The Memory of the Associations of the Cistercian Monasteries in Esrum, Kołbacz and Oliwa in the Light of Monastic Obituaries and Other Written Monuments
DOI:
https://doi.org/10.31261/SPiP.2024.20.09Keywords:
Cistercian order, memoria, liturgical books, obituariesAbstract
The Cistercian monasteries in Esrum, Kołbacz and Oliwa originated from the Clarevaline line. The issue analysed in this article is whether the transmission of memorial sources, especially obituaries, occurred between these convents, and thus whether daughter monasteries assumed the prayer obligations incumbent on the mother monastery. Such a phenomenon can be observed in the case of the convent in Kołbacz, which received, among other things, an obituary with records from the monastery in Esrum. In the case of the Oliwa monastery, reconstructed in the early seventeenth century on religious-historiographical grounds were elements of the memory of prominent members of the Cistercian order and several persons associated
with the Cistercians, including among others Archbishop Eskil, one of the founders of the Esrum monastery.
References
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. S 27: Liber fundatorum, fratrum, conversorum […]. Muzeum – Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu, sygn. Akc. 57/52.
Źródła drukowane
Annalen, hrsg. v. R. Prümers, in: Pommersches Urkundenbuch, Bd. 1, II, Stettin 1877, s. 474–492.
Annales Danici Colbazenses a. 1127–1181, ed. G. Waitz, in: Monumenta Germaniae Historica. Seria Scriptores, t. 29, Hannoverae 1892, s. 174–176.
Annales Danici medii aevi, ed. E. Jørgensen, København 1920.
Annales et Notae Colbazienses a. 17–1560, ed. W. Arndt, in: Monumenta Germaniae Historica. Seria Scriptores, t. 19, Hannoverae 1866, s. 710–720.
Codex Pomeraniae Diplomaticus, ed. K.F.W. Hasselbach, J.G.L. Cosegarten, Bd. 1, Greifswald 1862.
Corpus codicum danicorum medii aevi, cur. I. Brøndum-Nielsen, vol. 5, Hafniae 1965.
Die ältere Chronik von Oliva und die Schrifttafeln von Oliva, hrsg. v. Th. Hirsch, in: Scriptores rerum Prussicarum, Bd. 1, hrsg. v. Th. Hirsch, M. Töppen, E. Strehlke, Leipzig 1861, s. 649–731.
Diplomatarium Danicum, R. I, B. 2, udg. af L. Weibull, N. Skyum-Nielsen, København 1963.
Exordium Magnum Cisterciense sive Narratio de Initio Cisterciensis Ordinnis, ed. B. Griesser, Romae 1961.
Liber mortuorum monasterii beatae Mariae de Oliva ordinis Cisterciensis, wyd. W. Kętrzyński, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 5, wyd. A. Bielowski, Warszawa 1888, s. 501–536.
Necrolog, hrsg. v. R. Prümers, in: Pommersches Urkundenbuch, Bd. 1, II, Stettin 1877, s. 493–496.
Pommerellisches Urkundenbuch, hrsg. v. M. Perlbach, Danzig 1883.
Pommersches Urkundenbuch, Bd. 1, I Abth., hrsg. v. R. Klempin, Stettin 1868.
Statuta Capitulorum Generalium Ordinis Cisterciensis ab anno 116 ad annum 1786, ed. J. Canivez, t. 1, Louvain 1933.
Opracowania
Balling J.L., Lindhardt P.G., Den Nordiske Kirkes Historie, København 1967.
Bysted A., Jensen C.S., Jensen K.V., Lind J.H., Jerusalem in the North. Denmark and the Baltic Crusades, 1100–1522, Brepols, Turnhout 2012 (Outremer. Studies in the Crusades and the Latin East, vol. 1).
Chłopocka H., Powstanie i rozwój wielkiej własności ziemskiej opactwa cystersów w Kołbaczu w XII–XIV wieku, Poznań 1953.
Ciesielski A., Adam Trebnic, archidiakon pomorski, opat oliwski (1616–1630). Szkic biograficzny, „Nasza Przeszłość” 1967, 27, s. 135–161.
Dąbrowski K., Opactwo cystersów w Oliwie od XII do XVI wieku, Gdańsk 1975.
Die illuminiertem Lateinischen Handschriften Süd, West- und Nordeuropäischer Provenienz der Staatsbibliothek zu Berlin Preussischer Kulturbesitz 4.–12. Jahrhundert, T. 1, beschr. A. Fingernagel, Otto Harrassowitz, Wiesbaden 1999.
Dziedzic Ł., Rocznik kołbacki (przegląd badań), „Przegląd Zachodniopomorski” 1981, 25, 1, s. 57–72.
Esmark K., Godsgaver, calumniae og retsantropologi. Esrom kloster og dets naboer, ca. 1150–1250, in: Ett annat 1100-tal: Individ, kollektiv och kulturella mönster i medeltidens Danmark, ed. P. Carelli, L. Hermanson, H. Sander, Makadam förlag, Göteborg 2004, s. 143–180.
Fontes Olivenses, wyd. W. Kętrzyński, w: Monumenta Poloniae Historica, t. 6, Kraków 1893, s. 257–382.
Green-Pedersen S.E., De Danske cistercienserklostres grundlæggelse og den politiske magtkamp i det 12. Årh, in: Middelalder, metode og medier. Festskrift til Niels Skyum-Nielsen på 60-arsdagen den 17. Oktober 1981, ed. K. Fledelius, N. Lund, H. Nielsen, København 1981, s. 41–56.
Guzikowski K., Procesy kolonizacyjne w posiadłościach cystersów z Kołbacza w XII–XIV wieku. Przestrzeń i ludzie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2011.
Heyden H., Kirchengeschichte von Pommern, Bd. 1, Stettin 1937.
Hoffmann E., Königserhebung und Thronfolgeordnung in Dänemark bis zum Ausgang des Mittelalters, Berlin–New York 1976.
Holsten R., Der erste Deutsche in Pyritzer Weizacker, „Monatsblätter“ 1908, 22, s. 162–165.
Hoogeweg H., Die Grundbesitzbewerbung des Klosters Kolbatz, „Baltische Studien“ 1916, NF, 19, s. 3–58.
Hoogeweg H., Die Stifter und Klöster der Provinz Pommern, Bd. 1, Stettin 1924.
Iwicki Z., Konwent Oliwski 1186–1831: leksykon biograficzny i nie tylko…, Wydawnictwo Bernardinum, Gdańsk–Pelplin 2010.
Jakobsen J.G.G., A Brief History of Medieval Monasticism in Denmark (with Schleswig, Rügen and Estonia), “Religions” 2021, 12, s. 1–20.
Januschek L., Originum Cisterciensium, Vindobona 1877.
Jasiński K., Kilka uwag o najstarszych dokumentach Pomorza Gdańskiego, „Studia Źródłoznawcze” 1958, 2, s. 147–153.
Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Volumen, Warszawa–Wrocław 1992.
Keyser E., Olivaer Studien, 1: Die Gründung des Klosters Oliva, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins“ 1926, 66, s. 69–86.
Kierulf A.C.A., Esrom Klosters Historie, Kjøbenhavn 1838.
Koch H., Den Danske Kirkes Historie, t. 1: De œldre Middelalder indtil 1241, København 1950.
Koebner R., Urkundenstudien zur Geschichte Danzigs und Olivas von 1178 bis 1342, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins“ 1935, 71, s. 10–41.
Kretzschmer J.C., Die Cisterzienser-Abtei Oliva, Danzig 1847.
Kristensen A.K.G., Danmarks ældste annalistik, København 1969.
Kroman E.J., Danmarks Middelalderlige annaler, København 1980.
Kubieniec J., Commemoratio: sposoby prezentacji i wykorzystania przeszłości w liturgii, w: Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, t. 1, red. J. Banaszkiewicz, A. Dąbrówka, P. Węcowski, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2018, s. 545–606.
Labuda G., Ze studiów nad najstarszymi dokumentami Pomorza Gdańskiego, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 1953, 18, 1–4, s. 105–155.
Laurent J., La prière pour les défunts et les obituaires dans l’ordre de Cîteaux, in: Mélanges S. Bernard. XXIVe
Congrès de l’Association bourguignonne des Sociétés savantes (8e Centenaire de la mort de Saint Bernard), Dijon 1954, s. 383–396.
Leclercq J., Manuscrits cisterciens dans les bibliothèque d’Italie, „Analecta Sacri Ordinis Cisterciensis” 1949, 5, s. 94–108.
Leclercq J., Textes cisterciens à la Bibliotheque de Colmar, „Analecta Sacri Ordinis Cisterciensis” 1954, 10, s. 308–313.
Leclercq J., Textes cisterciens dans les bibliothèques d’Allemagne, „Analecta Sacri Ordinis Cisterciensis” 1951, 7, s. 46–70.
Leclercq J., Textes et manuscrits cisterciens dans diverses bibliothèques, „Analecta Sacri Ordinis Cisterciensis” 1955, 11, s. 139–148.
Leclercq J., Textes et manuscrits cisterciens dans diverses bibliothèques, „Analecta Sacri Ordinis Cisterciensis” 1956, 12, s. 289–310.
Leclercq J., Textes et manuscrits cisterciens dans diverses bibliothèques, „Analecta Sacri Ordinis Cisterciensis” 1962, 18, s. 121–134.
Leclercq J., Textes et manuscrits cisterciens dans diverses bibliothèques, „Analecta Sacri Ordinis Cisterciensis” 1964, 20, s. 217–231.
Leclercq J., Textes et manuscrits cisterciens du Portugal, „Analecta Sacri Ordinis Cisterciensis” 1950, 6, s. 131–139.
Leclercq J., Textes et manuscrits cisterciens en Suède, „Analecta Sacri Ordinis Cisterciensis” 1950, 6, s. 125–130.
Lingenberg H., Die älteste Olivaer Geschichtsschreibung (bis etwa 1350) und die Gründung des Klosters Oliva, Unser Danzig, Lübeck 1994.
Lingenberg H., Die Anfänge des Klosters Oliva und die Entstehung der deutschen Stadt Danzig, Stuttgart 1982.
Lingenberg H., Die Gründung des Klosters Oliva und die Entstehung der deutschrechtlichen Stadt Danzig im Lichte der neuesten Forschungen, „Zeitschrift für Ostforschung“ 1987, 36, 3, s. 321–382.
Lingenberg H., Oliva-800 Jahre von Zisterzienserabtei zur Bischofskathedrale. Abriss der Geschichte des Klosters und Ortes Oliva, 1186–1986, Lübeck 1986.
Lingenberg H., Urkundenfälschungen des Klosters Oliva und anderer geistlicher Institutionen Pommerellens/Pommerns (bis ca. 1310), Unser Danzig, Lübeck 1996.
Mauss M., Szkic o darze. Forma i podstawa wymiany w społeczeństwach archaicznych, w: M. Mauss, Socjologia i antropologia, przeł. M. Król, K. Pomian, J. Szacki, Wydawnictwo KR, Warszawa 2001, s. 163–306.
McGuire B.P., Esrum Kloster — Forhistorien og grundlæggelsen, in: Bogen om Esrum Kloster, red. af S. Frandsen, J. Anker Jørgensen, Ch. Gorm Tortzen, Frederiksborg Amt, Hillerød 1997, s. 12–29.
McGuire B.P., Property and Politics at Esrum Abbey: 1151–1251, “Medieval Scandinavia” 1973, 6, s. 122–150.
McGuire B.P., The Cistercians in Denmark. Their Attitudes, and Functions in Medieval Society, Kalamazoo, MI 1982.
Münster-Swendsen M., Archbishop Eskil of Lund and the Empire, in: Die „Episkopalisierung der Kirche“ im europäischen Vergleich, hrsg. v. A. Bihrer, H. Röckeleins, De Gruyter, Berlin–Boston 2022 (Studien zur Germania Sacra, Nueue Folge, vol. 13), s. 301–325.
Nadolski B., Leksykon liturgii, Pallottinum, Poznań 2006.
Nielsen K., Askholm I., Danmarks kongelige familier i 1000 år, Askholm, Rødovre 2007.
Nyberg T., Monasticism in North Western Europe, 800–1200, Routledge, Aldershot 2000.
Oexle O.G., Memoria i przekaz memoratywny we wczesnym średniowieczu, w: Mentalność średniowiecza, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2000, s. 45–73.
Oliński P., Cysterskie nekrologi na Pomorzu Gdańskim od XIII do XVII wieku, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 1997.
Oliński P., Die neue Edition der Olivaer Nekrologe, in: Editionswissenschaftliches Kolloquium 2021. Fortführung alter Editionsvorhaben im neuen Gewande, hrsg. v. H. Flachenecker, K. Kopiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2022, s. 163–171.
Pac G., Memoria a badanie tożsamości we wcześniejszym średniowieczu – kilka uwag o pożytkach, ale i ograniczeniach w zastosowaniu metody, w: Symboliczne i realne podstawy tożsamości społecznej w średniowieczu, red. S. Gawlas, P. Żmudzki, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017, s. 121–137.
Powierski J., Stosunki polsko-pruskie do 1230 r., Toruń 1968.
Powierski J., Śliwiński B., Bruski K., Studia z dziejów Pomorza w XII wieku, PTH Oddział Słupsk, Słupsk 1993.
Rose V., Die Handschriften-Verzeichnisse der Königlichen Bibliothek zu Berlin, Bd. 13: Verzeichniss der Lateinischen Handschriften, Bd. 2, Berlin 1905.
Rymar E., Rodowód książąt pomorskich, Książnica Pomorska, Szczecin 2005.
Schmid K., Wollasch J., Societas et fraternitas. Begründung eines kommentierten Quellenwerkes zur Erforschung der Personen und Personengruppen des Mittelalters, „Frühmittelalterlichen Studien“ 1975, 9, s. 1–48.
Seegrün W., Das Papstum und Skandinavien bis zur Vollendung der nordischen Kirchenorganisation (1164), Neumünster 1967 (Quellen und Forschungen zur Geschichte Schleswig-Holsteins, 51).
Siatkowska-Woźniak A., rec., Piotr Oliński, Cysterskie nekrologi na Pomorzu Gdańskim od XIII do XVII wieku, Toruń 1977, „Kwartalnik Historyczny” 1998, 105, 4, s. 144–147.
Simson P., Geschichte der Stadt Danzig, Bd. 1, Danzig 1913.
Skyum-Nielsen N., Kvinde og Slave, Copenhagen 1971.
Strauch D., Mittelalterliches nordisches Recht bis 1500. Eine Quellenkunde, De Gruyter, Berlin–New York 2011.
Szacherska S.M., Opactwo oliwskie a próba ekspansji duńskiej w Prusach, „Kwartalnik Historyczny” 1967, 74, 4, s. 923–942.
Szacherska S.M., Rola klasztorów duńskich w ekspansji Danii na Pomorzu Zachodnim u schyłku XII wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968.
Szacherska S.M., Rola polityczna pierwszych metropolitów duńskich, „Przegląd Historyczny” 1968, 59, 1, s. 1–24.
Szacherska S.M., The Political Role of the Danish Monasteries in Pomerania 1171–1223, “Medieval Scandinavia” 1977, 10, s. 122–155.
Śliwiński B., Poczet książąt gdańskich, Marpress, Gdańsk 1997.
Śliwiński B., Rola polityczna możnowładztwa na Pomorzu Gdańskim w czasach Mściwoja II, Gdańsk 1987 (Zeszyty Naukowe. Rozprawy i monografie, 86).
Śliwiński J.P., Cystersi z Łekna – Oliwy – Pelplina od połowy XII do XV wieku, Centrum Badań Europy Wschodniej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2014.
Talbot C.H., Associations of Clairvaux. Clairmarais and Ter Doest, „Cîteaux in de Nederlanden” 1954, 5, s. 233–245.
Vogt H., From Tribute to Taxpaying: The Changes in the Understanding of Private Property in Denmark circa 1000–1250, “Danish Journal of Archeology” 2017, 6, 2, s. 85–92.
Wallin C., Ärkebiskop Eskil som klosterstiftare, „Scandia” 1961, 27, 1, s. 217–234.
Wehrmanns P., Kloster Kolbatz und die Germanisierung Pommerns, Pyritz 1905 (Beilage zum Programm des Königlichen Bismarck-Gymnasiums zu Pyritz, Ostern 1905).
Weibull L., Den skånska kyrkans äldsta, in: L. Weibull, Nordisk Historia. 2: forskningar och undersökningar: Stat och kyrka i Danmark under äldre medeltid, Stockholm 1948.
Wesemann H., Fragmente eines dänischen Nekrologs, „Jahrbücher für die Landeskunde der Herzogthümer Schleswig, Holstein und Lauenburg“ 1869, 10, s. 262–270.
Wollasch J., Neue Quellen zur Geschichte der Cistercienser, „Zeitschrift für Kirchengeschichte“ 1973, 84, s. 188–232.
Zawadzka J., Proces fundowania opactw cysterskich w XII i XIII wieku, „Roczniki Humanistyczne” 1958, 7, 2, s. 121–147.
Zuzek T., Wokół wydania nekrologu oliwskiego. Niepublikowane zapiski Liber mortuorum monasterii Olivensis z pierwszej połowy XVII wieku w rękopisie tzw. dzikowskim, w: Stilo et animo. Prace historyczne ofiarowane Profesorowi Tomaszowi Jasińskiemu w 65. rocznicę urodzin, red. M. Dorna, M. Matla, M. Sosnowski, E. Syska, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2016, s. 187–200.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
