Sphragistic Systems of the Bishops of Wrocław Piotr II Nowak and Jodok of Rożemberk
DOI:
https://doi.org/10.31261/SPiP.2024.20.11Keywords:
sphragistic system, the Middle Ages, bishopric of Wrocław, Piotr II Nowak, Jodok of RożemberkAbstract
The article deals with the problem of the sphragistic systems of two 15th-century Bishops of Wrocław: Piotr II Nowak (1447–1456) and Jodok of Rożemberk (1456–1467). The analysis covers the seals with which they authenticated the documents they issued, both before their election to the episcopal see and after they had ruled the diocese. The aim of the enquiry, which included almost 350 archival units, was to make a complete inventory of all the diplomas sealed by the aforementioned hierarchs. It showed that Piotr Nowak used five types of seals (a personal seal, an official seal, an administrative episcopal seal and a minor and major episcopal seal) during his activity, while Jodok of Rożemberk used seven (a monastic seal, a personal seal, two
types of a minor episcopal seal, a major episcopal seal, an ad causas seal and a vicariate seal in spiritualibus). The research presented here focused both on the material aspects of the imprints made with the aforementioned stamps, such as the colour of the seal material or the method of connection to the document, which made it possible to establish the sigillation customs prevalent in the chancelleries of the two bishops, and on the ‘lifespan’ of these stampings, that is, their functioning, including their use by successive owners.
References
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Archidiecezjalne we Wrocławiu: Dokumenty archiwum parafialnego w Jeleniej Górze, 22 IV 1453; Dokumenty archiwum parafialnego w Paczkowie, 10 VIII 1458, 10 III 1463; Dokumenty archiwum parafialnego w Ząbkowicach, 29 V 1440, 31 VII 1458, 13 III 1462; Dokumenty cechu rzeźników w Nysie, 18 III 1458; Dokumenty kolegiaty Świętego Krzyża, 5 V 1445; Dokumenty kolegium wikariuszów we Wrocławiu, 11 XII 1439, 4 III 1440, 22 I 1449, 27 XI 1450, 26 I 1454, 26 I 1467, 2 VI 1467; Dokumenty oznaczone sygnaturami alfabetycznymi, A 4, A 5, AAA 24, B 18a, BB 52, EE 8, FF 5, GG 79, GG 85, GG 92, HH 38, I 28, KK 48, KK 52, KK 53, KK 65a, KK 65b, M 18, NN 1, Q 7, Q 21, QQ 17, QQ 49, QQ 60, PP 25, PP 27, R 59, R 92, S 36, X 2, Y 5; Dokumenty oznaczone sygnaturami chronologicznymi, 31 III 1441, 14 X 1445, 9 II 1448, 3 VI 1448 (I), 3 VI 1448 (II), 3 VI 1448 (III), 30 VI 1448, 29 VIII 1448, 2 IX 1448 (I), 2 IX 1448 (II), 20 XI 1448, 17 XII 1448, 7 I 1449, 4 IV 1449, 29 VIII 1449, 1 IX 1449 (I), 1 IX 1449 (II), 11 XI 1449, 17 XI 1449, 10 V 1450, 17 VII 1450 (I), 17 VII 1450 (II), 18 VII 1450, 27 VII 1450, 22 IX 1450, 18 XI 1450, 6 III 1451, 17 III 1451, 24 V 1451, 24 VII 1451, 24 VIII 1451, 16 X 1451, 17 X 1451, 31 I 1452, 14 IV 1452, 11 V 1452, 15 X 1452, 3 II 1453, 14 II 1453, 2 VI 1453, 4 VI 1453 (I), 4 VI 1453 (II), 26 VI 1453, 7 VII 1453, 25 VII 1453, 31 VII 1453, 28 VIII 1453, 29 VIII 1453, 30 VIII 1453, 10 VII 1454, 1 VI 1455, 11 VIII 1455, 4 X 1455, 21 XII 1455, 7 I 1456, 14 III 1458, 25 VI 1458, 1 VIII 1458, 20 VIII 1458, 14 IX 1458, 15 IX 1458, 14 X 1459, 22 XI 1459, 9 XII 1459 (I), 9 XII 1459 (II), 9 XII 1459 (III), 9 XII 1459 (IV), 13 VIII 1460, 2 XI 1460, 20 XI 1460, 26 I 1461, 26 V 1461, 3 VI 1461, 23 I 1462, 26 IV 1462, 14 VII 1462, 10 XI 1462, 23 I 1463, 25 III 1463, 31 V 1463, 17 XI 1463 (I), 17 XI 1463 (II), 19 V 1464, 6 X 1464, 14 III 1466 (I), 14 III 1466 (II), 28 III 1466, 3 VI 1466, 30 IX 1466, 6 II 1467, 23 II 1467, 12 V 1467, 2 VI 1467; Dokumenty parafii kolegiackiej w Głogowie, 22 I 1448, 22 I 1449, 2 IX 1449, 13 IV 1451, 21 XII 1466; Dokumenty parafii miejskiej w Nysie, 13 III 1448, 24 IX 1449; Dokumenty parafii w Głogowie, 26 VI 1449, 14 XII 1450, 14 XI 1465; Dokumenty parafii w Kożuchowie, 12 VIII 1454, 14 IX 1454, 10 VI 1461, 10 VII 1462, 21 XII 1465; Dokumenty parafii w Świdnicy, 21 XII 1444, 5 VII 1449, 25 I 1451, 22 VIII 1458, 10 VII 1460, 23 VII 1460, 6 IV 1462, 16 IX 1462.
Archiwum Państwowe w Opolu: Akta miasta Nysy, nr 205, 209, 210, 211, 212, 215, 216, 219, 222, 224, 228, 230, 231, 232, 236, 237; Akta miasta Paczkowa, nr 153, 154, 155, 157, 158, 159, 160, 164, 165, 167.
Archiwum Państwowe we Wrocławiu: Dokumenty miasta Świdnicy, nr 713 (U 771), 726 (U 785), 743 (U 805), 747 (U 811), 748 (U 813), 762 (U 831), 821 (U 888), 6287 (U 6896), 6289 (U 6898); Dokumenty miasta Wrocławia, nr 2192, 2566, 2723, 2906, 2989, 3034, 3054, 3342, 3429, 3452, 3456, 3472, 3521, 3592, 3629, 3665, 3755, 3869, 3917, 3936, 3956, 3975, 3976, 3977, 3983, 3984, 3986, 4028, 4097, 4487, 4515, 4550; Rep. 1b, Dokumenty księstwa
wrocławskiego, nr 376 (505); Rep. 3, nr 41 (34), 976 (882); Rep. 4f, nr 218 (85e); Rep. 55, nr 61 (123), 68 (130), 69 (131), 79 (141); Rep. 57, nr 135 (182a); Rep. 58, nr 339 (336), 424 (420), 443 (439); Rep. 64, nr 33 (31); Rep. 65, nr 31 (28a); Rep. 66, nr 582 (567); Rep. 68, nr 137 (271), 145 (279), 182 (316); Rep. 71, nr 70 (68), 74 (72), 75 (73); Rep. 83, nr 209 (222), 210 (223), 219 (232); Rep. 91, nr 505 (509), 523 (527); Rep. 96, nr 7 (11); Rep. 102, nr 683 (684), 694 (695), 700 (701), 701 (702), 702 (703), 704 (705), 705 (706), 706 (707), 707 (708), 708 (709), 710 (711a), 711 (711b), 714, 715, 716, 718, 722, 724, 729, 732, 734, 736, 739, 740, 741, 742, 743, 744, 745, 746, 753, 754, 757, 758, 760, 871; Rep. 119, nr 10; Rep. 123, nr 128; Rep. 132a, Depozyt miasta Chojnowa, nr 107 (162); Rep. 132a, Depozyt miasta Dzierżoniowa, nr 34 (72), 36 (74); Rep. 132a, Depozyt miasta Strzelina, nr 87 (77); Rep. 132a, Depozyt parafii w Lwówku Śląskim, nr 57 (60), 60, 63, 65, 76, 77, 79, 88, 118 (120); Rep. 132c, Depozyt Księstwa leśnickiego, nr 45 (266); Rep. 132d, Depozyt von Seidlitz-Sandreczki z Bielawy, nr 27 (28), 28 (29).
Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Legnicy: Dokumenty miasta Legnicy, nr 417, 432, 433, 434, 435, 436, 508, 509.
Národní archiv v Praze: Archiv České koruny, nr 1715; Maltézští rytíři – české velkopřevorství, nr 34, 35, 36, 213, 1775, 1777, 1780, 1790, 1796, 1797, 1799, 1800, 1801, 1803, 2383, 2475, 2477, 2478, 2479, 2480, 2481, 2482, 2483, 2531, 2717.
Státní okresní archiv Jeseník: Farní úřad Vidnava, inv.č. 10.
Zemský archiv v Opavě: Slezský stavovský archiv, inv.č. 704, 705; Velkostatek Uhelná, inv.č. 14.
Opracowania
Adamczewski M., Uwagi w sprawie systemów sfragistycznych i typologii pieczęci miejskich, w: Dawne pieczęcie. Typologia – metody badań – interpretacje, red. Z. Piech, DiG, Warszawa 2015, s. 99–144.
Baniecki A. i in., Materiały do polskiego słownika sfragistycznego, „Archiwista Polski” 2010, 15, 3 (59), s. 43–56.
Bonczkowski J., Hlebionek M., Długie życie średniowiecznych pieczęci Grudziądza. Szkic o ich historii oraz medialności, w: Graudentum. Studia z dziejów Grudziądza i okolic, t. 2: Okres wczesnonowożytny, red. W. Sieradzan, Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu – Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Grudziądz–Toruń 2020, s. 195–221.
Bryniarski I., De-antropocentryzacja antropologii. Wstęp do biografii rzeczy, „Tematy z Szewskiej” 2016, 1 (17), s. 15–23.
Dola K., Dzieje Kościoła na Śląsku, cz. 1: Średniowiecze, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1996.
Dola K., Wrocławska kapituła katedralna w XV wieku. Ustrój – skład osobowy – działalność, Lublin 1983.
Domańska E., Humanistyka nie-antropocentryczna a studia nad rzeczami, „Kultura Współczesna. Teoria, interpretacje, krytyka” 2008, 3 (57), s. 9–24.
Dymmel P., System sfragistyczny średniowiecznego Lublina. Próba rekonstrukcji, w: Pieczęć w Polsce średniowiecznej i nowożytnej. Zbiór studiów, red. P. Dymmel, Polskie Towarzystwo Heraldyczne Oddział w Lublinie, Lublin 1998, s. 193–215.
Ewald W., Siegelkunde, München–Wien 1972.
Gąsiorowski A., Skierska I., Początki oficjalatu kamieńskiego archidiecezji gnieźnieńskiej (wieki XIV–XV), „Kwartalnik Historyczny” 1996, 103, 2, s. 3–21.
Gerlic H., Kapituła głogowska w dobie piastowskiej i jagiellońskiej (1120–1526), Wydawnictwo NOTA, Gliwice 1993.
Gumowski M., Monety, medale i pieczęcie Karola Ferdynanda Wazy, „Wiadomości Numizmatyczne” 1965, 9, 1, s. 23–45.
Gumowski M., Pieczęcie śląskie do końca XIV w., w: Historja Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, t. 3, red. W. Semkowicz, Kraków 1936 [reprint: Kraków 2013], s. 247–440.
Heck R., Piotr Nowak, w: Polski słownik biograficzny, t. 26/1, z. 108, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981, s. 380–382.
Heś R., Joannici na Śląsku w średniowieczu, Avalon, Kraków 2007.
Hlebionek M., Infuła i korona. Kilka uwag o pieczęciach Karola Ferdynanda Wazy, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2018, 73, 1, s. 7–34.
Hlebionek M., O pieczęciach księcia Kazimierza I Konradowica, w: Książę Kazimierz Konradowic i Kujawy jego czasów, red. D. Karczewski, Avalon, Kraków 2017, s. 197–227.
Hlebionek M., O pieczęciach starosty generalnego Wielkopolski Adama Sędziwoja Czarnkowskiego, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory” 2011, 2 (4), s. 11–61.
Jóźwiak P.J., Pieczęcie biskupów wrocławskich do 1376 r., w: Studia historycznoprawne, red. A. Konieczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999, s. 25–56.
Juřík P., Rožmberkové. První po českém králi, Universum, Praha 2020.
Kaganiec M., Heraldyka Piastów śląskich 1146–1707, Muzeum Śląskie, Katowice 1992.
Knapek E., Średniowieczne i wczesnonowożytne pieczęcie oficjałów i wikariuszy generalnych krakowskich, w: Dawne pieczęcie. Typologia – metody badań – interpretacje, red. Z. Piech, DiG, Warszawa 2015, s. 285–325.
Kobiałka D., Biografia rzeczy jako perspektywa badawcza, w: Kultura materialna średniowiecza w Polsce. Materiały ze studenckiej konferencji naukowej Toruń, 24–25 kwietnia 2008 roku, red. P. Kucypera, S. Wadyl, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2008, s. 227–239.
Kobiałka D., Biografia rzeczy jako sposób interpretowania roli i znaczenia dziedzictwa, w: Z rzeką w tle. Biografia śluzy katedralnej, red. M. Kępski, Centrum Turystyki Kulturowej Trakt, Poznań 2015, s. 44–49.
Kopytoff I., Kulturowa biografia rzeczy – utowarowienie jako proces, w: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, red. M. Kempny, E. Nowicka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 249–274.
Kozaczkiewicz E., Ikonografia średniowiecznych pieczęci krakowskich kanoników katedralnych, w: Kultura religijna i społeczna Małopolski od XIII do XVI wieku, red. W. Szymborski, J. Kozioł, Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Tarnów 2011, s. 123–151.
Krejčík T., Pečeť v kultuře středověku, Ostravská univerzita v Ostravě, Ostrava 1998.
Mandziuk J., Historia Kościoła Katolickiego na Śląsku, t. 1: Średniowiecze, cz. 3: 1417–1520, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2005.
Marcisz-Czapla B., Tłoki pieczętne i pieczęcie kościelne z terenu Śląska, w: Gloria Deo. Rzemiosło sakralne, t. 2, red. M. Korżel-Kraśna, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2010, s. 71–210.
Marcisz[-Czapla] B., Karnicka M., Biskupstwo wrocławskie w numizmatyce i sfragistyce, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław [1997].
Matejko-Peterka I., System sfragistyczny księcia-biskupa Wacława II legnickiego (1348–1419), „Časopis Slezského Zemského Muzea” 2013, 62, s. 37–47.
Olsen B., Kultura materialna po tekście: przywracanie obecności rzeczom, w: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia, red. E. Domańska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010, s. 561–592.
Peška L., Svoboda M., Příspěvek k problematice pečetí johanitských generálních převorů ve 14. a 15. století, „Sborník Prací Filozofické Fakulty Brněnské Univerzity” 1999, 46, s. 41–66.
Piech Z., Średniowieczne pieczęcie tynieckie, w: Benedyktyni tynieccy w średniowieczu. Materiały z sesji naukowej, Wawel–Tyniec, 13–15 października 1994, red. K. Żurowska, Tyniec – Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 1995, s. 121–140.
Pokora P., Pieczęcie księcia opolskiego Jana zwanego Kropidło, w: Cognitioni gestorum. Studia z dziejów średniowiecza dedykowane Profesorowi Jerzemu Strzelczykowi, red. D.A. Sikorski, A.M. Wyrwa, DiG, Poznań–Warszawa 2006, s. 405–423.
Sobel J.R., Zmienność pieczęci proboszczów śląskich kościołów parafialnych w średniowieczu (do 1419 roku), „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2022, 14 (18), s. 56–82.
Strzyżewski W., Pieczęcie administracyjne w księstwie Siedlisko-Bytom w XVIII wieku, „Studia Lubuskie. Prace Instytutu Prawa i Administracji PWSZ w Sulechowie” 2007, 3, s. 183–188.
Syska E., Pieczęcie Gorzowa Wielkopolskiego w średniowieczu, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny” 2003, 10, s. 9–21.
Szymoniak M., Pieczęcie w opactwach cysterskich z diecezji krakowskiej do początku czasów nowożytnych. Próba rekonstrukcji systemów sfragistycznych, „Studia Źródłoznawcze” 2022, 60, s. 27–55.
Tarnas-Tomczyk A., Zapomniana pieczęć biskupa wrocławskiego Nankera, w: Monastycyzm.
Słowiańszczyzna i państwo polskie, red. K. Bobowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1994, s. 152–162.
Urban W., Studia nad dziejami wrocławskiej diecezji w pierwszej połowie XV wieku, Wrocław 1959.
Urban W., Szkice z dziejów diecezji wrocławskiej. Biskup Jodok z Rosenbergu, „Studia Theologica Varsaviensa” 1965, 3/2, s. 383–417.
Vocabularium internationale sigillographicum, eds. K. Müller, L. Vrtel, VEDA, vydavateľstvo Slovenskej akadémie vied, Bratislava 2016.
Włodarski Ł., Pieczęcie sufragana płockiego Michała z Raciąża (1496–1513). Zarys problematyki, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2019, 111, s. 415–421.
Wójcik M.L., Biskupi wrocławscy w opinii Jana Długosza, w: Duchowieństwo i laicy, red. A. Wałkówski, Szkoła Wyższa Przymierza Rodzin, Warszawa 2010, s. 206–224.
Wółkiewicz E., Ex plebe humili? O pochodzeniu i rodzinie biskupa wrocławskiego Piotra Nowaka (1448–1456), „Roczniki Historyczne” 2004, 70, s. 183–196.
Wółkiewicz E., Kariery „w cieniu katedry”. Oficjałowie wrocławscy w średniowieczu, w: Memoria viva. Studia historyczne poświęcone pamięci Izabeli Skierskiej (1967–2014), red. A. Gąsiorowski, G. Rutkowska, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, Warszawa–Poznań 2015, s. 285–308.
Wółkiewicz E., Proletariusze modlitwy? Drogi karier, finanse i kultura materialna niższego kleru w średniowiecznej Nysie, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa 2020.
Zasady transkrypcji inskrypcji napieczętnej, w: Opracowanie materiałów sfragistycznych w archiwach. Wyniki prac zespołu naukowego powołanego przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych do przygotowania wskazówek metodycznych do opracowania materiałów sfragistycznych w zasobie archiwów państwowych, red. P. Gut, M. Hlebionek, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2020, s. 159–163.
Żerelik R., Kancelaria biskupów wrocławskich do 1301 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1991.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
