Gałuszka A., 2016: Geochemia środowiskowa. PWN, Warszawa.
Mindat, 2021. https://www.mindat.org/element/Lead [data dostępu: 15.04.2021].
Nriagu J.O., 1983: Lead and Lead Poisoning in Antiquity. Wiley, New York.
Nriagu J.O., 1996: A History of Global Metal Pollution. “Science”, Vol. 272, s. 223–224.
Pacyna J.M., Pacyna E.G., 2000: Atmospheric Emissions of Anthropogenic Lead in Europe: Improvements, Updates, Historical Data and Projections. GKSS Report no. 2000y 31, Geesthacht.
Pacyna J.M., Pacyna E.G., 2001: An Assessment of Global and Regional Emissions of Trace Metals to the Atmosphere from Anthropogenic Sources Worldwide. “Environmental Reviews”, 9, s. 269–298.
Patterson C.C., Settle D.M., 1987: Magnitude of Lead Flux to the Atmosphere from Volcanoes. “Geochimica et Cosmochimica Acta”, Vol. 51, Issue 3, s. 675–681.
PIG-PIB, 2020: Klasyfikacja i wyniki wskaźników nieorganicznych w punktach pomiarowych przeprowadzonych w 2019 roku w sieci krajowej monitoringu wód podziemnych. W: Rocznik Hydrogeologiczny Państwowej Służby Hydrogeologicznej. Rok hydrologiczny 2019. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2020. https://www.pgi.gov.pl/psh/materialy-informacyjne-psh/rocznik-hydrogeologiczny-psh/8198-rocznik-hydrogeologiczny-panstwowej-sluzbyhydrogeologicznej-2020/file.html [data dostępu: 15.04.2021].
Plachy J. i in., eds., 2000: Zinc. In: Minerals Yearbook 2000. U.S. Geological Survey, Washington, s. 861–868.
Plinius Secundus Caius (23–79), 1845: K. Pliniusza Starszego Historyi naturalnej ksiąg XXXVII. C. Plinii Secundi Historiae naturalis libri XXXVII. T. 10, ks. 34–37. W księgarni i drukarni J. Łukaszewicza, Poznań.
Postawa A., Witczak S., red., 2011: Metale i substancje towarzyszące w wodach przeznaczonych do spożycia w Polsce. Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Kraków.
Rapp G., 2002: Archaeomineralogy. Springer-Verlag, Berlin–Heidelberg.
Renberg I., Brannvall M.L., Bindler R., Emteryd O., 2002: Stable Lead Isotopes and Lake Sediments–a Useful Combination for the Study of Atmospheric Lead Pollution History. “Science of The Total Environment”, Vol. 292, s. 45–54.
RMŚ, 2014: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. „Dziennik Ustaw”, nr 2014, poz. 1800.
Roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim. Raport wojewódzki za rok 2018, 2018. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Departament Monitoringu Środowiska, Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Katowicach. http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/documents/download/104321 [data dostępu: 15.04.2021].
Rostański A., Cabała J., Słota M., 2015: Tereny metalonośne jako źródło zagrożeń dla środowiska przyrodniczego. W: Ekotoksykologia. Rośliny, gleby, metale. Red. M. Wierzbicka. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 522–544.
Rozmus D., 2014: Wczesnośredniowieczne zagłębie hutnictwa srebra i ołowiu na obszarach obecnego pogranicza Śląska i Małopolski (2 połowa XI–XII/XIII wiek). Muzeum Miejskie „Sztygarka” – Księgarnia Akademicka, Dąbrowa Górnicza–Kraków.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 11 października 2019 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego oraz sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, a także środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych, 2019. „Dziennik Ustaw”, poz. 2147.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi z dnia 7 grudnia 2017 r., 2017. „Dziennik Ustaw”, poz. 2294, cz. B: Parametry chemiczne.
Sanchez J., Marino N., Vaquero M.C., Ansorena J., Legórburu I., 1998: Metal Pollution by Old Lead-Zinc Mines in Urumea River Valley (Basque Country. Spain). Soil, Biota and Sediment. “Water, Air, and Soil Pollution”, 107, s. 303–319.
Scheinert M., Kupsch H., Bletz B., 2009: Geochemical Investigations of Slags from the Historical Smelting in Freiberg, Erzgebirge (Germany). “Chemie der Erde”, Vol. 69, s. 81–90.
Schwikowski M., Barbante C., Doering T., Gaeggeler H., Boutron C., Schotterer U., Tobler U., Van de Velde K., Ferrari C., Cozzi G., Rosman K., Cescon P., 2004: Post-17th-Century Changes of European Lead Emissions Recorded in High-Altitude Alpine Snow and Ice. “Environmental Science and Technology”, 38 (4), s. 957–964.
Settle D.M., Patterson C.C., 1980: Lead in Albacore: Guide to Lead Pollution in Americans. “Science”, Vol. 207, Issue 4436, s. 1167–1176. https://doi.org/10.1126/science.6986654.
Sperka J., 2011: Dzieje gospodarcze Górnego Śląska w średniowieczu. W: Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu. Red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek. Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Gliwice, s. 295–308.
Statista, 2021a: Global Lead Consumption 2013–2020. https://www.statista.com/statistics/892288/global-lead-consumption/ [data dostępu: 15.04.2021].
Statista, 2021b: Lead Reserves Worldwide as of 2020. https://www.statista.com/statistics/273652/global-lead-reserves-by-selected-countries/ [data dostępu: 15.04.2021].
Storch H., Costa-Cabral M., Hagner C., Feser F., Pacyna J., Pacyna E., Kolb S., 2003: Four Decades of Gasoline Lead Emissions and Control Policies in Europe: a Retrospective Assessment. “The Science of the Total Environment”, Vol. 311, s. 151–176.
Stos-Gale Z.A., Gale N.H., 1982: The Sources of Mycenaean Silver and Lead. “Journal of Field Archaeology”, 9 (4), s. 467–485. https://doi.org/10.1179/009346982791504490.
Teper E., Jabłońska M., Janeczek J., Rachwał M., Rogula-Kozlowska W., 2020: Lead Speciation in Ambient Urban Air. Goldschmidt2020 Abstract 2581.
Tite M.S., Freestone I., Mason R., Molera J., Vendrell-Saz M., Wood N., 1998: Lead Glazes in Antiquity – Methods of Production and Reasons for Use. “Archaeometry”, 40 (2), s. 241–260.
Van der Krogt P., 2010: Elementology & Elements Multidictionary. https://elements.vanderkrogt.net/element.php?sym=pb [data dostępu: 15.04.2021].
Verner J.F., Ramsey M.H., Helios-Rybicka E., Jędrzejczyk B., 1996: Heavy Metal Contamination of Soils around a Pb-Zn Smelter in Bukowno, Poland. “Applied Geochemistry”, Vol. 11, s. 11–16.
Viets J.G., Leach D.L., Lichte F.E., Hopkins R.T., Gent C.A., Powell J.W., 1996: Paragenetic and Minor- and Trace-element Studies of Mississippi Valley-type Ore Deposits of the Silesian-Cracow District, Poland. „Prace Państwowego Instytutu Geologicznego”, Vol. 154, s. 51–71.
Vitruvius Polio M. (20 BC?), 1914: The Ten Books on Architecture. Vitruvius. Transl. by M.H. Morgan. Harvard University Press, Cambridge.
Wani A.L., Ara A., Usmani J.A., 2015: Lead Toxicity: a Review. “Interdisciplinary Toxicology”, 8 (2), s. 55–64. https://doi.org/10.1515/intox-2015-0009.
Wershaw L.R., 1976: Organic Chemistry of Lead in Natural Water Systems. In: Lead in the Environment. Ed. T.G. Lovering. Geological Survey Professional Paper 957.
United States Government Printing Office, Washington, s. 13–16.
Witczak S., Kania J., Kmiecik E., 2013: Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa.
Żabiński W., 1960: Charakterystyka mineralogiczna strefy utlenienia śląsko-krakowskich złóż kruszców cynku i ołowiu. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
Żabiński W., 1964: Z badań geochemicznych strefy utlenienia śląsko-krakowskich złóż kruszców cynku i ołowiu. W: Z badań mineralizacji utworów triasu w Polsce. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, s. 49–84.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
