Collective Unconscious. Czesław Miłosz

Authors

DOI:

https://doi.org/10.31261/NoZ.2019.05.03

Keywords:

Holocaust in Poland, bystanders, collective memory, unconscious, Polish war poetry

Abstract

“A Poor Christian Looks at the Ghetto” and “Campo di Fiori” are the most acclaimed Polish poetic works on the Holocaust. They have been read as texts on the collective anxieties; the article assumes this interpretative position as well. It begins with a reference to the concreteness of war, that is, an attempt to understand the array of scenes and phenomena that underlie the poetic images. In fact, literary accounts and testimonies of Polish Jews suggest that the general context includes the problems of the Polish violence towards them and collective responsibility incorporated into the plan of extermination inaugurated by the Nazi Germany. In Miłosz’s poem, the unwanted awareness of cooperation and contribution to the Holocaust resurfaces as anxieties (represented by the “mole-guard”), whose invasion is followed by the collapse of the symbolic order and domesticating images. Present yet invisible to the society, the knowledge of Polish violence thus functions as the Lacanian Real. Polish perspective on the death of Jews is put forward in “Campo di Fiori.” Against the traditional readings of it as an account of “apathy,” this text juxtaposes the event of burning the heretic on stake by Christian inquisition with the gaze of a “poor Christian” focused on the burning ghetto. Both figures share the exclusion of dying people who establish the limits of Christian and Polish community; simultaneously, the dying occupy a “dangerous place,” one that is destined to be annihilated in the realm of foundational myths of identity. In the  times of the Holocaust, constructing such a limit happens to be a sentence legitimising the actions undertaken by the Nazis.

References

Berendt G.: Cena życia – ekonomiczne uwarunkowania egzystencji Żydów po „aryjskiej stronie”. „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4, s. 110–143.

Błoński J.: Biedni Polacy patrzą na getto. W: J. Błoński: Biedni Polacy patrzą na getto. Kraków 1996, s. 10–23.

Błoński J.: Polak-katolik i katolik-Polak. Nakaz ewangeliczny, interes narodowy i solidarność obywatelska wobec zagłady getta warszawskiego. W: J. Błoński: Biedni Polacy patrzą na getto. Kraków 1996, s. 37–53.

Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski. Red. B. Engelking, J. Grabowski. Warszawa 2018.

Engelking B.: Jest taki piękny słoneczny dzień… Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942–1945. Warszawa 2011.

Fiut A.: Moment wieczny. O poezji Czesława Miłosza. Warszawa 1993.

Franaszek A.: Miłosz. Biografia. Kraków 2011.

Ginczanka Z.: Wiersze zebrane. Oprac. I. Kiec. Sejny 2014.

Grabowski J.: „Ja tego Żyda znam!”. Szantażowanie Żydów w Warszawie, 1939–1943. Warszawa 2004.

Grabowski J.: Judenjagd. Polowanie na Żydów 1942–1945. Studium dziejów pewnego powiatu. Warszawa 2011.

Janicka E.: Świadkowie własnej sprawy. Polska narracja dominująca wobec Zagłady w trakcie Zagłady. „Studia Litteraria et Historica” 2018, nr 7, s. 1–82. Dostępne w Internecie: https://ispan.waw.pl/journals/index.php/slh/article/view/slh.1478/4718 [data dostępu: 14.04.2019].

Jarmusz M.: Rozkład zwłok i sukcesja owadów (dipetra coleoptera) na powieszonych zwłokach świni domowej (sus scrofa domestica l.) w środowisku leśnym Wielkopolski. Praca doktorska napisana w Zakładzie Taksonomii i Ekologii Zwierząt Instytutu Biologii Środowiska Wydziału Biologii Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu pod kierunkiem prof. dr. hab. W. Niedbały (promotor pomocniczy dr hab. D. Bjerlein). Poznań 2018. Dostępne w Internecie: https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/23592/1/Mateusz%20Jarmusz%20ROZK%C5%81AD%20ZW%C5%81OK%20I%20SUKCESJA%20OWAD%C3%93W%20%28DIPTERA%2C%20COLEOPTERA%29%20NA%20POWIESZONYCH%20ZW%C5%81OKACH%20%C5%9AWINI%20DOMOWEJ%20%28SUS%20SCROFA%20~1.pdf [data dostępu: 14.04.2019].

Klukowski Z.: Dziennik z lat okupacji Zamojszczyzny (1939–1944). Lublin 1958.

Ludzkość, która zostaje. Rozmawiają Czesław Miłosz, Jan Błoński, Jerzy Turowicz i Marek Edelman. „Tygodnik Powszechny” 2005, nr 18, s. 19.

Matuszewski R.: Nieruchoma karuzela na pl. Krasińskich. „Rzeczpospolita” z 10–11 maja 2003 r. [dodatek: „Plus Minus”], s. A10.

Miłosz C.: Elegia. „Polityka” 1987, nr 26, s. 9.

Miłosz C.: Wiersze. T. 1. Kraków–Wrocław 1985.

Morawiec A.: Szlengel (w Parku Krasińskich). W: A. Morawiec: Literatura polska wobec ludobójstwa. Rekonesans. Łódź 2018, s. 123–145.

Perechodnik C.: Spowiedź. Dzieje rodziny żydowskiej podczas okupacji hitlerowskiej w Polsce. Oprac., posł., przyp. D. Engel. Warszawa 2004.

Persak K.: Wstęp. W: Zarys krajobrazu. Wieś polska wobec zagłady Żydów 1942–1945. Red. B. Engelking, J. Grabowski. Wstęp K. Persak. Warszawa 2011, s. 7–30.

Roubic D.W.: Obligate Necrophagy in a Social Bee. “Science” 1982, no 217, s. 1059–1060.

Shallcross B.: Rzeczy i Zagłada. Kraków 2010.

Szarota T.: Karuzela na Placu Krasińskich. Czy „śmiały się tłumy wesołe”? Spór o postawę warszawiaków wobec powstania w getcie. W: T. Szarota: Karuzela na placu Krasińskich. Studia i szkice z lat wojny i okupacji. Warszawa 2009, s. 149–169.

Szarota T.: Mord w Jedwabnem. Dokumenty, publikacje i interpretacje z lat 1941–2000. Kalendarium. W: Wokół Jedwabnego. T. 1: Studia. Red. P. Machcewicz, K. Persak. Warszawa 2002, s. 461–488.

Szlengel W.: Co czytałem umarłym. Warszawa 1979.

Tokarska-Bakir J.: Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego. Warszawa 2018.

Tokarska-Bakir J.: Żydzi u Kolberga. „Res Publica Nowa” 1999, nr 7–8, s. 30–38.

Urzykowski T.: Były tam tłumy wesołe? Wywiad z T. Szarotą. „Gazeta Wyborcza” z 24 kwietnia 2009 r. [dodatek: „Gazeta Stołeczna”], s. 8.

Zarys krajobrazu. Wieś polska wobec zagłady Żydów 1942–1945. Red. B. Engelking, J. Grabowski. Wstęp K. Persak. Warszawa 2011.

Žižek S.: Wzniosły obiekt ideologii. Przeł. J. Bator, P. Dybel. Wrocław 2001.

Żbikowski A.: Antysemityzm, szmalcownictwo, współpraca z Niemcami a stosunki polsko-żydowskie pod okupacją niemiecką. W: Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945. Studia i materiały. Red. A. Żbikowski. Warszawa 2006, s. 429–505.

Żbikowski A.: Morderstwa popełnione na Żydach w pierwszych latach po wojnie. W: Następstwa Zagłady Żydów. Polska 1944–2010. Red. F. Tych, M. Adamczyk-Garbowska. Lublin 2011, s. 71–93.

Żukowski T.: Ballady o Szoa. W: Stosowność i forma. Jak opowiadać o Zagładzie? Red. M. Głowiński, K. Chmielewska, K. Makaruk, A. Molisak, T. Żukowski. Kraków

, s. 223–243.

Żukowski T.: Wielki retusz. Jak zapomnieliśmy, że Polacy zabijali Żydów. Warszawa 2018.

Published

2019-12-21

How to Cite

Żukowski, T. (2019). Collective Unconscious. Czesław Miłosz. Narracje O Zagładzie [Narrations of the Shoah], (5), 44–65. https://doi.org/10.31261/NoZ.2019.05.03