Polonistyczne studia nauczycielskie z przyszłością
Słowa kluczowe:
polonistyczne studia nauczycielskie, program nauczania, edukacja medialna, mediatyzacja, dydaktyka polonistyczna, interdyscyplinarność, transdyscyplinarność, aktywność interpretacyjna, ompetencje nauczycielskie, edukacja proklimatyczna, edukacja obywatelska, badania edukacyjne/empiryczneAbstrakt
Na opracowanie składają się teksty sześciorga autorów. Dotyczy ono różnorodnych wymiarów nowej wizji polonistycznych studiów nauczycielskich, kwestie te zostały wypracowane podczas Konferencji Programowej „Ku Nowej Polonistyce” (Katowice, 17–18.04.2023). Wypowiedzi oscylują wokół diagnozy potrzeb i próby określenia wyznaczników dobrych studiów polonistycznych. Autorzy podkreślają, że dydaktyka polonistyczna ma od lat charakter interdyscyplinarny, to subdyscyplina istniejąca „pomiędzy” (literaturoznawstwem i językoznawstwem, pedagogiką i psychologią, filozofią i socjologią, uniwersytetem i szkołą, teorią i praktyką). Wskazują także na zależności między praktykowaniem różnych form aktywności interpretacyjnej a nadziejami na podniesienie poziomu edukacji polonistycznej, dowodzą jednocześnie, że reguły instytucjonalnej ewaluacji takie nadzieje odbierają. Badacze formułują tezy dotyczące kompetencji i umiejętności, jakie winien mieć polonista czasów kryzysów, i podkreślają wielką wagę badań edukacyjnych współcześnie, gdy przed dydaktyką języka polskiego stają nowe wyzwania cywilizacyjne.
Bibliografia
Adamski A., 2017, Człowiek zmediatyzowany, „Studia Theologica Varsaviensia”, 1, s. 59–73, pobrano z: https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/stv/article/view/2245/2179 [8.12.2023].
Bakuła K., 1994, Szkolną naukę o języku trzeba zmienić, „Polonistyka”, nr 5, s. 274–280.
Bakuła K., 1997, Kształcenie językowe w szkole podstawowej w świetle współczesnych teorii psycholingwistycznych i lingwistycznych. Projekt nowej metodyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Bakuła K., Heck D., red., 2006, Efekt motyla. Humaniści wobec teorii chaosu, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Bakuła K., Heck D., red., 2017, Efekt motyla 3. Od teorii chaosu deterministycznego do indeterminizmu praktyki literackiej i artystycznej. Studia, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Będkowski M. i in., 2022, Sztuczna inteligencja (AI) jako megatrend kształtujący edukację. Jak przygotowywać się na szanse i wyzwania społeczno-gospodarcze związane ze sztuczną inteligencją?, red. J. Fazlagić, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa, pobrano z: https://kwalifikacje.edu.pl/wp-content/uploads/Sztuczna-inteligencja-jako-megatrend-ksztaltujacy-edukacje.pdf [29.05.2023].
Biedrzycki K., 2012, Interpretacja – szkoła rozumienia, w: Dydaktyka literatury i języka polskiego. Stan badań i perspektywy badawcze, red. S.J. Żurek, A. Adamczuk-Stęplewska, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, s. 159–168.
Biedrzycki K., Białek K., Czajkowska M., red., 2013, Szkoła samodzielnego myślenia. Raport z badania, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa, pobrano z: https://www.ibe.edu.pl/images/diagnoza_matematyki/ibe-raport-szkola-samodzielnego-myslenia.pdf [5.12.2023].
Biedrzycki K. i in., 2015, Dydaktyka literatury i języka polskiego w gimnazjum w świetle nowej podstawy programowej. Raport z badania, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa, pobrano z: http://eduentuzjasci.pl/images/stories/publikacje/IBE-EE-raport-Dydaktyka-literatury-i-jezyka-polskiego.pdf [5.12.2023].
Bińczyk E., 2018, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Bobiński W., 2011, Teksty w lustrze ekranu. Okołofilmowa strategia kształcenia literacko-kulturowego, Universitas, Kraków.
Bobiński W., 2016, Wykształcić widza. Sztuka oglądania w edukacji polonistycznej, Universitas, Kraków.
Borisová S., Kollárová D., Nagyová A., red., 2022, Lesná pedagogika v škole a mimo nej: skúsenosti v krajinách V4, Pedagogická fakulta UKF v Nitre, Nitra.
Bortnowski S., 2003, Dwie szkoły polonistyczne, „Polonistyka”, nr 2, s. 108–109.
Bortnowski S., 2009, Jak zmienić polonistykę szkolną?, Stentor, Warszawa.
Breczko B., 2023, Sztuczna inteligencja. Matura z Chatem GPT, „Gazeta Wyborcza”, 5.05.2023, s. 7.
Brzezińska O. i in., 2018, Inny kanon. Debata w ramach Festiwalu Tradycji Literackich 28 października 2017. Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu, „Interpretacje”, nr 1, s. 173–188, pobrano z: https://muzeumpanatadeusza.ossolineum.pl/gabinet-literacki-im-tadeusza-rozewicza-i-premiera-interpretacji/ [5.04.2023].
Cegieła A., 2014, Słowa i ludzie. Wprowadzenie do etyki słowa, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa.
Chrząstowska B., 2000, Polonistyka czy humanistyka, w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim, red. K. Kruszewski, WSiP, Warszawa, s. 110–130.
Czapliński P., Bednarek J.B., Gostyński D., 2020, O jeden las za daleko. Demokracja, kapitalizm i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce, Książka i Prasa, Warszawa.
Duszak A., 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Gajda S., 1992, Co dzieje się we współczesnym językoznawstwie, „Polonistyka”, nr 3, s. 138–144.
Gajosowa P., 2023, Bot byłby tańszy od polonisty, „Polonistyka. Innowacje”, nr 17, s. 135−148, https://doi.org/10.14746/pi.2023.17.12.
Godawa J., 2021, Zielona inkluzja, czyli o relacji człowieka z przyrodą, outdoor education i leśnej bajce, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Gosk H., 2022, Słowo na otwarcie Zjazdu Polonistów (który miał się odbyć w 2020 roku), „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 7–9, pobrano z: https://rcin.org.pl/Content/234332/WA248_271400_P-I-30_gosk-slowo_o.pdf [5.12.2023].
Grabias S., 2001, Język w zachowaniach społecznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Gryz J., 2023, Mów do mnie jeszcze, „Tygodnik Powszechny”, 2.04.2023, s. 59–61.
Guzy A., Ochwat M., 2021, Poloniści wobec zmian klimatu. Raport badań ankietowych, Katowice, pobrano z: https://us.edu.pl/wp-content/uploads/pliki/Raport_polonisc_dla_klimat_2021.pdf [12.12.2023].
Guzy A., Ochwat M., 2022a, Czy możliwe jest kształtowanie postaw proklimatycznych na lekcjach języka polskiego? Wyniki badań ankietowych, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”, T. 31, s. 1–22, https://doi.org/10.31261/TPDJP.2022.31.13.
Guzy A., Ochwat M., 2022b, Rodzice wobec zmian klimatu. Raport z badań, Visegrad Fund, Katowice, pobrano z: https://us.edu.pl/wp-content/uploads/pliki/Rodzice_wobec_zmian_klimatu.pdf [30.05.2023].
Guzy A., Ochwat M., 2023, Studenci wobec zmian klimatu. Raport z badań, pobrano z: https://www.prosilesia.pl/resources/upload/PDF/Raport/Studenci%20wobec%20zmian%20klimatu.pdf?_t=1684785495 [29.05.2023].
Harari Y.N., 2018, Homo deus: krótka historia jutra, tłum. M. Romanek, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Heck D., Bakuła K., red., 2012, Efekt motyla 2. Humaniści wobec metaforyki teorii chaosu. Studia, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Janus-Sitarz A., 2009, Przyjemność i odpowiedzialność w lekturze, Universitas, Kraków.
Janus-Sitarz A., 2016, W poszukiwaniu czytelnika. Diagnozy, inspiracje, rekomendacje, Universitas, Kraków.
Janus-Sitarz A., red., 2014, Edukacja polonistyczna wobec innego, Universitas, Kraków.
Jaskółowa E., 2013, Uwolnić interpretację, w: Nowe odsłony klasyki w szkole. Literatura XIX wieku, red. E. Jaskółowa, K. Jędrych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 39–45.
Jaskółowa E., Wójcik-Dudek M., red., 2018, Język – lektura – interpretacja w dydaktyce szkolnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Kłakówna Z.A., 2016, Język polski. Wykłady z metodyki. Akademicki podręcznik myślenia o zawodzie szkolnego polonisty, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Kołodziej P., 2013, Czas na obraz. Dzieło malarskie jako tekst i kontekst w szkolnym kształceniu humanistycznym (1888–1999), Collegium Columbinum, Kraków.
Kołodziej P., 2021, Literatura grozi myśleniem, Universitas, Kraków.
Kozak W. i in., red., 2021a, Informator o egzaminie maturalnym z języka polskiego jako przedmiotu obowiązkowego (część ustna oraz część pisemna na poziomie podstawowym) od roku szkolnego 2022/2023, aktualizacja z 25 marca 2022 r., pobrano z: https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2023/Informatory/Informator_EM2023_jezyk_polski_PP.pdf [7.04.2023].
Kozak W. i in., red., 2021b, Informator o egzaminie maturalnym z języka polskiego jako przedmiotu dodatkowego (część pisemna na poziomie rozszerzonym) od roku szkolnego 2022/2023, aktualizacja z 25 marca 2022 r., pobrano z: https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2023/Informatory/Informator_EM2023_jezyk_polski_PR.pdf [7.04.2023].
Koziołek K., 2006, Czytanie z innym. Etyka. Lektura. Dydaktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Koziołek K., 2017, Czas lektury, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Kwiatkowska-Ratajczak M., 2008, Polonistyczny podręcznik – między teorią a praktyką, w: Między szkołą a uniwersytetem. Odbiorcy w nowych podręcznikach dla reformującej się szkoły, red. M. Kwiatkowska-Ratajczak, W. Wantuch, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 7–15.
Kwiatkowska-Ratajczak M., 2021, Docenić szkołę. Dydaktyczna teoria i metodyczna praktyka, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Lamri J., 2021, Kompetencje XXI wieku, tłum. A. Zręda, Wolters Kluwer, Warszawa.
Majewski T., 2022, Przeciw racjonalizacji niemocy. Uniwersytet – scenariusze przyszłości, „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 21–31, https://doi.org/10.18318/pl.2022.1.5.
Maliszewski K., 2021, Bez-silna edukacja. O kształceniu kruchego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Markowski M.P., 2019, Wojny nowoczesnych plemion. Spór o rzeczywistość w epoce populizmu, Universitas, Kraków.
Myrdzik B., 1999, Rola hermeneutyki w edukacji polonistycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Nocoń J., 2018, Lingwodydaktyka na progu XXI wieku. Konteksty – koncepcje – dylematy, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Nussbaum M., 2016, Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów, przeł. Ł. Pawłowski, Fundacja Kultura Liberalna, Warszawa.
Nycz R., 2022, Polonistyka: dyscyplinowe wstrząsy, potrzeby, uwarunkowania, „Ruch Literacki”, z. 4, s. 501–514, https://doi.org/10.24425/rl.2022.142980.
Ochwat M., 2023, Humanistyka odpornościowa w czasach katastrofy klimatycznej, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2, s. 1–20, http://dx.doi.org/10.31261/PS_P.2023.32.01.
Okopień-Sławińska A., 1988, Sztuka interpretacji jako przedmiot nauczania, w: Olimpiada Literatury i Języka Polskiego. Założenia – oceny – postulaty, red. B. Chrząstowska, T. Kostkiewiczowa, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, s. 112–121.
Pacewicz A., Ptaszek G., red., 2019, Model Edukacji Medialnej, Informacyjnej i Cyfrowej (MEMIC), pobrano z: https://www.fina.gov.pl/docs/15/memic_publikacja-1.pdf [4.12.2023].
Patrzałek T., 1992a, Gramatyka na cenzurowanym, „Polonistyka”, nr 1, s. 23–31.
Patrzałek T., 1992b, Integrowanie, „Polonistyka”, nr 3, s. 145–146.
Pawlicka U., 2017, Humanistyka: pracownia, centrum czy laboratorium?, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 314–333, https://doi.org/10.18318/td.2017.1.26.
Pieniążek M., 2013, Uczeń jako aktor kulturowy: polonistyka szkolna w warunkach płynnej nowoczesności, Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków.
Pilch A., 2003, Kierunki interpretacji tekstu poetyckiego. Literaturoznawstwo i dydaktyka, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Pilch A., 2010, Formy wyobraźni. Poeci współcześni przed obrazami wielkich mistrzów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Rekomendacje uczestników Konferencji Programowej „Ku Nowej Polonistyce”, 2023, Uniwersytet Śląski w Katowicach, 30 kwietnia 2023, pobrano z: https://us.edu.pl/wydzial/wh/wp-content/uploads/sites/15/2023/06/Rekomendacje_EBOOK.pdf [23.05.2023].
Scheler M., 1986, Istota i formy sympatii, przeł. i oprac. A. Węgrzecki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Sitek M., Ostrowska E.B., red., 2018, PISA 2018. Czytanie, rozumienie, rozumowanie, Instytut Badań Literackich, Warszawa.
Skrendo A., 2018, Kanon jako wartość demokratyczna, „Interpretacje”, nr 1, s. 19–30, pobrano z: https://muzeumpanatadeusza.ossolineum.pl/wp-content/uploads/2021/08/Interpretacje-Nr-1-INTERNET.pdf [5.04.2023].
Skrendo A., 2022, Wprowadzenie do dyskusji w panelu „Stan dyscypliny”, pobrano z: https://zjazdpolonistow2022.polon.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/03/Wprowadzenie-do-dyskusji-w-panelu.docx [23.05.2023].
Sugiera M., 2019, Natura instant. Spekulatywne rajskie ogrody, w: Niespodziewane alianse. Sztuki performatywne jutra, red. M. Borowski, M. Chaberski, M. Sugiera, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 357–389.
Sugiera M., 2023, Hakowanie antropocenu. Nowe koncepcje wspólnot więcej-niż-ludzkich w ekologicznych fabulacjach spekulatywnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Szczukowski D., 2019, Praktyki lekturowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Szczukowski D., Tomaszewska G.B., 2014, Sztuka interpretacji a lekcja polskiego. Uwagi wstępne, w: Sztuka interpretacji. Poezja polska XX i XXI wieku, red. D. Szczukowski, G.B. Tomaszewska, Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk, s. 5–17.
Szkurłat E., Hibszer A., 2019, W stronę ujęć humanistycznych w edukacji geograficznej, w: Miejsce i przestrzeń. Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym, red. J. Angiel, E. Szkurłat, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań–Warszawa, s. 11–22.
Szoska M., 2019, Trudna obecność. Film w edukacji polonistycznej a interpretacja, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Śliwerski B., Paluch M., 2021, Uwolnić szkołę od systemu klasowo-lekcyjnego, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Tomaszewska G., 2019, Praktyki czytania. Ponowoczesna interpretacja a szkoła, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Tomaszewska G.B., 2021, Przeciw gotowym odpowiedziom. Literatura i dydaktyka literatury w czytelniczych spotkaniach, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Tomaszewska G.B., 2022, Dwuznaczność. Niewygody i dobrodziejstwa opozycji nieczystych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Tomaszewska G.B., Szczukowski D., red., 2018, Adaptacje. Szkolne użycia ponowoczesnych (anty)teorii literatury, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Tsing A., 2015, The Mushroom at the End of the World. On the Possibility of Life in Capitalist Ruins, Princeton University Press, Princeton, NJ.
Uryga Z., 1992, Jak pisać o metodyce, „Polonistyka”, nr 5, s. 290–292.
Uryga Z., 1996, Godziny polskiego. Z zagadnień kształcenia literackiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, Dz.U. 2018, poz. 1668.
Wiśniewska H. i in., 1996, Gramatyka na 10 głosów. Dyskusja, „Polonistyka”, nr 4, s. 232–242.
Wójcik-Dudek M., 2023, Jak być ze świata? Zwrot geologiczny i polonistyka/humanistyka terenowa w szkole, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1 (31), s. 1–21, https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.31.03.
Żydek-Bednarczuk U., 2009, Nowe aspekty kompetencji komunikacyjnej, w: W trosce o dobrą edukację, red. A. Janus-Sitarz, Universitas, Kraków 2009, s. 51–62.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
