Slovak Lyrical Prose in Polish Translations — Modernism or Avant-garde?
DOI:
https://doi.org/10.31261/PLS.2024.14.09Keywords:
Slovak literary prose, prose of naturizmus, Slovak literary prose in Polish translation, Translation Studies, literary translationAbstract
The article concentrates on the phenomenon of Slovak lyrical prose, which was developing in Slovak literature in the interwar period of the 20th century. The author of the article is interested in how this prose functions in Polish translations. The considerations presented in the article focus on the aspect of translating this prose into Polish, the possibilities of translation, translation problems related to the act of translating modernism and avant-garde elements. The author is interested in the changing artistic criteria of translators over time, their translation choices and transformations in translation, the final effect of the act of translation.
References
Abrahamowicz D.: Dobroslav Chrobák: Poeta prozy. W: D. Chrobák: Las. Wyb., wstęp i tłum. D. Abrahamowicz. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1979, s. 5—20.
Abrahamowicz D.: Posłowie. W: Ołowiany ptak. Opowiadania słowackie. Wyb. i posł. D. Abrahamowicz. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982, s. 481—487.
Bakoš M.: Umelecká avantgarda na Slovensku a hnutie A 38. W: idem: Avantgarda 38. Štúdie, články, dokumenty. Slovenský spisovateľ, Bratislava 1969, s. 33—40.
Balcerzan E.: Tłumaczenie jako wojna światów. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2009.
Balcerzan E.: Literackość. Modele, gradacje, eksperymenty. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2013.
Balcerzan E.: Eksperyment literaturoznawczy: modernizm. W: (w) sieci modernizmu. Historia literatury — poetyka — krytyka. Red. A. Kluba, M. Rembowska-Płuciennik. Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2017, s. 27—48.
Barthes R.: S/Z. Przeł. M.P. Markowski. KR, Warszawa 1999.
Berman A.: Translation and the Trials of the Foreign. Trans. L. Venuti. W: The Translation Studies Reader. Ed. L. Venuti. Routledge, London—New York 2000, s. 284—297.
Berman A.: Przekład jako doświadczenie obcego. Przeł. U. Hrehorowicz. W: Współczesne teorie przekładu. Antologia. Red. P. Bukowski, M. Heydel. Znak, Kraków 2009, s. 247—264.
Bilczewski T.: Porównanie i przekład. Komparatystyka między tablicą anatoma a laboratorium cyfrowym. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2016.
Bolecki W.: Poetycki model prozy w dwudziestoleciu międzywojennym. Wyd. 2. Universitas, Kraków 1996.
Bolecki W.: Modalności modernizmu. Studia, analizy, interpretacje. Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2012.
Buczek M.: Słowacka proza naturyzmu w Polsce — z problematyki przekładu. W: Komunikacja międzykulturowa, przekład / komparatystyka / teoria i historia literatury. Księga jubileuszowa dedykowana profesor Bożenie Tokarzowej. Red. M. Gawlak, A. Świeściak. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 2016, s. 95—109.
Buczek M.: Słowacka proza naturyzmu w polskich przekładach — strategie translacji w zmieniającej się perspektywie kulturowej drugiej połowy XX wieku. „Przekłady Literatur Słowiańskich” 2018, t. 9, cz. 1, s. 201—226.
Buczek M.: Polski przekład powieści „Tri gaštanové kone” Margity Figuli — nurt naturyzmu w polskim horyzoncie odbioru. W: Horyzonty słowacystyki. Literatura. Język. Dydaktyka. Red. M. Szymczak-Rozlach, M. Buczek, S. Sojda. Wydawnictwo Naukowe STUDIO NOA, Katowice 2023, s. 115—132.
Čepan O.: Kontúry naturizmu. Slovenský spisovateľ, Bratislava 1977.
Čepan O.: Lyrizácia epických žánrov. W: idem: Dejiny slovenskej literatury V. Vydavateľstvo Slovenskej akadémie vied, Bratislava 1984, s. 655—672.
Čepan O.: K periodizácii tzv. lyrizovanej prózy (Ornamentalisti, lyrizátori, naturisti a sujetoví básnici). W: idem: Literárne dejiny a literárna veda. Vyber z diela Oskára Čepana. Zväzok III: Veda. Vydavateľstvo SAV, Bratislava 2002, s. 20—31.
Čepan O.: Literárne dejiny a literárna veda. Vyber z diela Oskára Čepana. Zväzok III: Veda. Vydavateľstvo SAV, Bratislava 2002.
Čepan O.: Literárny vývin v rokoch 1918—1945. W: idem: Literárne dejiny a literárna veda. Vyber z diela Oskára Čepana. Zväzok III: Veda. Vydavateľstvo SAV, Bratislava 2002, s. 11—19.
Čepan O.: Lyrizovaná próza. W: idem: Literárne dejiny a literárna veda. Vyber z diela Oskára Čepana. Zväzok III: Veda. Vydavateľstvo SAV, Bratislava 2002, s. 72—74.
Chrobák D.: Červený jarok. W: idem: Kamarát Jašek. Slovenské vydavateľstvo krásnej literatúry, Bratislava 1964, s. 172—182.
Chrobák D.: Czerwona struga. Przeł. D. Abrahamowicz. W: idem: Las. Wyb., wstęp i tłum. D. Abrahamowicz. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1979, s. 30—42.
Chrobák D.: Las. Wyb., wstęp i tłum. D. Abrahamowicz. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1979.
Chrobák D.: O zmysle slovenskej literatúry (z roku 1932). W: Slovenská literárna kritika. Zväzok IV. Ed. M. Tomčík. Slovenský spisovateľ, Bratislava 1984, s. 173—181.
Chrobák D.: O funkcii umienia. W: idem: Prozaické dielo. Kalligram, Ústav slovenskej literatury SAV, Bratislava 2011, s. 329—333.
Dąmbska-Prokop U.: Przekład a hermeneutyka. W: Mała encyklopedia przekładoznawstwa. Red. eadem. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Języków Obcych i Ekonomii, Częstochowa 2000, s. 167—170.
Delaperrière M.: Subiektywizm i niewyrażalność w poezji awangardy. W: eadem: Dialog z dystansu. Studia i szkice. Universitas, Kraków 1998, s. 109—125.
Delaperrière M.: Pod znakiem antynomii. Studia i szkice o polskiej literaturze XX wieku. Universitas, Kraków 2006.
Figuli M.: Trzy kasztanki. Przeł. A. Sieczkowski. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1962.
Figuli M.: Tri gaštanové kone. Dosl. J. Števček. Tatran, Bratislava 1991.
Franczak J.: Poszukiwanie realności. Światopogląd polskiej prozy modernistycznej. Universitas, Kraków 2007.
Gadamer H.G.: Rekonstrukcja i integracja jako zadania hermeneutyczne. Przeł. M. Łukasiewicz. W: Współczesna myśl w Republice Federalnej Niemiec. Antologia. Red. H. Orłowski. Czytelnik, Warszawa 1986, s. 19—23.
Gazda G.: Proza liryzowana. W: idem: Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 257—258.
Hejwowski K.: Iluzja przekładu. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 2015.
Hermans T.: Systemy łączące. Przeł. K. Wasilewska, K. Wojda. W: idem: Narada języków. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015, s. 137—169.
Heydel M.: Gorliwość tłumacza. Przekład poetycki w twórczości Czesława Miłosza. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
Ingarden R.: O poznawaniu dzieła literackiego. Przeł. D. Gierulanka. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1976.
Kalaga W.: Efekt teorii: przekład — interpretacja — etyka. W: Przekład artystyczny a współczesne teorie translatoryczne. Red. P. Fast. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1998, s. 23—30.
Kozak J.: Doświadczenie graniczne. W: eadem: Przekład literacki jako metafora. Między logos a lexis. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 163—165.
Kozak J.: Przekład literacki jako metafora. Między logos a lexis. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Krauss R.E.: Oryginalność awangardy. W: eadem: Oryginalność awangardy i inne mity modernistyczne. Przeł. M. Szuba. Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011, s. 157—174.
Królewskie wolne miasto. Opowiadania słowackie. Oprac. i wstęp A. Piotrowski. PAX, Warszawa 1969.
Markowski M.P.: Obcość, odmienność, przekład. W: idem: Kiwka. Austeria, Kraków 2015, s. 111—129.
Mašková A.: Literárny život na Slovensku v 20.—40. 20. stročia. W: eadem: Slovenský naturizmus v časopriestore. Prel. H. Kubišová. Spolok slovenských spisovateľov, Bratislava 2009, s. 10—23.
Mašková A.: Slovenský naturizmus v časopriestore. Prel. H. Kubišová. Spolok slovenských spisovateľov, Bratislava 2009.
Nawrocki W.: František Švantner: świat jako zagadka i tajemnica. W: F. Švantner: Malka. Przeł. D. Meyza-Marušiaková. Wyb. i wstęp W. Nawrocki. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1980, s. 5—18.
Nawrocki W.: Współczesność i historia. Z problematyki współczesnej literatury czeskiej i słowackiej. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1982.
Nawrocki W.: Szkice czeskie i słowackie. Z problematyki współczesnej literatury czeskiej i słowackiej oraz jej recepcji w Polsce w latach 1944—1984. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1988.
Nawrocki W., Sierny T.: Czeska i słowacka literatura piękna w Polsce w latach 1945—1980. Dzieje recepcji i bibliografia. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1983.
Nycz R.: Literatura jako trop rzeczywistości. Universitas, Kraków 2011.
Ołowiany ptak. Opowiadania słowackie. Wyb. i posł. D. Abrahamowicz. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982.
Ondrejov Ľ.: Młodość zbójnika. Przeł. J. Bułakowska. Nasza Księgarnia, Warszawa 1963.
Ondrejov Ľ.: Zbojnícka mladosť. Mladé leta, Bratislava 1984.
Opowieść o białych kamieniach. Opowiadania słowackie. Przeł. D. Abrahamowicz, M. Burkówna. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1984.
Orska J.: Przełom awangardowy w dwudziestowiecznym modernizmie w Polsce. Universitas, Kraków 2004.
Paepcke F.: Rozumienie tekstu a przekład. W: Współczesne teorie przekładu. Antologia. Red. P. Bukowski, M. Heydel. Znak, Kraków 2009, s. 335—346.
Pauliny E.: Poézia Chrobákovej prózy. Zost. J. Števček. Tatran, Bratislava 1977.
Piotrowski A.: Zamiast wstępu. W: Królewskie wolne miasto. Opowiadania słowackie. Oprac. i wstęp A. Piotrowski. PAX, Warszawa 1969, s. 5—7.
Popovič A.: Teória umeleckého prekladu. Tatran, Bratislava 1975.
Razem w imieniu życia. Opowiadania czeskie i słowackie. Przeł. S. Dębski, A. Gordziejewski, J. Goszczyńska et al. Wstęp V. Rzounek. Czytelnik, Warszawa 1980.
Ricœru P.: Paradygmat tłumaczenia. W: P. Ricœur, P. Torop: O tłumaczeniu. Przeł. T. Swoboda, S. Ulaszek. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008, s. 39—52.
Sedlák I.: Dejiny slovenskej literatury II. Matica slovenská, Literárne informačné centrum, Martin, Bratislava 2009.
Slovenská literatúra — jej špecifiká a kontenty. Eds. M. Bátorová, E. Faithová. Univerzita Komenského, Bratislava 2013.
Šmatlák S.: Dejiny slovenskej literatury II. Národné literárne centrum, Bratislava 1999.
Šmatlak S.: Generačná diferenciácia literatury. W: idem: Dejiny slovenskej literatúry II. Národné literárne centrum, Bratislava 1999, s. 291—296.
Šmatlák S.: Kontexty literatúry medzivojnového obdobia. Nová tvár národného života. W: idem: Dejiny slovenskej literatury II. Národné literárne centrum, Bratislava 1999, s. 285—305.
Spadzinska-Żak E.: Proza liryzowana. W: Literatury zachodniosłowiańskie czasu przełomów 1890—1990. T. 1: Literatura łużycka i słowacka. Red. H. Janaszek-Ivaničková. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1994, s. 397—398.
Spyrka L.: O tłumaczeniu tzw. prozy lirycznej. W: Przekład artystyczny. T. 5: Strategie translatorskie. Red. P. Fast. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1993, s. 133—142.
Steiner G.: Akt hermeneutyczny. W: idem: Po wieży Babel. Problemy języka i przekładu. Przeł. O. Kubińska, W. Kubiński. Universitas, Kraków 2000, s. 405—554.
Steiner G.: Po wieży Babel. Problemy języka i przekładu. Przeł. O. Kubińska, W. Kubiński. Universitas, Kraków 2000.
Števček J.: Lyrická tvár slovenskej prózy. Smena, Bratislava 1969.
Števček P.: Podľa vzoru človek. Slovenský spisovateľ, Bratislava 2002.
Švantner F.: Horiaci vrch. W: idem: Malka. Slovenské vydavateľstvo krásnej literatúry, Bratislava 1965, s. 27—44.
Švantner F.: Płonący wierch. W: idem: Piargi. Przeł. D. Meyza-Marušiaková. Wyb. i wstęp W. Nawrocki. Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1980, s. 68—90.
Tomčík M.: Cestami literatúry. Slovenský spisovateľ, Bratislava 1961.
Tomčík M.: Príspevok k interpretácii lyrizovanej prózy. „Slovenská literatúra” 1970, r. XVIII, č. 3, s. 257—267.
Tomčík M.: Epické súradnice. Slovenské pedagogické nakladateľstvo, Bratislava, 1980.
Venuti L.: The Translator’s Invisibility: A History of Translation. Routledge, London—New York 1995.
Venuti L.: Przekład, wspólnota, utopia. W: Współczesne teorie przekładu. Antologia. Red. P. Bukowski, M. Heydel. Znak, Kraków 2009, s. 265—294.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
