Prometheus’s Struggles
DOI:
https://doi.org/10.31261/PLS.2023.13.04Keywords:
Stefan Srebrny, Jan Kasprowicz, Aeschylus, Prometheus, translation, radio playAbstract
On March, 11, 1937 the Polish Radio broadcasted the radio play based on Aeschylus’s tragedy titled Prometheus bound. Stefan Srebrny, the professor at the Stefan Batory University in Vilnius at the time, was responsible for this radio play. He was a well-known academic and translator. While preparing for the radio play he used the translation given by Jan Kasprowicz, one of the greatest Polish poet at the turn of the 20th century. The recording did not survive the World War II, but we still have the translation by Kasprowicz on which Srebrny made notes while preparing the radio play which gives us at least some insight both on the radio play itself and the work of an academic and translator who had to struggle with the legend of the one of the greatest poets.
References
Literatura
Aeschylus: Tragoediae. Rec. G. Hermannus. Apud Weidmannos, Berlin 1859.
Aeschylus: Prometheus. Ed. M.L. West. In aedibus B.G. Teubneri, Stuttgart 1992.
Aeschylus: Tragoediae. Ed. U. de Wilamowitz-Moellendorff. Apud Weidmannos, Berlin 1994.
Aischylos: Prometeusz skowany. Tłum. J. Kasprowicz. Wstępem i objaśnieniami zaopatrzył S. Witkowski. Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej [Biblioteka Narodowa, seria II, nr 7], Kraków [s.a.].
Aischylos: Tragedie. Przeł. i oprac. S. Srebrny. Państwowy Instytutu Wydawniczy, Warszawa 1952.
Ajschylos: Dzieje Orestesa. Przekład J. Kasprowicz. Nakładem Towarzystwa Wydawniczego, Lwów 1908.
Ajschylos: Cztery dramaty. Prometeusz — Persowie — Siedmiu przeciw Tebom — Błagalnice. Tłum. J. Kasprowicz. Nakładem Towarzystwa Wydawniczego, E. Wende i spółka, Warszawa—Lwów 1911.
Bachura J.: Odsłony wyobraźni. Współczesne słuchowisko radiowe. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012.
Balcerzan E.: Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatologii i komparatystyki. Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2009.
Berger J.: Przekłady Kasprowicza, część I: poezja niemiecka. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1948.
Berman A.: Pour une critique des traductions: John Donne. Éditions Gallimard, Paris 2005.
Bibik B.: Podsłuchać tajemnicę poety… Ajschylos i reminiscencje ajschylejskie w twórczości Jana Kasprowicza. „Collectanea Philologica” 2016, nr 19, s. 105—116.
Bibik B.: „Translatoris vestigia”. Projekcje inscenizacyjne polskich tłumaczy „Orestei” Ajschylosa. Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2016.
Bibik B.: „Historia niezbyt wesoła” druku przekładu tragedii Ajschylosa autorstwa Stefana Srebrnego. „Meander” 2020, nr 75, s. 113—125.
Bibik B.: Potrzeba tłumacza. „Przekłady Literatur Słowiańskich” 2021, t. 11, cz. 1, s. 1—21.
Bibik B.: Między sceną a drukiem. Stefan Srebrny w translatorskim dialogu z Kazimierzem Morawskim. „Meander” [artykuł przyjęty do publikacji].
Bibik B.: Zrealizowane i planowane wojenne wileńskie inscenizacje Stefana Srebrnego. „Roczniki Humanistyczne” [artykuł złożony].
Birkenmajer J.: Kasprowicz jako tłumacz tragików greckich. „Myśl Narodowa” 1925, nr 13 (52), s. 196—198.
Brzostowska-Tereszkiewicz T.: Wczesnomodernistyczna krytyka przekładu (w Polsce). W: Historyczne oblicza przekładu. Red. P. Fast, A. Car, W.M. Osadnik. Wydawnictwo Naukowe Śląsk, Katowice 2011, s. 35—49.
Brzostowska-Tereszkiewicz T.: Przekład modernistyczny: modele i opozycje. W: W. Bolecki, W. Soliński, M. Gorczyński: Współczesne dyskursy konfliktu. Literatura — język — kultura. IBL PAN, Warszawa 2015, s. 45—90.
Brzostowska-Tereszkiewicz T.: Modernist Translation. An Eastern European Perspective. Models, Semantics, Functions. Peter Lang GmbH, Frankfurt am Main 2016.
Bujański J.R.: Oresteja nad Wilią… „Czas”, 22.05.1938.
Byrski T.: Teatr — radio — wspomnienia. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976.
Chesterman A.: The Name and Nature of Translator Studies. „Hermes. Journal of Language and Communication Studies” 2009, no. 42, s. 13—22.
Chodkowski R.: Ajschylos i jego tragedie. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1994.
Dąbrowska A.: Bluźnierczy krzyk Kasprowicza wobec Lautréamonta (paralela). W: Jego świat. 150-lecie urodzin Jana Kasprowicza. Red. G. Igliński. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2011.
Domański J.: O Aischylosie (Rozmowa z prof. Srebrnym laureatem tegorocznej nagrody państwowej). „Dziś i Jutro”, 25.10.1953.
Eberharter M.: Die translatorischen Biographien von Jan Nepomucen Kamiński, Walenty Chłedowski und Wiktor Baworowski. Zum Leben und Werk von drei Literaturubersetzern im 19. Jahrhundert. Instytut Lingwistyki Stosowanej, Warszawa 2018.
Eberharter M.: Biografia translatorska Alberta Zippera (1855—1936). W: Wyjść tłumaczowi naprzeciw. Miejsce tłumacza w najnowszych badaniach translatologicznych. Red. J. Kita-Huber, R. Makarska. Universitas, Kraków 2020, s. 93—109.
Eurypides: Tragedye. T. 2: Tragedye niewieście [Alkestis — Medea — Fedra (Hippolytos) — Hekabe — Ifigenia w Aulidzie — Ifigenia w Tauryi]. Przeł. J. Kasprowicz. Wstęp T. Sinko. Nakładem Akademii Umiejętności, Kraków 1918.
Flukowski S.: Ajschylos w okowach polskiego romantyzmu. „Tygodnik Ilustrowany” 1937, nr 13.
Genette G.: Paratexts: Thresholds of Interpretation. Tłum. J.E. Lewin. Cambridge University Press, Cambridge 1997.
Górski K.: Jan Kasprowicz. Studia. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1977.
Grimal P.: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław—Warszawa—Kraków 1997.
Heydel M.: Kto tłumaczy? Sylwetka tłumacza w najnowszych badaniach przekładoznawczych. W: Wyjść tłumaczowi naprzeciw. Miejsce tłumacza w najnowszych badaniach translatologicznych. Red. J. Kita-Huber, R. Makarska. Universitas, Kraków 2020, s. 23—44.
Hulewicz W.: Teatr wyobraźni. W: Teatr wyobraźni. Uwagi o słuchowisku i literackim scenarjuszu radjowym. Bibljoteka Radjowa, Warszawa 1935, s. 7—37.
Huszczyński A.: Prometeusz skowany. „Pion” 1937, nr 13.
Jego świat. 150-lecie urodzin Jana Kasprowicza. Red. G. Igliński. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2011.
Kalęba B.: Wyrwa w świecie. Przekład literacki w radzieckiej Litwie — casus Tomasa Venclovy i rówieśników. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2019.
Kasprowicz J.: Dzieła. T. 20: Pisma prozą II. Dom Książki Polskiej, Warszawa 1931.
Kasprowicz J.: Dzieła. T. 21: Pisma prozą III. Dom Książki Polskiej, Warszawa 1931.
Kasprowicz J.: Dzieła. T. 22: Pisma prozą IV. Dom Książki Polskiej, Warszawa 1931.
Kasprowicz J.: Przekłady. T. 3 i 4. Wyd. W. Meisels, Kraków 1931.
Kasprowicz J.: Prometeizm w poezji. Wykłady uniwersyteckie Jana Kasprowicza. Z rękopisu ogłosił J. Berger. „Rocznik Kasprowiczowski” 1938, t. 2, s. 1—148.
Kasprowicz J.: Wybór poezji. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław—Warszawa—Kraków 1990.
Kasprowiczowa M.: Dziennik. Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1958.
Kołaczkowski S.: Wyspiański, Kasprowicz. Przeglądy. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1968.
Kosidowski Z.: Artystyczne słuchowiska radjowe. Fiszer i Majewski, Księgarnia Uniwersytecka, Poznań 1928.
Lesky A.: Tragedia grecka. Tłum. M. Weiner. Homini, Kraków 2006.
Lipski J.J.: Twórczość Jana Kasprowicza w latach 1891—1906. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1975.
Loth R.: Jak Kasprowicz. W: Bibliografia Literatury Polskiej „Nowy Korbut”. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław—Warszawa—Kraków 1994.
Munday J.: The Role of Archival and Manuscript Research in the Investigation of Translator Decision-Making. „Target” 2013, nr 25 (1), s. 125—139.
Munday J.: Using Primary Sources to Produce a Microhistory of Translation and Translators: Theoretical and Methodological Concerns. „Translator: Studies in Intercultural Communication” 2014, nr 20 (1), s. 64—80.
Niemirycz A.: Od Chaucera do Yeatsa. Translatorskie wybory Jana Kasprowicza jako tłumacza literatury angielskiej. W: Jego świat. 150-lecie urodzin Jana
Kasprowicza. Red. G. Igliński. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2011.
Parandowski J.: Przekłady klasyczne Jana Kasprowicza. „Kwartalnik Klasyczny” 1927, nr 1, s. 33—35.
Parandowski J.: Mowa przy wręczaniu nagrody P.E.N. Clubu Stefanowi Srebrnemu 5.IX.1949. „Meander” 1949, nr 4, z. 8, s. 357—358.
Pleszkun-Olejniczakowa E.: Słuchowiska Polskiego Radia w okres piętnastolecia 1925—1939. T. 1: Fakty, wnioski, przypuszczenia. Wydawnictwo Biblioteka, Łódź 2000.
Pleszkun-Olejniczakowa E.: Słuchowiska Polskiego Radia w okres piętnastolecia 1925—1939. T. 2: Rejestr słuchowisk piętnastolecia 1925—1939. Wydawnictwo Biblioteka, Łódź 2000.
Podhorska-Okołów S.: Słuchowiska bohaterskie. „Pion” 1937, nr 13.
Podstawka A.: Świat, który się nie kończy. Człowiek i transcendencja w teatrze Jana Kasprowicza. Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2014.
Popławski M.: O przekładaniu i przekładach. „Kwartalnik Klasyczny” 1927, nr 1, s. 207—216.
Program audycji Polskiego Radia 7—13 III 1937. „Tygodnik Ilustrowany” 1937, nr 10.
Sandauer A.: Źle o poprzednikach. W: Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440—1974. Antologia. Red. E. Balcerzan. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1977, s. 352—357.
Schneider S.: Ajschylos, Dzieje Orestesa, przekład Jana Kasprowicza, Lwów 1908. „Eos” 1909, nr 15, s. 197—200.
Sinko T.: Nowy przekład Ajschylosa. „Czas” 1911, nr 62.
Sinko T.: Tragedie Aischylosa w nowym przekładzie. „Pamiętnik Teatralny” 1954, nr 3, z. 1, s. 176—185.
Srebrny S.: Odpowiedź na przemówienie prezesa P.E.N. Clubu polskiego Jana Parandowskiego z dnia 5-go września 1949 roku. „Meander” 1949, nr 4, z. 1—10, s. 360—362.
Srebrny S.: Teatr grecki i polski. Wybór i oprac. S. Gąssowski. Wstęp J. Łanowski. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
Steffen W., Batóg T.: Ajschylos. Twórca tragedii greckiej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, Poznań 2000.
Szeligowski T.: Studia i wspomnienia. Pomorze, Bydgoszcz 1985.
Tadeusz Szeligowski. Wokół twórcy i jego dzieła. Red. T. Brodniewicz, J. Kempiński, J. Tatarska. Ars Nova, Poznań 1998.
Venuti L.: The Translator’s Invisibility. A History of Translation. Routledge, London, New York 1995.
Wasilewski Z.: Jan Kasprowicz. Zarys wizerunku. Gebethner i Wolff, Warszawa [1923].
West M.L.: Wprowadzenie do metryki greckiej. Tłum. J. Partyka. Homini, Kraków 2003.
Wspomnienia o Janie Kasprowiczu. Red. R. Loth. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967.
Źródła archiwalne
Spuścizna Stefana Srebrnego ze Zbiorów Specjalnych Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu:
rps 967/III
rps 986/IV
rps 987/1/III
rps 987/2/III
rps 993/IV
Źródła internetowe
https://encyklopediateatru.pl/autorzy/1976/tadeusz-szeligowski [dostęp: 11.12.2022].
https://pwm.com.pl/pl/kompozytorzy_i_autorzy/5227/tadeusz-szeligowski/index.html [dostęp: 11.12.2022].
https://www.erudit.org/en/journals/meta/2021-v66-n1-meta06190/ [dostęp: 28.12.2023].
https://www.polskieradio.pl/350/6858 [dostęp: 25.11.2022].
https://www.polskieradio.pl/399/7980/Artykul/2658882,93-lata-temu-zaczelo-nadawac-Polskie-Radio-Wilno [dostęp: 25.11.2022].
https://www.polskieradio.pl/8/6594/artykul/2206494,tadeusz-szeligowski-prawnik-ktory-wybral-muzyke [dostęp: 11.12.2022].
https://wydawnictwo.ossolineum.pl/catalogue/ [dostęp: 25.11.2022].
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
