Historyja żałosna… by Bartłomiej Paprocki – at the Threshold of Polish Historical Epic
DOI:
https://doi.org/10.31261/SSP.2019.14.05Keywords:
historical epic, current-novelties song (Polish pieśń nowiniarska), Bartłomiej PaprockiAbstract
The subject of considerations in the present article is the work by Bartłomiej Paprocki: Historyja żałosna o prędkości i okrutności tatarskiej […], which appeared in 1575. What can be noticed in the said work is the process of intersecting of generic features of current-novelties song (Polish pieśń nowiniarska) and the epic features, the latter being particularly those that characterise historical narrative poems, such as: verismo, events chronology, using information from contemporaneous sources, recording places and persons who participate in depicted events, moderation when it comes to utilising stylistic devises. At the same time, mainly in the dedicatory letter addressed to Anzelm Gostomski, an endeavour may be noticed to overcome the poetics of current-novelties songs – not least by creating the image of poet as a soothsayer. To the author’s mind, the work by Paprocki appeared at the dawn of Polish heroicum. The narrative poem in question came a few years prior to the poetical renderings from the times of war campaigns of Stephen Báthory, which are considered by this subject’s scholars as first attempts at creating new poetical quality – the historical narrative poem.
References
Borek Piotr, 2006: Wstęp. W: Samuel Leszczyński: Potrzeba z Szeremetem, hetmanem moskiewskim, i z Kozakami w roku Pańskim 1660 od Polaków wygrana. Oprac. Piotr Borek. Kraków: Collegium Columbinum.
Chemperek Dariusz, 2002: Konwencje epiki heroicznej w „Wojnie domo- wej” Samuela Twardowskiego, ich rola w kształtowaniu obrazu powstania Chmielnickiego. W: Wielkopolski Maro. Samuel ze Skrzypny Twardowski i jego dzieło w wielkiej i małej ojczyźnie. Red. Katarzyna Meller, Jacek Kowalski. Poznań: Poznańskie Studia Polonistyczne.
Kaczmarek Marian, 1972: Epicki kształt poematów historycznych Samuela Twardowskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Koczur-Lejk Klaudia, 2014: Bartłomiej Paprocki – piśmiennictwo i przekład. W stronę kontrreformacji. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Krzywy Roman, 2001: Od hodoeporiconu do eposu peregrynanckiego. Studium z historii form literackich. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydział Polonistyki. Instytut Literatury Polskiej.
Krzywy Roman, 2008: Sztuka wyborów i dar inwencji. Studium o strukturze gatunkowej poematów Jana Kochanowskiego. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo.
Michałowska Teresa, 1990: Fabuła – pojęcie. W: Słownik literatury staropolskiej. (Średniowiecze. Renesans. Barok). Red. Teresa Michałowska, przy współudziale Barbary Otwinowskiej, Elżbiety Sarnowskiej-Temeriusz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Ocieczek Renarda, 1982: „Sławorodne wizerunki”. O wierszowanych listach dedykacyjnych z XVII wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Oszczęda Aleksandra, 2010: Od Kochanowskiego do Podhoreckiego. Tradycja epicka w poezji dymitriady i w nieznanym poemacie o wojnie moskiewskiej. W: W kręgu Kaliope. Epika w dawnej literaturze polskiej i jej konteksty. Prace ofiarowane Profesor Ludwice Ślękowej. Red. Aleksandra Oszczęda, Jacek Sokolski. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe.
Paprocki Bartłomiej, 1575: Historyja żałosna o prędkości i okrutności tatarskiej a o srogim mordowaniu i popsowaniu ziemi Ruskiej i Podol- skiej, które się stało księżyca października roku 1575. Kraków: Mikołaj Szarffenberger. Biblioteka Kórnicka PAN. Sygn. Cim. Qu.2406.
Paszkowski Marcin, 2017: Minerwa z ligi chrześcijańskiej zebrana [...]. W: Idem: Utwory okolicznościowe. Cz. 1. Oprac. Michał Kuran, przy udziale Romana Krzywego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.
Plewczyński Marek, 1995: Mikołaj Mielecki herbu Gryf (ok. 1540–1585), hetman wielki. W: Hetmani Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Red. Mirosław Nagielski. Warszawa: Wydawnictwo Bellona.
Prejs Marek, 1999: Egzotyzm w literaturze polskiej. Wybrane problemy. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Instytut Literatury Polskiej.
Ryba Renata, 2013: Funkcje listu w „Historyi żałosnej” Bartłomieja Paproc- kiego. W: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej. T. 3: Stulecia XV–XIX. Perspektywa historycznoliteracka. Red. Piotr Borek, Marceli Olma. Kraków: Collegium Columbinum.
Ryba Renata, 2014: Literatura staropolska wobec zjawiska niewoli tatarsko-tureckiej. Studia i szkice. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Sarnowska-Temeriusz Elżbieta, 1995: Przeszłość poetyki. Od Platona do Giambattisty Vica. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sokolski Jacek, 1990: Nowiny. W: Słownik literatury staropolskiej. (Średniowiecze. Renesans. Barok). Red. Teresa Michałowska, przy współudziale Barbary Otwinowskiej, Elżbiety Sarnowskiej-Temeriusz. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Sokolski Jacek, 1996: Bogini. Pojęcie. Demon. Fortuna w dziełach autorów staropolskich. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego. Sygn. 187 461I.
Solikowski Jan Dymitr, 1855: Krótki pamiętnik rzeczy polskich od zgonu Zygmunta Augusta [...] do roku 1590. Przeł. Władysław Syrokomla. Petersburg: Bolesław Maurycy Wolff.
Szczerbicka-Ślęk Ludwika, 1973: W kręgu Klio i Kalliope. Staropolska epika historyczna. Wrocław: Zakład Narodowy im Ossolińskich – Wydawnictwo.
Twardowski Samuel, 2000: Przeważna legacyja Krzysztofa Zbaraskiego od Zygmunta III do sołtana Mustafy. Wyd. Roman Krzywy. Warszawa: Instytut Badań Literackich. Wydawnictwo.
Urbański Robert, 2007: Tartarorum gens brutalis. Trzynastowieczne najazdy mongolskie w literaturze polskiego średniowiecza na porównawczym tle piśmiennictwa łacińskiego antyku i wieków średnich. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo.
Weintraub Wiktor, 1989: Ekspresja a polityka w poezji Jana Kochanowskiego: Pieśń V „Ksiąg wtórych”. W: Jan Kochanowski. Interpretacje. Red. Jan Błoński. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
