Poznawanie człowieka. Metafora terra incognita w Podróżach do piekieł Bolesława Micińskiego w perspektywie metaforologii Hansa Blumenberga

Autor

DOI:

https://doi.org/10.31261/SSP.2024.23.06

Słowa kluczowe:

metafora, podróż, terra incognita, podmiotowość, Bolesław Miciński, Hans Blumenberg

Abstrakt

W artykule podjęto temat kształtowania się podmiotowości w Podróżach do piekieł Bolesława Micińskiego. Głównym narzędziem badawczym zastosowanym w analizie i interpretacji eseju jest Hansa Blumenberga koncepcja metaforologii. Interpretacji przyświeca wspólny pogląd dwóch myślicieli na zagadnienia dotyczące języka filozoficznego – obaj na swój sposób stronili od wszelkich prób językowej konceptualizacji. Wyodrębniona przez Blumenberga metafora terra incognita jest przez Micińskiego wykorzystywana na różne sposoby w celu przedstawienia obrazu świata, a także jednostkowego i społecznego wymiaru ludzkiej
egzystencji. Pojęcie „podróży”, wątki problematycznej nowoczesności oraz psychoanalizy pozwalają autorowi tekstu uwydatnić wyobrażeniowy potencjał kryjący się w samej metaforze. Wzięcie pod uwagę istotnych dla Micińskiego „podróżników”, czyli Odyseusza i Kartezjusza, oraz bogactwo stylistyczne analizowanego eseju umożliwiają pokazanie potencjalnej użyteczności metafory „nieznanych lądów” w interpretacji. Celem artykułu jest próba opisania prezentowanej w Podróżach do piekieł podmiotowości, która realizując się w języku metaforycznym, dalekim od dyskursywnych odpowiedników, nie mieści się w żadnych formach pojęciowych.

Bibliografia

Arendt Hannah, 1979: Filozofia i metafora. Tłum. Hanna Buczyńska-Garewicz. „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 5 (47), s. 167–187.

Bachtin Michaił, 1982: Problemy literatury i estetyki. Tłum. Wincenty Grajewski. Czytelnik, Warszawa.

Berman Marshall, 2006: „Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu”. Rzecz o doświadczeniu nowoczesności. Wstęp Agata Bielik-Robson. Tłum. Marcin Szuster. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.

Bielik-Robson Agata, 1997: Na drugim brzegu nihilizmu. Filozofia współczesna w poszukiwaniu nowego podmiotu. IFiS PAN, Warszawa.

Blumenberg Hans, 2013: Światło jako metafora prawdy. Przedpole filozoficznego kształtowania pojęć. Tłum. Zbigniew Zwoliński. „Kronos”, nr 2 (25), s. 32–60.

Blumenberg Hans, 2017: Paradygmaty dla metaforologii. Tłum. Bogdan Baran. Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.

Descartes René, 1970: Rozprawa o metodzie właściwego kierowania rozumem i poszukiwania prawdy w naukach. Tłum. Wanda Wojciechowska. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Gadamer Hans-Georg, 1993: Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłum. Bogdan Baran. Wydawnictwo PWN, Kraków.

Homer, 1972: Odyseja. Tłum. Jan Parandowski. Czytelnik, Warszawa.

Husserl Edmund, 2008: Idea fenomenologii. Tłum. Janusz Sidorek. Wydawnictwo PWN, Warszawa.

Klemczak Stefan, 2013: Zadania metaforologii. „Teksty Drugie”, nr 5, s. 164–187.

Kozłowski Krzysztof, 1996: Podróże do piekieł. O eseistyce Bolesława Micińskiego. WiS, Poznań.

Marszałek Robert, 2013: Ogólne przedstawienie myśli Blumenberga w świetle jego metaforologii. W: Mit, metafora, sekularyzacja. Wprowadzenie do filozofii Hansa Blumenberga. Red. Robert Marszałek. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa, s. 19–63.

Miciński Bolesław, 1970: Pisma. Eseje, artykuły, listy. Oprac. Anna Micińska. Znak, Kraków.

Pawlik Robert, 2013: Od pracy pojęcia do pracy metafory. O metaforologii Hansa Blumenberga. „Kronos”, nr 2 (25), s. 113–125.

Ryczek Wojciech, 2018: Od metafory do metaforologii. Hans Blumenberg, „Paradygmaty dla metaforologii”, przeł. Bogdan Baran, Aletheia, Warszawa 2017. „Terminus”, T. 20, nr 1 (46), s. 155–164. Pobrano z: https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/f68aaac4-041b-40c5-9739-5596bbb2ea29/content [20.05.2024].

Salamon-Krakowska Katarzyna, 2007: Malowanie słowami. Rzecz o filozofii Bolesława Micińskiego. Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław.

Scheler Max, 1976: O zjawisku tragiczności. W: Arystoteles, David Hume, Max Scheler: O tragedii i tragiczności. Tłum. Roman Ingarden, Władysław Tatarkiewicz, Teresa Tatarkiewiczowa. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 49–95.

Sheppard Richard, 1998: Problematyka modernizmu europejskiego. W: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze. Red. Ryszard Nycz. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 71–140.

Wojciechowska Agata, 2021: Mąż bywały? Odyseusz jako pokutujący homo rationalis w „Podróżach do piekieł” Bolesława Micińskiego. „Roczniki Humanistyczne”, nr 3 (69), s. 139–151. https://doi.org/10.18290/rh21693-7.

Woleński Jan, 1985: Szkoła lwowsko-warszawska. „Humanitas”, T. 9, s. 199–218.

Woleński Jan, 1997: Szkoła lwowsko-warszawska w polemikach. Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa

Pobrania

Opublikowane

2024-06-20

Jak cytować

Tokarczyk, K. (2024). Poznawanie człowieka. Metafora terra incognita w Podróżach do piekieł Bolesława Micińskiego w perspektywie metaforologii Hansa Blumenberga. Śląskie Studia Polonistyczne, 23(1), 1–14. https://doi.org/10.31261/SSP.2024.23.06