Wacław Berent’s Tako rzecze Zaratustra (Translation of Friedrich Nietzsche’s Also sprach Zarathustra): Young-Poland-Mannerism or an Innovative Experiment?

Authors

DOI:

https://doi.org/10.31261/PLS.2021.11.01.08

Keywords:

translation, Young Poland, archaism, Friedrich Nietzsche, Wacław Berent

Abstract

The paper deals with the Polish translation of Friedrich Nietzsche’s Also sprach Zarathustra made by the Polish writer Wacław Berent (1905). The translation is considered in the context of its epoch (“Young Poland”) and of Berent’s own literary work. The analysis aims at distinguishing the most important stylistic features of the translation: poetic devices typical of Young Poland, such as archaisms, neologisms, and reinforcement of the original’s audial qualities. Despite being criticized as “mannerist”, Berent’s translation appears as an innovative example of modernist translation, consistent with the symbolist model of translation.

Author Biography

Katarzyna Lukas, University of Gdańsk

dr hab., prof. UG, pracuje w Instytucie Filologii Germańskiej Uniwersytetu Gdańskiego. Absolwentka germanistyki UAM. Autorka monografii: Fremdheit – Gedächtnis – Translation: Interpretationskategorien einer kulturorientierten Literaturwissenschaft, Berlin 2018; Obraz świata i konwencja literacka w przekładzie. O niemieckich tłumaczeniach dzieł Adama Mickiewicza, Wrocław 2008 (wydanie niemieckie: Das Weltbild und die literarische Konvention als Übersetzungsdeterminanten, Berlin 2009) oraz artykułów z zakresu literatury niemieckiej, teorii przekładu, komparatystyki literackiej i problematyki pamięci kulturowej. Współredaktorka tomów zbiorowych, m.in. Translation im Spannungsfeld der „cultural turns“ (Frankfurt a.M. 2013). Wraz z Andrzejem Kątnym i Czesławą Schatte wydaje serię „Danziger Beiträge zur Germanistik” w wydawnictwie Peter Lang.

References

Bąk P., 1984: Gramatyka języka polskiego. Warszawa, Wiedza Powszechna.

Brückner A., 1989: Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa, Wiedza Powszechna.

Brzostowska-Tereszkiewicz T., 2015: Przekład modernistyczny: modele i opozycje. W: W. Bolecki, W. Soliński, M. Gorczyński, red.: Współczesne dyskursy konfliktu: literatura — język — kultura. Warszawa, IBL, s. 45—90.

Cieszkowski M., 2004: „Tako rzecze Zaratustra” czy „To rzekł Zaratustra” — uwag kilka o polskich tłumaczeniach niepokornego tekstu. „Recepcja — Transfer — Przekład”, t. 2, s. 109—120.

Gruchała W., 2007: Architekt prozy. Retoryczna analiza stylu wybranych powieści Wacława Berenta. Kraków, Collegium Columbinum.

Hultberg P., 1969: Styl wczesnej prozy fabularnej Wacława Berenta. I. Sieradzki, tłum. Wrocław—Warszawa—Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Jaskuła Z., 2007: Der ambivalente Status einer neuen Übersetzung. Polnische Zufälle um Friedrich Nietzsches „Also sprach Zarathustra“. W: B. Chołuj, U. Räther, hrsg.: Grenzerfahrungen literarischer Übersetzung. Berlin, Logos, s. 68—83.

Kaczorowska M., 2011: Przekład jako kontynuacja twórczości własnej. Na przykładzie wybranych translacji Stanisława Barańczaka z języka angielskiego. Kraków, Universitas.

Kaulhausen M.H., 1977: Nietzsches Sprachstil: gedeutet aus seinem Lebensgefühl und Weltverhältnis. München—Wien, Oldenbourg.

Klemensiewicz Z., 1999: Historia języka polskiego. Warszawa, PWN.

Kopij M., 2005: Friedrich Nietzsche w literaturze i publicystyce polskiej lat 1883 — 1918. Struktura recepcji. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie.

Lisiecka S. et al., 2000: Rozmowa 1: O czytaniu Nietzschego. „Tytuł”, z. 4, s. 70—76.

Lisiecka S., Jaskuła Z., 1999: Od tłumaczy. W: F. Nietzsche: To rzekł Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo. S. Lisiecka, Z. Jaskuła, tłum. Warszawa, PIW, s. 431—435.

Lisiecka S., Jaskuła Z., 2000: Między filologią a filozofią. O tłumaczeniu „Zaratustry” Nietzschego. „Tytuł”, z. 4, s. 54—69.

Makowiecki A.Z., 1992: Młoda Polska. W: A. Brodzka et al., red.: Słownik literatury polskiej XX wieku. Wrocław—Warszawa—Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 651—664.

Nietzsche F., 1901: Tak mówił Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo. M. Cumft, S. Pieńkowski, tłum. Warszawa, Wydawnictwo Władysława Okręta.

Nietzsche F., 1990: Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo. W. Berent, tłum. Warszawa, Bis.

Nietzsche F., 1990: Also sprach Zarathustra. Ein Buch für alle und keinen. W: Idem: Das Hauptwerk. Bd. 3: Also sprach Zarathustra, Die Geburt der Tragödie, Jenseits von Gut und Böse. München, Nymphenburger, s. 1—363.

Nietzsche F., 1999: To rzekł Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo. S. Lisiecka, Z. Jaskuła, tłum. Warszawa, PIW.

Nycz R., 1997: Homo irrequietus. Nietzscheanizm w twórczości Wacława Berenta. W: Idem: Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie. Wrocław, Leopoldinum, s. 263—312.

Paszek J., 1976: Styl powieści Wacława Berenta. Katowice, Uniwersytet Śląski.

Pieńkowski S., 1922: Nie tak mówił Zaratustra. „Gazeta Warszawska”, nr 239, s. 5—6.

Pieńkowski S., 1934: Jedwabiste zające i lisy biurkowe. „Myśl Narodowa”, nr 11, s. 148—151.

Pigoń S., 1969: Trzy słowa o Wacławie Berencie. W: Idem: Wiązanka historycznoliteracka. Warszawa, PIW, s. 327—342.

Plęs Ł.M., 2010: Die biblischen sowie pseudobiblischen Seligpreisungen in „Also sprach Zarathustra” im Spiegel der Übersetzungsversuche ins Polnische und Englische. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica”, nr 6, s. 95—107.

Plęs Ł.M., 2012: Friedrich Nietzsche — Dichter oder Denker? „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica”, nr 8, s. 36—49.

Podraza-Kwiatkowska M., 1975: Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski. Kraków, Wydawnictwo Literackie.

Rajewicz T., 2002: Dzieło i przekład w czasie. O języku polskich przekładów dzieła Fryderyka Nietzschego „Also sprach Zarathustra”. „Recepcja — Transfer — Przekład”, t. 1, s. 127—140.

Rajewicz T., 2005: Stylizacja biblijna „Zaratustry” Friedricha Nietzschego w przekładach na język polski. W: Język trzeciego tysiąclecia 3: zbiór referatów z konferencji, Kraków, 4—7.03.2004. T. 2: M. Piotrowska, red.: Konteksty przekładowe. Kraków, Tertium, s. 99—106.

Topczewska U., 2014: „Niewiasta” czy „kobieta”? Zwrot kulturowy w polskich przekładach biblijnych. „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, nr 70, s. 155—165.

Downloads

Published

2021-09-23

How to Cite

Lukas, K. (2021). Wacław Berent’s Tako rzecze Zaratustra (Translation of Friedrich Nietzsche’s Also sprach Zarathustra): Young-Poland-Mannerism or an Innovative Experiment?. Przekłady Literatur Słowiańskich [Translations of Slavic Literatures], 11(1), 1–23. https://doi.org/10.31261/PLS.2021.11.01.08

Issue

Vol. 11 No. 1 (2021): Modernism in Translation

Section

Articles

License

The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.

1. License

The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.

2. Author’s Warranties

The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.

If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".

ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).

3. User Rights

Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.

4. Co-Authorship

If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.

I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.