Wymyślać świat na nowo. O reportażu Światy wzniesiemy nowe Urszuli Jabłońskiej
DOI:
https://doi.org/10.31261/SSP.2024.24.01Słowa kluczowe:
Urszula Jabłońska, utopia, reportaż, społeczności intencjonalne, impulsy utopijneAbstrakt
W artykule zaproponowano omówienie reportażu Urszuli Jabłońskiej Światy wzniesiemy nowe (2021) w kontekście badań z zakresu utopian studies oraz badań nad reportażem. Zarysowano problematykę książki Jabłońskiej, wskazano przy tym, że jest to z jednej strony narracja o społecznościach intencjonalnych, z drugiej zaś ważny głos w debacie na temat utopijnego myślenia i utopijnych impulsów oraz ich wzmożonej obecności w wyobraźni zbiorowej XX i XXI wieku, a więc w czasach narastających napięć społecznych i kryzysów. Pokazano też, w jaki sposób książka Jabłońskiej – którą można uznać za przykład reportażu zaangażowanego – wpisuje się w najnowsze badania dotyczące prozy reportażowej. Wieloaspektowa analiza i interpretacja tekstu ujawniły, że Światy wzniesiemy nowe to nie tylko dowód toczącego się procesu zmiany w sposobie postrzegania miejsca człowieka w świecie, lecz także wartościowe świadectwo autorskiej wrażliwości społecznej i artystycznej.
Bibliografia
Adamczewska Izabella, 2017: Reportaż wcieleniowy. „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, z. 4 (124), s. 177–183. Pobrano z: https://bibliotekanauki.pl/articles/578808.pdf [20.08.2024].
Bacon Franciszek, 1954: Nowa Atlantyda. Przeł. i oprac. Wiktor Kornatowski. Pax, Warszawa.
Bieńkowska-Ptasznik Małgorzata, 2006: Tożsamość jednostki we współczesnym świecie. W: Obywatelstwo i tożsamość w społeczeństwach zróżnicowanych kulturowo i na pograniczach. T. 1. Red. Małgorzata Bieńkowska-Ptasznik, Kazimierz Krzysztofek, Andrzej Sadowski. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 185–192.
Blaim Artur, 1997: Aesthetic Objects and Blueprints: English Utopias of the Enlightenment. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Bloch Ernst, 1986: The Principle of Hope. Vol. 1–3. Transl. by Nevile Plaice, Stephen Plaice, Paul Knight. Basil Blackwell, Oxford.
Bloch Ernst, 1988: The Utopian Function of Art and Literature. Selected Essays. Transl. by Jack Zipes, Frank Mecklenburg. The Mit Press, Cambridge–Massachusetts–London.
Bloch Ernst, 2009: The Spirit of Utopia. Transl. by Anthony A. Nassar. Stanford University Press, Stanford–California.
Campanella Tomasz, 1994: Miasto Słońca. Przeł. Luba Brandwajn, Rachmiel Brandwajn. Alfa, Warszawa.
Christiania. [Strona internetowa Wolnego Miasta Christiania]. https://www.christiania.org/ [dostęp: 6.04.2024].
Claeys Gregory, 2022: Utopianism for a Dying Planet. Life after Consumerism. Princeton University Press, Princeton–Oxford.
Czapliński Przemysław, 2019: Gatunek orientacyjny. Reportaż polski na przełomie XX i XXI wieku. „Teksty Drugie”, nr 6, s. 19–41. https://doi.org/10.18318/td.2019.6.2.
Czubaszek Magdalena, 2021: Współczesne utopie, komuny i ekowioski. Rozmawiamy z autorką reportażu „Światy wzniesiemy nowe” [rozmowa z Urszulą Jabłońską]. Papaya.Rocks, 17.12.2021. https://papaya.rocks/pl/people/wspolczesne-utopie-komuny-i-ekowioski-rozmawiamy-z-autorka-r [dostęp: 6.04.2024].
Darska Bernadetta, 2023: Współczesny polski reportaż wobec kryminalnego śledztwa. Na wybranych przykładach. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 1 (66), s. 425–441. https://doi.org/10.18778/1505-9057.66.18.
Dlaczego Instytut Reportażu? [Informacje na temat Instytutu Reportażu i działającej pod jego auspicjami Polskiej Szkoły Reportażu]. Instytut Reportażu. https://instytutr.pl/o-instytucie/ [dostęp: 29.03.2024].
Frukacz Katarzyna, 2013: Między literackością a podmiotowością. Nowy wymiar „skażenia” polskiego reportażu (na przykładzie Zapisków na biletach Michała Olszewskiego). „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1 (11), s. 153–166.
Fundacja Kraina. [Strona internetowa fundacji Kraina]. https://fundacjakraina.pl [dostęp: 6.04.2024].
Gray John, 2009: Czarna msza. Apokaliptyczna religia i śmierć utopii. Przeł. Adam Puchejda, Karolina Szymaniak. Wydawnictwo Znak, Kraków.
Grzybowski Marian, 2017: Dania. Zarys systemu ustrojowego. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Illg Jerzy, 1983: Konstrukcja postaci w powieściach inicjacyjnych Tadeusza Micińskiego. „Pamiętnik Literacki”, z. 3, s. 101–117.
Jabłońska Urszula, 2021: Światy wzniesiemy nowe. Wydawnictwo Dowody na Istnienie, Warszawa.
Jameson Fredric, 2011: Archeologie przyszłości. Pragnienie zwane utopią i inne fantazje naukowe. Przekł. Maciej Płaza, Małgorzata Frankiewicz, Andrzej Miszk. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Juszczyk Andrzej, 2014: Stary wspaniały świat: o utopiach pozytywnych i negatywnych. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Lange Antoni, 2022: Miranda. Red. Krzysztof Grudnik. Dom Horroru, Wrocław.
Levitas Ruth, 2010: The Concept of Utopia. Peter Lang, Bern.
Levitas Ruth, 2013: Utopia as Method: The Imaginary Reconstitution of Society. Palgrave Macmillan, New York.
Maj Krzysztof M., 2014a: Eutopie i dystopie. Typologia narracji utopijnych z perspektywy filozoficznoliterackiej. „Ruch Literacki”, R. 55, z. 2 (323), s. 153–174.
Maj Krzysztof M., 2014b: Utopia, czyli tam i z powrotem. O założeniach światotwórczych narracji eu- i dystopijnych. „Wielogłos”, nr 3 (21), s. 37–49.
More (Morus) Thomas, 1993: Utopia. Przekł. Kazimierz Abgarowicz. Daimonion, Lublin.
Sargent Lyman Tower, 1975: Utopia – The Problem of Definition. „Extrapolation”, vol. 16 (2), s. 127–148.
Sargent Lyman Tower, 1994: The Three Faces of Utopianism Revisited. „Utopian Studies”, vol. 5 (1), s. 1–37.
Sargent Lyman Tower, 2010: Utopianism: A Very Short Introduction. Oxford University Press, Oxford.
Szacki Jerzy, 1980: Spotkania z utopią. Iskry, Warszawa.
Tamera. [Strona internetowa ekowioski Tamera]. https://www.tamera.org/ [dostęp: 6.04.2024].
Urszula Jabłońska, [2024]. [Sylwetka Urszuli Jabłońskiej na stronie internetowej Wydawnictwa Dowody na Istnienie]. Wydawnictwo Dowody. https://dowody.com/autor/urszula-jablonska/ [dostęp: 30.03.2024].
Welcome to Longo Mai. [Strona internetowa spółdzielni Longo Maï]. http://www.longomaicostarica.org/ [dostęp: 6.04.2024].
Wells Herbert George, 1993: Ludzie jak bogowie. Przekł. Janina Sujkowska. Diossa, Gliwice.
Winter Jay, 2006: Dreams of Peace and Freedom. Utopian Moments in the 20th Century. Yale University Press, New Heaven–London.
Ziątek Zygmunt, 2018: Nowa formuła reportażu społecznego. W: Literatura bez fikcji. Między sztuką a codziennością: w stronę nowej syntezy. T. 3. Red. Maryla Hopfinger, Jan Leończyk, Tomasz Żukowski. Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa, s. 43–72.
Zimnoch Mateusz, 2014: Współczesny reportaż. Między racjonalizmem a doświadczeniem. Uniwersytet Warszawski, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych. Praca doktorska. Pobrano z: https://repozytorium.uw.edu.pl/entities/publication/8a41c5bc-117c-416bae46-b9ec7aa8c046 [14.08.2024]
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
