Park parków, plac zabaw i okolica Doświadczenie przestrzeni górskiej w Wędrówkach alpejskich Wawrzyńca Żuławskiego

Autor

  • Elżbieta Dutka Uniwersytet Śląski w Katowicach

Słowa kluczowe:

park, Wawrzyniec Żuławski, Wędrówki alpejskie, the Alps, alpinism

Abstrakt

The work presents an interpretation of Wawrzyniec Żuławski’s Wędrówki alpejskie [Wandering in the Alps], a book which is regarded as an example of classic mountain literature, republished several times. The author focuses her reflections on the description of the Alps, noticing in it three key ways of presenting this mountain range: as “a park of parks”, a playground and a neighbourhood. The analysis of Wawrzyniec Żuławski’s exceptional style unravels the author’s attempts to capture in words “the beauty of mountain experiences.” However, while reading Wędrówki alpejskie, what comes to the foreground is the book’s factual dimension. In his accounts of the expeditions from the 1930s and 1940s, a passionate mountaineer and an artist (a writer and a composer) reports on the changes in civilisation which took place in the area of the most important (in cultural terms) European mountain range as a result of the process of park creation. Moreover, Żuławski depicts in his notes significant cultural transformations in the consciousness of people coming to mountain national parks and in their attitude to the mountainous landscape. On the one hand, what seems to be striking in the accounts which are the subject of our interpretation are the tensions between the ideals of protecting “wild” nature and the development of mass tourism. On the other hand, what is particularly thought-provoking is the sense of melancholy, caused by the awareness of the old “romantic” alpinism being displaced by a sport model, aimed not at “metaphysics of the mountain”, but at achievements and records.

Bibliografia

Beattie Andrew, 2006: The Alps. A Cultural History. Oxford: Signal Books.

Buczyńska-Garewicz Hanna, 2006: Miejsca, strony, okolice. Przyczynek do fenomenologii przestrzeni. Kraków: Universitas.

Długołęcka Lidia, Pinkwart Maciej, 1992: Muzyka i Tatry. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”.

Długosz Jan, 2008: Kto woła pomocy. W: Idem: Komin Pokutników. Wyd. 3. pełne. Warszawa: Wydawnictwo Iskry.

Dubos René, 1986: Pochwała różnorodności. Tłum. Ewa Krasińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Frydryczak Beata, 2013: Krajobraz. Od estetyki the picturesque do doświadczenia topograficznego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Heidegger Martin, 2008: Bycie i czas. Przeł., przedmową i przypisami opatrzył Bogdan Baran. Wyd. 2, dodr. 3. Warszawa: Wydawnictwo aukowe PWN.

Hornby Albert Sydney, 1995: Oxford Advanced Learner’s Dictionary of Current English. Ed. Jonathan Crowther. 5th ed. Oxford: Oxford University Press.

Hugo-Bader Jacek, 2014: Długi film o miłości. Powrót na Broad Peak. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.

Ildos Angela S., Bardelli Giorgio G., 2001: Najwspanialsze parki narodowe świata. [Przeł. Roman Gołędowski]. Warszawa: WARBUD.

Jepson Tim, 2005: Turyn i Piemont. [Tłum. Piotr Amsterdamski]. Warszawa: Wydawnictwo G+J RBA.

Karwacka Helena, 1985: Żuławski Jerzy. W: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Red. Julian Krzyżanowski, Czesław Hernas. T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Kiełkowski Jan, 2013: Żuławski (Jerzy) Wawrzyniec. W: Wielka encyklopedia gór i alpinizmu. Red. Małgorzata i Jan Kiełkowscy. T. 6: Ludzie gór. Katowice: Wydawnictwo Stapis.

Kolbuszewski Jacek, 1976: Przedmowa. W: Czarny szczyt. Proza taternicka lat 1904–1939. Wybór, oprac. i przedm. Jacek Kolbuszewski. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Kolbuszewski Jacek, 2016a: Taternickie bujdałki. Z dziejów literatury dwudziestolecia międzywojennego: W: Idem: Literatura i Tatry. Studia i szkice. Zakopane: Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego.

Kolbuszewski Jacek, 2016b: Tatrzański Park Narodowy jako tekst kultury. W: Idem: Literatura i Tatry. Studia i szkice. Zakopane: Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego.

Kosińska Małgorzata, 2006: Wawrzyniec Jerzy Żuławski. [Grudzień 2006]. www.culture.pl/tworca/wawrzyniec

-jerzy-zulawski [dostęp: 3.03.2017].

Kowalczyk Janusz R., 2015: Ród Żuławskich. [17.12.2015]. www.culture.pl/pl/artykul/rod-zulawskich [dostęp: 3.03.2017].

Makowski Stanisław, 1976: W szwajcarskich górach. Alpejskie krajobrazySłowackiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Nyka Józef, red., 1958: Burza nad Alpami. Warszawa: Iskry.

Pacukiewicz Marek, 2010: „Inaccessible Background”. Prolegomena to the Studies of Polish Mountaineering Literature. In: Metamorphoses of Travel Writing. Across Theories, Genres, Centuries and Literary Tradition. Eds. Grzegorz Moroz, Jolanta Sztachelska. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing.

Pacukiewicz Marek, 2012: Grań kultury. Transgresje alpinizmu. Kraków–Katowice: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas–Uniwersytet Śląski.

Polska Bibliografia Literacka. www.pbl.ibl.poznan.pl/dostep.index.php alfabet=Ż&s=d_biezacy&f=nazwisko&szukaj=&literatura=0 [dostęp: 3.03.2017].

Radwańska-Paryska Zofia, Paryski Witold Henryk, 1995: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie.

Radziejowski Janusz, 2011: Obszary chronionej przyrody. Historia, stan obecny, wyzwania przyszłości. Warszawa: Wszechnica Polska – Szkoła Wyższa Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.

Rybicka Elżbieta, 2014: Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.

Sebesta Antonina, 2014: Etyka i ethos „ludzi gór”. Zakopane: Fundacjaim. Zofii i Witolda Paryskich.

Stępień Tomasz, 2012: Przestrzeń w literaturze „górskiej”. W: Od poetyki przestrzeni do geopoetyki. Red. Elżbieta Konończuk, Elżbieta Sidoruk. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.

Urbas Halina, 1985: Żuławski Juliusz. W: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Red. Julian Krzyżanowski, Czesław Hernas. T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Woźniakowski Jacek, 2011: Góry niewzruszone. W: Idem: Pisma wybrane. T. 2: Góry niewzruszone i pisma rozmaite o Tatrach. Wybór, wstęp i oprac. Nawojka Cieślińska-Lobkowicz. Kraków: Universitas.

Wroński P. et al., 2015: Alpy. Przewodnik ilustrowany. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal.

Ziemilski Andrzej, 1976: Człowiek i gory. W: Idem: Człowiek w krajobrazie. Szkice z pogranicza socjologii. Warszawa: Sport i Turystyka.

Żuławski Wawrzyniec, 1956: Wędrówki alpejskie. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Żuławski Wawrzyniec, 1958: Sygnały ze skalnych ścian. Tragedie tatrzańskie. Wędrówki alpejskie. Skalne lato. [Wyd. 1. w tej edycji]. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Żuławski Wawrzyniec, 1967: Sygnały ze skalnych ścian. Tragedie tatrzańskie. Wędrówki alpejskie. Skalne lato. [Wyd. 2. w tej edycji]. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Żuławski Wawrzyniec, 1980: Sygnały ze skalnych ścian. Tragedie tatrzańskie. Wędrówki alpejskie. Skalne lato. [Wyd. 3. w tej edycji]. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Żuławski Wawrzyniec, 1985: Sygnały ze skalnych ścian. Tragedie tatrzańskie. Wędrówki alpejskie. Skalne lato. [Wyd. 4. w tej edycji]. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Żuławski Wawrzyniec, 1993: Wędrówki alpejskie. Skalne lato. Gdańsk: „Granit”.

Żuławski Wawrzyniec, 2012: Wędrówki alpejskie. Warszawa: Wydawnictwo Sklepu Podróżnika.

Pobrania

Opublikowane

2018-06-29

Jak cytować

Dutka, E. (2018). Park parków, plac zabaw i okolica Doświadczenie przestrzeni górskiej w Wędrówkach alpejskich Wawrzyńca Żuławskiego. Śląskie Studia Polonistyczne, 11(1), 119–134. Pobrano z https://trrest.vot.pl/ojsus/index.php/SSP/article/view/8670