The Literary History of Lead: A Preliminary Survey
DOI:
https://doi.org/10.31261/NoZ.2021.DHC.08Keywords:
lead, saturnism, literary history, metallurgy, industry, SzopieniceAbstract
This article offers an overview and preliminary arrangements of literary texts, chosen paintings and films (most of them from the past three centuries) which feature the motif of lead. The presence of lead as a symbol has been detected in poetry which treated the problem of war and peace; occasionally this use of lead has occurred in relation to printing, typesetting, and – less frequently – children’s toys. Much more often the motif of lead has been used in literary works to introduce the topic of melancholia and to express artists’ interest in alchemy. An analysis of literary prose at the turn of the 20th century related to zinc and lead metallurgy shows that lead did not occur in the context of mining, chemistry, and medicine until the 19th century. On the basis of studies of the press, historical literature, and contemporary reportage, the article shows the toxic nature of lead and its harmful effect on people and the environment, about which artists and authors try to warn the public at the turn of the 21st century. The article shows that the parallel between melancholia and saturnism is a well-documented phenomenon.
References
Bardi U.: Wydobycie. Jak poszukiwanie bogactw mineralnych pustoszy naszą planetę. Przeł. J. Bednarek. Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2019.
Baudelaire Ch.: LXXVIII Spleen. Przeł. B. Wieniawa Długoszewski. W: Ch. Baudelaire: Kwiaty zła. Wybór M. Leśniewska, J. Brzozowski. Red. i posł. J. Brzozowski. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1990, s. 203.
Bednarek A. i in.: Hutnictwo na ziemiach polskich. Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego w Polsce, Katowice 1992.
Bereska H.: Krajobraz nowego typu. W: H. Bereska: Familoki. Księgarnia Akademicka, Kraków 2001, s. 29.
Bereska H.: Maria. W: H. Bereska: Familoki. Księgarnia Akademicka, Kraków 2001, s. 17.
Bereska H.: Ogród Marii. W: H. Bereska: Familoki. Księgarnia Akademicka, Kraków 2001, s. 33.
Bieńczyk M.: Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty. Świat Książki, Warszawa 2012.
Cabała J., Janeczek J., Kowalczyk A.: Ołów w środowisku. „Narracje o Zagładzie” 2021, nr specjalny, s. 147–186.
Celan P.: [„Osiko, twoje liście lśnią biało…”]. W: P. Celan: Psalm i inne wiersze. Wybór i przeł. R. Krynicki. Wydawnictwo a5, Kraków 2013, s. 25.
Chazal G.: Bachelardowskie wątki w twórczości François Dagogneta. Przeł. M. Ples‑Bęben. „Folia Philosophica” 2020, Vol. 43, s. 1–14, https://journals.us.edu.pl/index.php/FOLIA/issue/view/1049.
Dante Alighieri: Boska Komedia. Przeł. E. Porębowicz. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1959.
Dziekoński T., Keckowa A., Molenda D.: Zarys dziejów górnictwa na ziemiach polskich. T. 1. Wydawnictwo Górniczo-Hutnicze, Katowice 1960.
Dziurka od klucza jest mgławicą. Z Bianką Rolando rozmawia Joanna Mueller. Dostępne w Internecie: https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/wywiady/dziurka-kluczamglawica/ [data dostępu: 5.05.2021].
Encyklopedia techniki. Metalurgia. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1985.
Ficowski J.: Cienie. W: J. Ficowski: Ołowiani żołnierze. Wydawnictwo Eugeniusza Kuthana, Warszawa–Kraków 1948, s. 4.
Franz M.-L. von: Alchemia. Wprowadzenie do symboliki i psychologii. Przeł. M. Kalinowska. Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2015.
Gruszecki A.: Hutnik. Powieść współczesna. Wydawnictwo Biblioteki T.S.L., Kraków [b.d.w.].
Gruszecki A.: Krety. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1959.
Grzegorek G., Frużyński A., Rygus P.: Kopalnie i huty Katowic. Wydawnictwo Prasa i Książka – Grzegorz Grzegorek przy współpracy z Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, Katowice 2017.
Jarniewicz J.: Ołowiany wierszyk. W: Sposoby na zaśnięcie we współczesnych wierszach i ilustracjach dla dzieci. Biuro Literackie, Wrocław 2015, s. 73.
Jędryka M.: Ołowiane dzieci. Zapomniana epidemia. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2020.
Kämmerling Ch., Pursche P.: Nachts fahre ich mit dem Fahrrad von Bild zu Bild. Ein Werkstattgespräch mit Anselm Kiefer über seine Arbeit und seine Weltsicht. „Süddeutsche Zeitung. Magazin“ 1990, Nr. 46.
Klibansky R., Panofsky E., Saxl F.: Saturn i melancholia. Studia z historii, filozofii, przyrody, medycyny, religii oraz sztuki. Przeł. A. Kryczyńska. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2009.
Kmiecik-Małecka E. i in.: The Effect of Blood Lead Concentration on EEG, Brain Electrical Activity Mapping and Psychological Test Results in Children. “Polish Journal of Environmental Studies” 2009, Vol. 18, no 6, s. 1021–1027.
Kopaliński W.: Słownik symboli. Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1990.
Kortko D., Ostałowska L.: Pierony. Górny Śląsk po polsku i niemiecku. Antologia. Agora S.A., Warszawa 2014.
Kutz K.: Piąta strona świata. Wydawnictwo Znak, Kraków 2010.
Lubosz B.: Kraina gwarków i lasów. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1969.
Lubosz B.: Rodzinny pejzaż. W: B. Lubosz: Odkrywanie Kolumba. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1970, s. 7.
Matywiecki P.: Palamedes. Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2017.
Mazuś M.: Co pozostało po hucie w Szopienicach? „Polityka” 2014, nr 17. Dostępne w Internecie: https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1577389,1,copozostalo-po-hucie-w-szopienicach.read [data dostępu: 3.05.2021].
Nadgórska-Socha A.: Bać się czy się nie bać? Bioakumulacja, bioindykacja i toksyczność metali ciężkich. Rośliny w świetle badań terenowych i laboratoryjnych. „Narracje o Zagładzie” 2021, nr specjalny, s. 225–253.
„Opisałem historię klasy, która znika”. O prawdę o śląskiej epidemii walczyły dwie lekarki. Rozmowa Arkadiusza Gruszczyńskiego z Michałem Jędryką. weekend.gazeta.pl, 20.06.2020. Dostępne w Internecie: https://weekend.gazeta.pl/weekend/7,177333,26043536,opisalem-historie-klasy-ktora-znika-o-prawde-o-slaskiej.html [data dostępu: 8.05.2021].
Pawlas N.: Autoreferat. Postępowanie habilitacyjne, załącznik nr 2. Dostępne w Internecie: https://sum.edu.pl/images/download/doktoraty/N.Pawlas_autoreferat.pdf [data dostępu: 3.05.2021].
Pollak S.: Pocisk i słowo. W: S. Pollak: Pocisk i słowo. Czytelnik, Warszawa 1952, s. 12.
Rolando B.: Jednorożec. (La Dame à la Licorne). W: B. Rolando: Stelle. Biuro Literackie, Stronie Śląskie 2019, s. 112.
Staff L.: Dzieci ołowiu. Dostępne w Internecie: https://poezja.org/wz/Staff_Leopold/26262/Dzieci_o%C5%82owiu [data dostępu: 4.05.2021].
Szaraniec L.: Osady i osiedla Katowic. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1980.
Szekspir W.: Kupiec wenecki. Przeł. L. Ulrich. W: W. Szekspir: Dzieła dramatyczne. T. 2. Oprac. S. Helsztyński, R. Jabłkowska, A. Staniewska. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973, s. 83–176.
Tchórzewska-Kabata H.: Artur Gruszecki. Teoria i praktyka pisarska wobec naturalizmu. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982.
Therborn G.: Nierówność, która zabija. Jak globalny wzrost nierówności niszczy życie milionów i jak z tym walczyć. Przeł. P. Tomanek. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015.
Ujejski K.: Na drukarski jubileusz. Dostępne w Internecie: https://literat.ug.edu.pl/ujejski/021.htm [data dostępu: 8.05.2021].
Waśniewski J.: Ognie w pirytach. Powieść. Centrum Kultury im. M. Płonowskiej, Bolesław 2008.
Wilczok E.: 150 lat hutnictwa metali nieżelaznych w Szopienicach. Dzieje Huty Metali Nieżelaznych „Szopienice” i jej załogi. Huta Metali Nieżelaznych „Szopienice”, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1984.
Żeromski S.: Ludzie bezdomni. Czytelnik, Warszawa 1973.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
