Mieczysław Porębski – Writer of Being and Myth Reading „Z. Po-wieść" with Szymutko

Authors

DOI:

https://doi.org/10.31261/SSP.2023.21.06

Keywords:

Mieczysław Porębski, Stefan Szymutko, Z. Po-wieść, historical novel, philosophy of history

Abstract

The article is devoted to the interpretation of selected motifs of Z. Po-wieść – the only strictly fictional work of the art critic and art theorist Mieczysław Porębski – in the context of Stefan Szymutko’s concepts and studies. This Silesian literary scholar was particularly interested in the works of Teodor Parnicki, with which the aforementioned “postmodern” historical novel is sometimes compared. Z. Po-wieść depicts the journey of the eponymous character, the reborn Z., through the history of European civilization. Such a plot illustrates the confrontation with “the great history” (history-being) and serves to create a certain overall vision. A comparative reading of Szymutko’s statements and Porębski’s book (as well as some of his other texts) highlights the problem of the relationship between history, reality and literature, which is particularly important for both protagonists of the article. While Szymutko clearly opposes literature (the domain of words) to empirical historical reality, Porębski vindicates the former as a tool for confronting historicity and defending individual existence. In spite of the cruelty of historical reality, artistic creation that corresponds with it allows for the achievement of catharsis and the only indelible “pleasure of history” (Szymutko’s formulation). According to Porębski, myth, like literature belonging to the so-called sphere of the third logical value, has a similar effect. And literature has the ability to give a mythic – timeless – actuality to what is incidental and ephemeral.

References

Bakuła Bogusław, 1994: Powieść historyczna a postmodernizm. „Opera Slavica”, T. 3, s. 27–39.

Borowski Tadeusz, 2003: Poezja. Oprac. Tadeusz Drewnowski, Justyna Szczęsna. Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Czermińska Małgorzata, 1974: Teodor Parnicki. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.

Deptuła Bogusław et al., 2011: Archiwa. Ocalona biblioteka prof. Porębskiego. Rozmowa z J. Porębskim, T. Fiałkowskim, R. Krynickim, M. Poprzęcką, J. Gondowiczem. Dwutygodnik.com. https://www.dwutygodnik.com/artykul/2445-archiwa-ocalona-biblioteka-prof-porebskiego.html [dostęp: 13.06.2022].

Domańska Ewa, 2009: Przyczynek do biografii intelektualnej Haydena White’a. W: Hayden White: Proza historyczna. Red. Ewa Domańska. Przekł. Rafał Borysławski et al. Universitas, Kraków, s. 315–345.

Juszczyk Andrzej, 2004: Retoryka a poznanie. Powieściopisarstwo Teodora Parnickiego. Universitas, Kraków.

Koziołek Ryszard, 2001: Wstęp. W: Teodor Parnicki: Tylko Beatrycze. Wstęp Ryszard Koziołek. Oprac. tekstu i koment. Ireneusz Gielata. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. VII–CLII.

Koziołek Ryszard, 2009: Koniec Zgody albo powrót interpretacji. „Opcje”, nr 1, s. 76–79.

Łukasiewicz Jacek, 1991: Historia jako autobiografia. „Dekada Literacka”, nr 18 (23), s. 1, 4.

Mieczysław Porębski o sztuce nowej i najnowszej, 1998. W: Rozmowy na koniec wieku. Red. Katarzyna Janowska, Piotr Mucharski. T. 2. Znak, Kraków, s. 133–145.

Nietzsche Friedrich, 1994: Pisma pozostałe 1876–1889. Wybór, tłum. i przedmowa Bogdan Baran. Inter Esse, Kraków.

Nora Pierre, 2009: Między pamięcią i historią: Les lieux de Mémoire. Tłum. Paweł Mościcki. W: Tytuł roboczy: archiwum. Red. Andrzej

Leśniak, Magdalena Ziółkowska. T. 2. Muzeum Sztuki, Łódź, s. 4–12.

Nycz Ryszard, 1984: Sylwy współczesne. Problem konstrukcji tekstu. Instytut Badań Literackich PAN–Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.

Nycz Ryszard, 2000: Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Wyd. 2. Universitas, Kraków.

Parnicki Teodor, 1959: Słowo i ciało. Powieść z lat 201–203. Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa.

Poprawa Adam, 1990: Otwarty dialog wewnętrzny. „Odra”, nr 10, s. 97–99.

Porębski Mieczysław, 1989: Z. Po-wieść. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.

Porębski Mieczysław, 1996: „Te rzeczy nigdy się nie zdarzyły, ale są zawsze”. „Tygodnik Powszechny”, nr 36, s. 8–9.

Porębski Mieczysław, 1999: Fugimus Troas. W: Już się ma pod koniec starożytnemu światu… Zmierzch, schyłek, upadek w historii sztuki. Red. Maria Poprzęcka. Arx Regia, Warszawa, s. 9–20.

Porębski Mieczysław, 2002: Logika krasnoludków. W: Idem: Polskość jako sytuacja. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 27–41.

Porębski Mieczysław, 2004a: Dyskurs. W: Idem: Krytycy i sztuka. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 275–290.

Porębski Mieczysław, 2004b: Nieborów 1986. Zagrożona wartość. W: Idem: Krytycy i sztuka. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 26–41.

Porębski Mieczysław, 2004c: Transgresja. W: Idem: Krytycy i sztuka. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 293–306.

Porębski Mieczysław, 2011a: Spotkanie z Ablem. W: Idem: Spotkanie z Ablem. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 204–240.

Porębski Mieczysław, 2011b: Synowie Boga. W: Idem: Spotkanie z Ablem. Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 103–137.

Porębski Mieczysław, Czerni Krystyna, 2002: Interesują mnie drzewa, a nie las. Z profesorem Mieczysławem Porębskim rozmawia Krystyna Czerni. „Nowe Książki”, nr 10, s. 4–9.

Porębski Mieczysław, Hussakowska Maria, 2004: Europejskość jako sytuacja. Z Mieczysławem Porębskim rozmawia Maria Hussakowska. „Dekada Literacka”, nr 2, s. 52–61.

Szkaradnik Katarzyna, 2012: (Trzecia) wartość (logiczna) mitu – wokół myśli Mieczysława Porębskiego. „Maska”, nr 14, s. 5–16.

Szymutko Stefan, 1992: Zrozumieć Parnickiego. Gnome Books, Katowice.

Szymutko Stefan, 1996: Parnicki – ostatni pisarz bytu. W: Sporne postaci polskiej literatury współczesnej. Kontynuacje. Red. Alina Brodzka, Lidia Burska. Instytut Badań Literackich. Wydawnictwo, Warszawa, s. 103–113.

Szymutko Stefan, 1997: Parnicki: między historią a literaturą. Od „Aecjusza, ostatniego Rzymianina” do „Słowa i ciała”. „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 79–94.

Szymutko Stefan, 1998a: Powieść historyczna i spór o byt (krytyczno-literacka recepcja powieści historycznej w latach 1945–1960). W: Idem: Rzeczywistość jako zwątpienie w literaturze i w literaturoznawstwie. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 33–60.

Szymutko Stefan, 1998b: Wstęp: Niewyrażalna i niedostępna rzeczywistość. W: Idem: Rzeczywistość jako zwątpienie w literaturze i literaturoznawstwie. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 9–29.

Szymutko Stefan, 2004: Starożytny wiek dziewiętnasty. „Ostatnia powieść” Teodora Parnickiego. „FA-art”, nr 3/4, s. 120–123.

Szymutko Stefan, 2006a: Historia i ciało. „Srebrne orły” Teodora Parnickiego. W: Idem: Przeciw marzeniu? Jedenaście przykładów, ośmioro pisarzy. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 55–83.

Szymutko Stefan, 2006b: Od autora. W: Idem: Przeciw marzeniu? Jedenaście przykładów, ośmioro pisarzy. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 7–10.

Szymutko Stefan, 2006c: Trud pokrzepiania serc albo samotność pozytywisty. W: Idem: Przeciw marzeniu? Jedenaście przykładów, ośmioro pisarzy. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 34–54.

Szymutko Stefan, 2008: Teodor Parnicki for ever. „Śląsk”, nr 8, s. 66–67.

Szymutko Stefan, 2010: Mistyka Teodora Parnickiego. „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 87–101.

Tomczok Paweł, 2010: Stefan Szymutko – wspomnienie, pożegnanie. „Teksty Drugie”, nr 1/2, s. 347–352.

Uniłowski Krzysztof, 1999: Poszukiwacze zaginionej rzeczywistości. „FA-art”, nr 4, s. 76–83.

Uniłowski Krzysztof, 2006: Granice nowoczesności. Proza polska i wyczerpanie modernizmu. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

White Hayden, 2009a: Przedmowa. W: Idem: Proza historyczna. Red. Ewa Domańska. Przekł. Rafał Borysławski et al. Universitas, Kraków, s. 9–18.

White Hayden, 2009b: Teoria literatury i pisarstwo historyczne. Tłum. Tomasz Dobrogoszcz. W: Hayden White: Proza historyczna. Red. Ewa Domańska. Przekł. Rafał Borysławski et al. Universitas, Kraków, s. 19–60.

Published

2023-06-30

How to Cite

Szkaradnik, K. (2023). Mieczysław Porębski – Writer of Being and Myth Reading „Z. Po-wieść" with Szymutko. Śląskie Studia Polonistyczne [Silesian Journal of Polish Studies], 21(1), 1–20. https://doi.org/10.31261/SSP.2023.21.06