Polskie przekłady zbioru <i>Priče iz davnine</i> Ivany Brlić Mažuranić
Abstract
Polish translations of Croatian tales of long ago by Ivana Brlić‑Mažuranić
Despite the over one hundred years long popularity of Ivana Brlić‑Mažuranić in Croatia, her collection Croatian Tales of Long Ago remains almost absent in Poland. An attempt to determine the reasons for this absence involves the reconstruction of the circumstances of its Polish translations and the outline of the translators’ silhouettes, which leads to Wanda Pogonowska, who was a visual artist and a painter by education and who should be considered as the first Polish translator of the famous Croatian tales. Although she took on the translation twice (in the 1930s and 1950s) and has remained the only person who translated the entire collection into Polish, the final effect of her translation efforts, due to the problems with its publication, is still unknown, and the memory of Wanda Pogonowska is slowly fading away. Wiktor Bazielich was also an amateur translator but who made up for his lack of professionalism with his extraordinary perseverance and managed to publish in the interwar press his own translation of one fairy tale from the Brlić‑Mažuranić’ collection. The same tale about the fisherman Palunko was translated again forty years later by Magdalena Petryńska (unaware of the existence of the earlier Polish version), who, with her considerable achievements, in contrast to the pre‑war translators of Brlić‑Mažuranić, proudly represents the circle of the most outstanding contemporary Polish translators of South Slavic prose. Existing translations show that the translators adopted extremely different translation strategies. Wiktor Bazielich’s attitude, which could result from his intention of introducing Polish recipients to the realities of South Slavic culture or from the translator’s skills, is close to formal equivalence; while the procedure of Magdalena Petryńska was dictated by a concern for the communication comfort of the story’s recipients — children and can be described as functional equivalence.
Key words: Ivana Brlić‑Mažuranić, Croatian Tales of Long Aago, Wanda Pogonowska, Wiktor Bazielich, Magdalena Petryńska, translation
References
Adamczyk‑Garbowska M.: Polskie tłumaczenia angielskiej literatury dziecięcej. Problemy krytyki przekładu. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk—Łódź 1988.
Adamowicz‑Pośpiech A.: Seria w przekładzie. Polskie warianty prozy Josepha Conrada. Katowice 2013.
Agičić D.: Przyczynek do historii polsko‑jugosłowiańskich stosunków kulturalnych po II wojnie światowej — działalność Wiktora Bazielicha na polu promocji kultury i jego praca tłumacza. „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo‑Wschodniej”. T. 46. Warszawa 2011, s. 217—236.
Agičić D.: Wiktor Bazielich i njegovi hrvatski korespondenti. Prilog poznavanju hrvatsko‑poljskih književnih i kulturnih veza u dvadesetom stoljeću. „Historijski zbornik” 2009, br. 1, s. 137—162.
Albińska K.: „Tylko to, co najlepsze, jest dość dobre dla dzieci”, czyli o dylematach tłumacza literatury dziecięcej. „Przekładaniec” 2009/2010, nr 22/23, s. 259—282.
Bajer M.: Rody uczone. Kreski do szkicu. Warszawa—Toruń 2013.
Barac A.: Literatura narodów Jugosławii. Przeł. M. Krukowska. Wrocław 1969.
Bazielich W.: Historie starosądeckie. Kraków 1965.
Bazielich W.: Starosądeckie domy rynkowe i ich dawniejsi właściciele. Nowy Sącz 1996.
Bazielich W.: Stary Sącz i jego zabytki. Kraków 1961.
Benešić J.: Osiem lat w Warszawie (kronika). Przeł. D. Cirlić‑Straszyńska. Wybór, posłowie, biogramy H. Kirchner. Warszawa 1985.
Boro do M.: Children’s Literature Translation Studies? — zarys badań nad literaturą dziecięcą w przekładzie. „Przekładaniec” 2006, nr 16, s. 12—23.
Bošković‑Stulli M.: Priče iz davnine i usmena književnost. W: Zbornik radova o Ivani Brlić‑Mažuranić. Ur. D. Jelčići dr. Zagreb 1970.
Božić‑Šejić R., Drožđek I.: Kontrastivna analiza prijevoda nekih gradacijskih elemenata u pet prijevoda Bajke o ribaru i ribici A.S. Puškina. „Fluminensia” 2010, br. 1, s. 137—148.
Brlić‑Mažuranić I.: O rybaku Palunku i o morskim królu. Przeł. M. Petryńska. Warszawa 1976.
Brlić‑Mažuranić I.: Pismo o postanku Priča iz davnine. W: Eadem: Izabrana djela. Zagreb 1997.
Brlić‑Mažuranić I.: Ribar Palunko i njegova žena. W: I. Brlić‑Mažuranić, A. Milčinović, Z. Marković: Izabrana djela. Pr. M. Šicel. Pet Stoljeća Hrvatske Književnosti 73. Zagreb 1968, s. 39—52, 153.
Brlić‑Mažuranić I.: Rybak Palunko i jego żona. Przeł. W. Bazielich. „Ilustracja Polska” 1934, nr 5, s. 13; nr 6, s. 13; nr 7, s. 13; nr 8, s. 13—14; nr 9, s. 13—14; nr 10, s. 13—14.
Brzózka A.: Czy strategia redukcji może służyć egzotyzacji, czyli gdzie się podziała sierotka Marysia w angielskim przekładzie. „Przekładaniec” 2009/2010, nr 22/23, s. 146—158.
Dollerup C.: Przekład i baśnie dla dzieci. Przeł. M. Heydel. „Przekładaniec” 2006, nr 16, s. 81—93.
Engler T., Kos ‑Lajtman A.: Bajkopisna diseminacija mitoloških motiva u Pričama iz davnine Ivane Brlić‑Mažuranić na primjeru intertekstualnih poveznica s leksikonom A. Tkanyja. „Studia Mythologica Slavica” 2011, br. 14, s. 307—326.
Głuszak J.: Postarzałe przekłady — o niedostatkach istniejących tłumaczeń historii The Cat that Walked by Himself Rudyarda Kiplinga. „Przekładaniec” 2009/2010, nr 22/23, s. 192—204.
Gostomska A.: Czy Ivana Brlić‑Mažuranić to chorwacki Hans Christian Andersen? W: Bajkowe inspiracje literaturoznawców i kulturoznawców. T. 2. Red. M. Zaorska, A. Grabowski. Olsztyn 2012.
Hameršak M.: Przekłady baśni pomiędzy mobilizacją narodową a komodyfikacją. Przeł. A. Arno. „Przekładaniec” 2009/2010, nr 22/23, s. 130—145.
Kirchne r H.: Nałkowska albo życie pisane. Warszawa 2011.
Kos‑Lajtman A., Horvat J.: Ivana Brlić‑Mažuranić, Priče iz davnine: nova konstrukcija izvora i metodologije. „Fluminensia” 2011, br. 1, s. 87—99.
Kos‑Lajtman A., Horvat J.: Utjecaj ruskih mitoloških i usmenoknjiževnih elemenata na diskurs Priča iz davnine Ivane Brlić‑Mažuranić. W: Zbornik radova petoga hrvatskog slavističkog kongresa. Ur. M. Turk, I. Srdoč‑Konestra. Knj. 1. Rijeka 2012.
Legeżyńska A.: Tłumacz i jego kompetencje autorskie. Warszawa 1999.
Liseling‑Nilsson S.: Szwedzkie déjà vu w polskim przekładzie. „Przekładaniec” 2006, nr 16, s. 69—80.
Mała encyklopedia przekładoznawstwa. Red. U. Dąmbska‑Prokop. Częstochowa 2000.
Małczak L.: Croatica. Literatura i kultura chorwacka w Polsce w latach 1944—1989. Katowice 2013.
Mały słownik kultury dawnych Słowian. Red. L. Leciejewicz. Warszawa 1972.
Moszyński K.: Kultura ludowa Słowian. T. 2, cz. 1. Warszawa 1967.
Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Pisarze, książki, serie, ilustratorzy, przegląd bibliograficzny. Red. K. Kuliczkowska, B. Tylicka. Warszawa 1979.
Ojcewicz G.: Otwartość serii a seria otwarć: krytyka przekładu w systemie wiedzy o tłumaczeniu. W: Recepcja, transfer, przekład. T. 2. Red. J. Koźbiał. Warszawa 2004.
Oziewicz M.: Wojna w niebie jako temat tabu: czy tłumaczyć Mroczne materie Philipa Pullmana? „Przekładaniec” 2006, nr 16, s. 193—206.
Pieciul‑Karmińska E.: Polskie dzieje baśni braci Grimm. „Przekładaniec” 2009/2010, nr 22/23, s. 80—96.
Pogonowski J.: Pogonowscy z Pogonowa. Szkic genealogiczno‑heraldyczny. Lwów 1928.
Puszkin A.: Bajka o rybaku i rybce. Przeł. J. Tuwim. Warszawa 1979.
Rapacka J.: Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosłowiańskiej. Warszawa 1995.
Rzepnikowska I.: Specyfika tłumaczenia tekstów folklorystycznych (na materiale polskich przekładów rosyjskiej bajki magicznej). Toruń 1997.
Sojda S.: Adresat dziecięcy w tłumaczeniach Winnie‑the‑Pooh A.A. Milne’a na język polski i słowacki. „Przekłady Literatur Słowiańskich” 2012, t. 3, cz. 1, s. 149—163.
Szkoła Kistryna. Wspomnienia b. uczniów z okresu nauki w Szkole Powszechnej i Gimnazjum im. Henryka Jordana we Lwowie [część II, ostatnia]. „Na Bajkach” 2007, nr 72 (172).
Szymańska I.: Przekłady polemiczne w literaturze dziecięcej. „Rocznik Przekładoznawczy” 2014, nr 9, s. 193—208.
Van Coillie J.: Nie ma śpiącej królewny bez kolców. Tłumaczenie baśni. Propozycja modelu analizy porównawczej. Przeł. E. Wójcik‑Leese. „Przekładaniec” 2009/2010, nr 22/23, s. 11—35.
Venuti L.: The Translator’s Invisibility. A History of Translation. London—New York 1995.
Zednik V.: „Priče iz davnine”. „Vijenac” 2000, br. 167—169.
Zima D.: Ivana Brlić-Mažuranić, članstvo u Akademiji i Nobelova nagrada. „Libri&Liberi” 2014, br. 3, s. 239—262.
Zima D.: Ivana Brlić‑Mažuranić. Zagreb 2001.
Żygulski K.: Jestem z lwowskiego etapu. Warszawa 1994.
Źródła internetowe
http://angelus.com.pl/laureaci/angelus‑2012/.
http://arch.uw.edu.pl/o_uw/historia/dhcuw.html.
http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=271325&from=publication.
http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=275000&from=publication.
http://lwow.home.pl/zygulski/zygulski2.html#dzien.
http://www.iszip.uw.edu.pl/historia/ksiega/26_absolwenci.html.
http://www.matica.hr/vijenac/167/Pri%C4%8De%20iz%20davnine/.
http://www.rdc.pl/wp‑content/uploads/2014/09/Popoludnie‑RDC‑30‑09‑14‑Magdalena‑Petrynska.mp3.
Downloads
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
