On the Inspirational Background of Kazanie przy przyjmowaniu świątości małżeństwa by Józef Wereszczyński
DOI:
https://doi.org/10.31261/SSP.2019.14.18Keywords:
Józef Wereszczyński, an Płoczywłos Mrowiński, Renaissance, imitationAbstract
The article presents Stadło małżeńskie by Jan Płoczywłos Mrowiński (1514–1580) as one of the inspirational sources of Kazanie przy przyjmowaniu świątości małżeństwa by Józef Wereszczyński (b. after 1531, d. 1598). In the latter work, the quotations taken from the first work on marriage in the Polish language are intertwined with excepts from Żywot człowieka poczciwego [Life of an Honest Man] by Mikołaj Rej (1505–1569). As an author of the sermon in question prepared for the occasion of Stanisław Piotrowski’s betrothal, Wereszczyński rarely utilised the excerpts from Mrowiński’s treatise mechanically. He rather tends to abbreviate the fragments of Stadło małżeńskie, translocate them, develop on their pattern, and device substitution (e.g. by replacing biblical quotes with proverbs). It has to be emphasized that the Catholic preacher shared Mrowiński’s conviction regarding the voluntariness of entering into marriage, which ought to be based on mutual love.
References
Bogucka Maria, 2006: Gorszapłeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Borecki Marian, 1974: Kształtowanie się normy językowej w drukach polskich XVI wieku. (Na przykładzie oboczności typu pirwszy//pierwszy). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Chemperek Dariusz, 2017: „Kalwińska święta”. Elżbiety z Szydłowieckich Radziwiłłowej ars bene vivendi w „Krótkim wypisaniu sprawy” Cypriana Bazylika. W: Ars bene vivendi. Studia ofiarowane Profesorowi Maciejowi Włodarskiemu w 70. rocznicę urodzin. Red. Elwira Buszewicz, Lidia Grzybowska. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Chlebowski Bronisław, 1975: Biskupice. W: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski. T. 1. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Chlebowski Bronisław, Walewski Władysław, red., 1977. W: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Według planu Filipa Sulimierskiego. T. 10. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Cybulska-Bohuszewicz Ewa, 2011: „W jednym ciele dwie duszy”: argument w „Stadle małżeńskim” J. Płoczywłosa Mrowińskiego jako narzędzie budowania modelu związku. W: Proza staropolska. Red. Krystyna Płachcińska, Marcin Bauer. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Dobszewicz Tomasz, 1883: Wiadomość historyczna o biskupstwie kijowskim rzymskokatolickim od założenia jego aż do roku 1339 z dodaniem życiorysu biskupa kijowskiego. Gniezno. Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie. Sygn. 99446 II.
Hołowiński Ignacy, 1854: Przedmowa. W: Józef Wereszczyński: Kazania. Wyd. Ignacy Hołowiński. Petersburg–Mohilew: Bolesław Maurycy Wolff. Biblioteka Śląska w Katowicach. Sygn. 477762 II.
Klonowic Sebastian Fabian, 1597: [List dedykacyjny do Józefa Wereszczyńskiego]. W: Reguła błogosławionego i Bogu upodobanego ojca Benedykta świętego na polski język pilnie przełożona. [Przekł. Sebastian Fabian Klonowic]. Kraków: Andrzej Piotrkowczyk. Biblioteka Jagiellońska w Krakowie. Sygn. cim. 6069.
Krzyżanowski Julian, red., 1969a: Nowa księga przysłów polskich i wyrażeń przysłowiowych polskich. T. 1: A–J. W oparciu o dzieło Samuela Adalberga oprac. zespół redakcyjny pod kierunkiem Juliana Krzyżanowskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Krzyżanowski Julian, red., 1969b: Nowa księga przysłów polskich i wyrażeń przysłowiowych polskich. T. 3: R–Ż. W oparciu o dzieło Samuela Adalberga oprac. zespół redakcyjny pod kierunkiem Juliana Krzyżanowskiego. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Luto-Kamińska Anetta, 2014: (Nie)dosłownie o cudzołóstwie w polszczyźnie XVI wieku. „Polonica”, vol. 34.
Łoziński Władysław, 1958: Życie polskie w dawnych wiekach. Kraków: Wydawnictwo „Iskry”.
Łukaszewicz Lesław, 1860: Rys dziejów piśmiennictwa polskiego. Poznań: N. Kamieński i Spółka. Łukaszewicz Biblioteka Śląska w Katowicach. Sygn. 102645 II.
Maciejowski Wacław Aleksander, 1852: Piśmiennictwo polskie. T. 3. Warszawa: Stanisław Orgelbrand. Biblioteka Śląska w Katowicach. Sygn. 8666/3 II.
MecherzyńskiKarol, 1856: Historia wymowy w Polsce. T. 2. Kraków: nakładem autora. Biblioteka Śląska w Katowicach. Sygn. 8144/2 II.
Michalska Paulina, 2013: Status staropolskich oboczności wyrazowych w polszczyźnie doby średniopolskiej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Mrowiński Płoczywłos Jan, 1561: Stadło małżeńskie z gron a ziarenek Słowa Bożego i z autorów zacnych krótko zebrane a na polską mowę wyłożone. Kraków: Łazarz Andrysowic. Biblioteka PAN w Kórniku. Sygn. cim. Q. 205.
Mrowiński Płoczywłos Jan, 1890: Stadło małżeńskie. Wyd. Zygmunt Celichowski. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Biblioteka Śląska w Katowicach. Sygn. 16636 I.
Paprocki Bartosz, 1578: Gniazdo cnoty. Kraków: Andrzej Piotrkowczyk. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Sygn. XVI. F. 4333.
Paprocki Bartosz, 1584: Herby rycerstwa polskiego. Kraków: Maciej Garwolczyk. Biblioteka Zakładu Narodowego. Sygn. Ossol. XVI. F. 4127.
P[aprocki] Bartosz, 1585: Na klejnot starodawny Jastrzębiec. W: Józef Wereszczyński: Kazanie przy przyjmowaniu świątości małżeństwa. Kraków: Andrzej Piotrkowczyk. Biblioteka Książąt Czartoryskich
w Krakowie. Sygn. 1549 I cim.
Partyka Joanna, 2004: „Żona wyćwiczona”. Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII wieku. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Pazera Wojciech, 1999: Kaznodziejstwo w Polsce od początku do końca epoki baroku. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Pelczar Józef Sebastian, 1917: Zarys dziejów kaznodziejstwa w Polsce. Wyd. 2 przejrz. i uzup. Kraków: [s.n.].
Ptaszycki Stanisław, 1879: Mikołaj Rej z Nagłowic i ks. Józef Wereszczyński. Ustęp z większej całości. Wilno: Drukarnia Józefa Zawadzkiego. Biblioteka Śląska w Katowicach. Sygn. 103305 II.
Reczek Stefan, 1968: Podręczny słownik dawnej polszczyzny. Cz. 1: Staropolsko-nowopolska. Cz. 2: Nowopolsko-staropolska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Osssolińskich – Wydawnictwo.
Rej Mikołaj, 2006: Żywot człowieka poczciwego. W: Idem: Wybór pism. Oprac. Anna Kochan. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Sitkowa Anna, 2006: O pisarstwie Józefa Wereszczyńskiego. Wybrane problemy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Sitkowa Anna, 2011: Józef Wereszczyński i Marcin Bielski. Wstęp do „większej całości”. W: Liber amicorum Professoris Ioannis Malicki. Red. Dariusz Rott, Piotr Wilczek, współudział Beata Stuchlik-Surowiak. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Sitkowa Anna, 2012: Ślady lektury Józefa Wereszczyńskiego w „Wizerunku”. W: Ślady lektury. Red. Jacek Lyszczyna. Katowice: Polska Akademia Nauk – Oddział w Katowicach – Wydawnictwo Gnome.
Sitkowa Anna, 2014: Wprowadzenie. W: Józef Wereszczyński: Gościniec pewny niepomiernym moczygębom a omierzłym wydmikuflom świata tego do prawdziwego obaczenia a zbytków swych pohamowania. Z Pisma świętego i rozmaitych autorów zebrany i wydany. Oprac. Anna Sitkowa. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Sitkowa Anna, 2015: Kaznodziejski „pojedynek” Józefa Wereszczyńskiego z Jakubem Wujkiem (na przykładzie marginaliów). „Śląskie Studia Polonistyczne”, nr 1 (6).
Stuchlik-Surowiak Beata, 2016: Obraz małżeństwa w „antyfeministycznych” utworach Bartosza Paprockiego na tle obyczajowych, religijnych oraz literackich zjawisk XVI i pierwszej połowy XVII wieku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Wereszczyński Józef, 1572: [List dedykacyjny do Barbary Drzewickiej]. W: Idem: Passio albo Kazanie o Męce Pańskiej. Kraków: Stanisław Scharffenberger. Biblioteka Narodowa w Warszawie. Sygn. BN XVI. Qu 1776.
Wereszczyński Józef, 1585a: Gościniec pewny niepomiernym moczygębom a omierzłym wydmikuflom świata tego do prawdziwego obaczenia a zbytków swych pohamowania. Kraków: Andrzej Piotrkowczyk. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Sygn. XVI. Qu 2290.
Wereszczyński Józef, 1585b: Instrukcyja albo Nauka o spowiedzi, jakim sposobem powinien ją każdy chrześcijański człowiek czynić Panu Bogu. Kraków: Andrzej Piotrkowczyk. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Sygn. XVI. Qu 2290.
Wereszczyński Józef, 1585c: Kazanie na dzień zaduszny, w którym się pokazuje, iż czyściec jest prawdziwie, z dowodem Pisma świętego, tak Starego jako i Nowego Zakonu. Kraków: Andrzej Piotrkowczyk. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Sygn. XVI. Qu 2290.
Wereszczyński Józef, 1585d: Kazanie przy przyjmowaniu świątości małżeństwa. Kraków: Andrzej Piotrkowczyk. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Sygn. XVI. Qu 2290.
Wereszczyński Józef, 1585e: Wizerunk na kształt kazania uczyniony o wzgardzie śmierci i świata tego nędznego, tudzież też o chwale onego wdzięcznego a wiecznego Królestwa Niebieskiego. Kraków: Andrzej Piotrkowczyk. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Sygn. XVI. Qu 2290.
Wereszczyński Józef, 1858: Pisma treści moralnej. Wyd. Kazimierz Józef Turowski. Kraków: Wydawnictwo Biblioteki Polskiej. Biblioteka Śląska w Katowicach. Sygn. 16680 I.
Wereszczyński Józef, 1860: Pisma polityczne. Wyd. Kazimierz Józef Turowski. Kraków: Wydawnictwo Biblioteki Polskiej. Biblioteka Śląska w Katowicach. Sygn. 292835 I.
Wolski Marian, oprac., 2007: Urzędnicy wołyńscy XIV–XVIII wieku. Spisy.Kórnik: Biblioteka Kórnicka.
Wujek Jakub, przekł., 1861: Biblia polsko-łacińska, czyli Pismo święte Starego i Nowego Testamentu. Podług tekstu łacińskiego Wulgaty i przekładu polskiego ks. Jakuba Wujka T. J.Wyd.Szymon Kozłowski. T. 1–2. Wilno: nakładem i drukiem Józefa Zawadzkiego. Zbiory własne.
Wujek, przekł., 1999: Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r. Transkrypcja typu „B” oryginalnego tekstu z XVI w. i wstępy ks. Janusz Frankowski. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”.
Wyrobisz Andrzej, 1992: Staropolskie wzorce rodziny i kobiety – żony i matki. „Przegląd Historyczny”, z. 3.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
